Bezpieczeństwo kulturowe 2102-BW-L-D4BEKU
Wykład (WYK) Semestr letni 2022/23

Literatura obowiązkowa:

Bezpieczeństwo dóbr kultury. Nowe idee i technologie, red. K. Sałaciński, Warszawa 2001.

M. Chełmińska, Rola UNESCO w kształtowaniu uniwersalnych norm polityki kulturalnej, [w:] Międzynarodowe stosunki kulturalne. Wybór dokumentów i literatury, oprac. Cz. Lewandowski, Wrocław 2001, s. 144-155 lub ten sam tekst „Kultura i Społeczeństwo” nr 3/1983.

M. Chełmińska, Rada Europy wobec kultury, [w:] Międzynarodowe stosunki kulturalne. Wybór dokumentów i literatury, oprac. Cz. Lewandowski, Wrocław 2001, s. 156-170 lub ten sam tekst w „Credo” nr 1-2/1991.

J. Czaja, Bezpieczeństwo kulturowe. Zarys problematyki, Kraków 2004.

J. Czaja, Kulturowe czynniki bezpieczeństwa, Kraków 2008.

Międzynarodowe stosunki polityczne, red. M. Piertaś, Lublin 2007.

K. Grążewski, Współczesne problemy integracji społeczno-kulturowej Europy, Włocławek 2003.

A. Haliżak, Pojęcie, istota i znaczenie międzynarodowego rynku dzieł sztuki, „Stosunki Międzynarodowe” nr 1-2/2003.

D. Ilczuk, Polityka kulturalna w społeczeństwie obywatelskim, Kraków 2002.

H. Izdebski, Rada Europy. Organizacja demokratycznych państw Europy i jej znaczenie dla Polski, Warszawa 1996

T. Jemioło, Bezpieczeństwo kulturowe w warunkach globalizacji procesów społecznych, „Zeszyty Problemowe Tajnego Wydawnictwa Oświatowego” nr 3/2001, s. 20-31.

H. Jodełka, Międzynarodowa ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturalnego, „Stosunki Międzynarodowe” zeszyt 3-4/2005.

J. Kaczmarek, Rada Europy, Warszawa 2002

A. Kłoskowska, Kultura. Kultura narodowa, [w:] Encyklopedia Kultury Polskiej XX wieku. Pojęcia i problemy wiedzy o kulturze, Wrocław 1991.

M. Korzeniowska-Marciniak, Międzynarodowy rynek dzieł sztuki, Kraków 2001.

K. Krzysztofek, Stosunki kulturalne w Europie, Warszawa 1987.

G. Leszczyński, Organizacja ochrony dóbr kultury na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa oraz konfliktu zbrojnego, [w:] Ochrona narodowego zasobu bibliotecznego, red. K. Sałaciński, Warszawa 2001.

G. Michałowska, Międzynarodowe stosunki kulturalne, Warszawa 1986.

G. Michałowska, Zmienność i instytucjonalizacja międzynarodowych stosunków kulturalnych, Warszawa 1991.

G. Michałowska, Bezpieczeństwo kulturowe w warunkach globalizacji procesów społecznych, [w:] Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku, red. D.B. Bobrow, E. Haliżak, R. Zięba, Warszawa 1997.

G. Michałowska, Miejsce kultury w polityce Unii Europejskiej, [w:] Integracja Europejska. Instytucje, polityka, prawo, red. G. Michałowska, Warszawa 2003, s. 307-324.

S. Nahlik, Grabież dzieł sztuki. Rodowód zbrodni międzynarodowej, Wrocław-Kraków 1958.

H. Nieć, Ojczyzna dzieła sztuki. Międzynarodowa ochrona integralności narodowej spuścizny kulturalnej, Warszawa-Kraków 1980.

M. Niedźwiedź, Obrót dobrami kultury w Unii Europejskiej, „Zeszyty Naukowe UJ” 2000.

Polityka kulturalna w kręgu zainteresowań UNESCO, Warszawa 1985.

J. Pruszyński, Dziedzictwo kulturalne, obrót oraz zwrot skradzionych lub nielegalnie wywiezionych dzieł sztuki w dokumentach UNESCO i konwencji rzymskiej z 1995 roku, Warszawa 1996.

K. Waluch, Polityka kulturalna Unii Europejskiej, Płock 2001.

M. Flemming, Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych. Zbiór dokumentów, Warszawa 2003.

I. Głuszyńska, K. Lankosz, Międzynarodowe stosunki kulturalne. Wybór dokumentów, Bielsko-Biała 2007.

Międzynarodowe stosunki kulturalne, teksty źródłowe, wybór i opracowanie Łarysa Leszczenko, Wrocław 2004.

Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury, sporządzona w Paryżu, 17 listopada 1970, Dziennik Ustaw 1974, nr 20, poz. 106.

Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997.

Ustawa z dnia 21 listopada 1996 o muzeach, Dziennik Ustaw 1997, nr 5, poz. 24.

Ustawa z dnia 7 października 1999 o języku polskim, Dziennik Ustaw 1999, nr 90, poz. 999

Ustawa z dnia 23 lipca 2003 o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dziennik Ustaw 2003, nr 162, poz. 1568.

Strony internetowe:

www.coe.int

www.coe.org.pl

www.europea.eu.int/pol/cult/index_pl.htm

www.kultura.gov.pl

www.osce.org

www.unesco.org

www.unesco.pl

Literatura uzupełniająca:

M. Bauniard, Geneza kultury europejskiej V-VIII wiek, Warszawa 1995.

A. Chodubski, Wartości globalne kultury europejskiej, [w:] Kultura polska w zintegrowanej Europie – szanse czy zagrożenia, red. R. Rybińskiego, Toruń 2003

S. Czarnowski, Dzieła, tom I, Kultura (każde wydanie).

E. Gellner, Narody i nacjonalizm, Warszawa 1991.

J. Le Goff, Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1994.

F. Inglis, Kultura, Warszawa 2007.

P. Johnson, Historia chrześcijaństwa, Gdańsk 1995.

H.L. Nicolas, Grabież Europy. Los dzieł sztuki w Trzeciej Rzeszy i podczas drugiej wojny światowej, Kraków 1997.

P. Świtalski, OBWE w systemie bezpieczeństwa europejskiego: szanse i ograniczenia, Warszawa 1997.

I. Wojnar, Kulturowy wymiar rozwoju ONZ/ UNESCO, [w:] Strategia obrony i rozwoju cywilizacji humanistycznej, red. B. Suchodolski, Warszawa 1997.

Wiedza: absolwent zna i rozumie:

K_W03 - rolę człowieka jako twórcy kultury i podmiotu konstytuującego strukturę społeczną oraz tworzącego ramy instytucjonalne rozwoju kultury i jej prawno-instytucjonalną ochronę

K_W04 - normy i reguły rządzące strukturami i instytucjami społeczno-politycznymi odpowiedzialnych za ochronę i bezpieczeństwa kultury oraz dziedzictwa narodowego (m.in. UNESCO, Rada Europy, KBWE/OBWE), jak również

wpływ na bezpieczeństw kulturowe konwencji oraz umów międzynarodowych

K_W06 - atrybuty, mechanizmy współczesnego państwa (przede wszystkim państwa demokratycznego), narzędzia aktywności na polu kultury i dziedzictwa narodowego, bezpieczeństwa kulturowego oraz instytucje (ich ramy prawne, struktury oraz funkcje) do tego wyspecjalizowane (zarówno w czasie pokoju, jak i stanie wojny)

K_W07 - zagrożenia dla funkcjonowania współczesnego państwa, społeczeństwa, szeroko pojętej kultury, dziedzictwa narodowego oraz sposoby i instytucje odpowiedzialne za przeciwdziałanie tymże

Student może zaliczyć przedmiot poprzez:

- egzamin końcowy (forma ustna) odpowiedź na dwa pytania z zakresu objętego materiałem przedmiotu;

- dodatkowo (dla chętnych): udział w lekcji muzealnej w Muzeum Narodowym w Warszawie lub przygotowanie prezentacji uzupełniającej wykład.

I. Zajęcia organizacyjne.

II. Kultura – pojęcie i znaczenie.

Pojęcie kultury

Kategorie kultury

Kultura duchowa, materialna i społeczna

Tożsamość kulturowa

Dziedzictwo kulturowe

III-IV. Kulturowe dziedzictwo Europy. Instytucjonalizacja stosunków kulturalnych.

Etapy żywiołowego rozprzestrzeniania się kultury

Dyfuzja w policentrycznym świecie antycznym: greckie i rzymskie korzenie kultury europejskiej

Dyfuzja kulturowa w Europie, wspólne prądy kulturowe: romanizm-gotyk-renesans-barok-oświcenie (od łacińskiej kultury wysokiej do rozwoju myśli politycznej)

Uwarunkowania i formy instytucjonalizacji

Kształtowanie polityki kulturalnej państw europejskich

Współpraca dwustronna

Współdziałanie regionalne

Organizacje wyspecjalizowane

Struktury pozarządowe

V. Bezpieczeństwo kulturowe – założenia teoretyczne.

Pojęcie, występowanie i rozumienie bezpieczeństwa kulturowego

Bezpieczeństwo kulturowe w obszarze kultury duchowej

Bezpieczeństwo kulturowe w obszarze kultury materialnej

VI. UNESCO – gwarancje bezpieczeństwa kulturalnego w skali globalnej.

Geneza Organizacji Narodów Zjednoczonych do Spraw Edukacji, Nauki i Kultury

Założenia funkcjonowania UNESCO w dziedzinie kultury

Kierunki działalności organizacji w płaszczyźnie ochrony tożsamości i dóbr kulturalnych i naturalnych (Konwencja o ochronie światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego; Procedura wpisu; Polskie dobra na liście światowego dziedzictwa; Konwencja o ochronie dziedzictwa niematerialnego; Program „Pamięć świata”)

UNESCO wobec wyzwań XXI wieku

VII. Ochrona dóbr kultury w czasie konfliktów zbrojnych.

Sytuacja kultury w czasie wojen i konfliktów zbrojnych

Kwestie restytucji

Pierwsze regulacje prawne

Konwencja haska (1954)

Problem grabieży i zwrotu dzieł sztuki po II Wojnie Światowej

VIII. Międzynarodowy obrót dziełami sztuki.

Międzynarodowy rynek dzieł sztuki

Problem obrotu dziełami sztuki. Kradzieże dzieł sztuki

Regulacje prawa międzynarodowego (konwencja UNESCO z 1970 roku)

Procedura zwrotów dzieł skradzionych

Konwencja rzymska UNIDROIT z 1995 roku

IX-XI. Współpraca i bezpieczeństwo kulturowe w skali europejskiej.

Geneza, powstanie i rozwój Rady Europy

Przykład współpracy: Europejska Konwencja Kulturalna

Programy Rady Europy w dziedzinie dziedzictwa kulturowego

Proces Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Kultura i bezpieczeństwo w działaniach Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie

Działania OBWE w dziedzinie bezpieczeństwa kulturowego (jak przez kulturę budować pokój)

Unia Europejska wobec kultury

Kultura w aktach prawnych Unii Europejskiej

Programy Unii Europejskiej

XII-XIII. System bezpieczeństwa kulturowego Rzeczpospolitej Polskiej.

Kulturowe zagrożenia bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej (źródła i rodzaje zagrożeń)

Tożsamość kultury polskiej

Prawne podstawy systemu bezpieczeństwa kulturowego

Instytucje ochrony dóbr kultury w Polsce

Polityka kulturalna państwa

XIV-XV. Zajęcia w instytucji kultury.