Historia kultury polskiej XIX w. 3002-1HKP2COD1
Ćwiczenia (CW) Semestr letni 2022/23

Opracowania

Aleksander Świętochowski, „Historia

chłopów polskich”, t. 1-2, wyd. dowolne.

Jan Stanisław Bystroń, „Kultura ludowa”,

Warszawa 1947

Ludwik Stomma, „Antropologia kultury wsi

polskiej XIX wieku”, Warszawa 1986.

Maria Janion, „Niesamowita

Słowiańszczyzna”, wyd. dowolne.

Tomasz Wiślicz, Jan Wasiewicz, „Bunty

chłopskie” w: „Polskie miejsca pamięci.

Dzieje toposu wolności”, red. Stefan

Bednarek, Bartosz Korzeniewski, Warszawa

2014.

Andrzej Chwalba, „Historia Polski 1795-

1918”, wyd. dowolne.

Martin Pollack, „Cesarz Ameryki. Wielka

ucieczka z Galicji”, Wołowiec 2017.

„Historia chłopów polskich”, t. 1-3, opr.

zbiorowe, red. Stefan Inglot, Warszawa

1970.

Teksty źródłowe (wybór)

Juliusz Słowacki, „Sen srebrny Salomei”,

wyd. dowolne.

Seweryn Goszczyński „Zamek kaniowski”,

wyd. dowolne.

Jan Czeczot, „Piosenki wieśniacze znad

Niemna”, wyd. dowolne

Zorian Dołęga Chodakowski „O

Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem”,

wyd. dowolne.

Eliza Orzeszkowa, „Dziurdziowie”, wyd.

dowolne.

Eliza Orzeszkowa, „Niziny”, wyd. dowolne.

Józef Ignacy Kraszewski, „Ulana”, wyd.

dowolne.

Artur Gruszecki, „Tuzy”, wyd. dowolne.

Władysław Anczyc, „Chłopi-arystokraci”,

wyd. dowolne.

Władysław Stanisław Reymont, „Suka”,

„Jamioł”, wyd. dowolne.

Bruno Jasieński „Słowo o Jakubie Szeli”,

wyd. dowolne.

Stefan Żeromski, „Turoń”, wyd. dowolne.

Władysław Orkan, „Listy ze wsi” – wybór,

wyd. dowolne

„Listy emigrantów z Brazylii i Stanów

Zjednoczonych, opr. Nina Assorodobraj-

Kula, Witold Kula, Marcin Kula, Warszawa

2012.

Jan Słomka, „Pamiętnik włościanina”, wyd.

dowolne.

Jakub Bojko, „Ze wspomnień”, Warszawa

1959.

Student/studentka zna i rozumie:

• w stopniu zaawansowanym wybrane

aspekty historii kultury polskiej i

ościennych kultur obcych;

• w zaawansowanym stopniu wybrane

metodologie nauk o kulturze, strategie

poznawcze i stosowane metody badawcze;

• podstawowe media i środki transmisji

kultury (słowo, obraz, widowisko) oraz ich

wpływ na kształt procesu kulturowego;

• podstawową terminologię nauk o kulturze;

• metody analizy oraz interpretacji praktyk i

tekstów kultury.

Student/studentka potrafi:

• wykorzystać posiadaną wiedzę, by

samodzielnie wyszukiwać, analizować,

oceniać, selekcjonować, integrować

informacje z różnorodnych źródeł i

wykorzystywać je w samodzielnych

projektach badawczych;

• interpretować zgromadzony materiał

uwzględniając kontekst historyczny,

społeczny i polityczny;

• określać znaczenie medialnego charakteru

praktyk i przekazów kulturowych dla ich

treści i funkcji;

• wykorzystywać metodologię badawczą

oraz narzędzia (także cyfrowe) nauk

humanistycznych oraz prezentować i

syntetyzować uzyskane tymi metodami

dane;

• pisać rozprawy, samodzielnie dobierając

literaturę oraz zaprezentować ustnie wyniki

swych dociekań badawczych, a także

wygłosić referat będący rezultatem

samodzielnej analizy literatury przedmiotu;

w swych wypowiedziach pisemnych i

ustnych stosuje w sposób poprawny

terminologię z zakresu nauk o kulturze;

• zabierać głos w dyskusji stosując

poprawne strategie argumentacyjne i

operacje logiczne;

• korzystać z wybranej literatury przedmiotu

w języku obcym;

• samodzielnie prowadzić pracę badawczą

pod kierunkiem opiekuna naukowego;

• inicjować i prowadzić badawcze prace

zespołowe; współdziałać w zespole z

innymi osobami; organizować pracę

indywidualną i zespołową

• stale dokształcać się i rozwijać

intelektualnie oraz zawodowo.

Student/studentka jest gotów do:

• krytycznej oceny posiadanej wiedzy i

odbieranych treści;

• przyjęcia postawy szacunku i badawczej

ciekawości wobec różnorodnych zjawisk

kultury w tym używania zdobytej wiedzy do

rozwiązywania zaobserwowanych

problemów oraz zasięgania opinii

ekspertów;

• dostrzegania wagi refleksji

kulturoznawczej dla życia społecznego i

dostrzegania konieczność jej rozwoju;

• wykazywania troski o dziedzictwo

kulturowe i świadomości jego znaczenia dla

życia społecznego.

- udział w zajęciach - obecność,

przygotowanie i aktywny udział w

dyskusjach;

- wykonywanie drobnych zadań tekstowych

(krótkie komentarze pisemne do wybranych

lektur);

- praca pisemna na ocenę.

Dopuszczalne są dwie nieobecności w

semestrze.

Projekt zajęć oparty jest na dość

oczywistym rozpoznaniu: jeśli z czymś

mamy tutaj do czynienia to raczej z

historiami wieku XIX niż z ujednoliconą

historią, rozumianą zarówno jako sposób

widzenia i interpretowania przeszłości, jak i

samo doświadczenie ludzi minionych – o

tyle, o ile jesteśmy w stanie się do niego

zbliżyć. Proponowany cykl zbudowany jest

na przecięciu zagadnień związanych z

„ludem” jako projektem kształtowanym w

dyskursie elitarnym/inteligenckim, a

rodzącymi się w wieku XIX chłopskimi

autonarracjami, manifestacjami

doświadczenia i tożsamości. Ten pierwszy

dyskurs charakteryzował się wieloma

sprzecznościami: chłopi funkcjonowali w

nim jako nieskażone źródło pamięci

kulturowej, jako dobrzy „ludzie natury”, a

jednocześnie jako lokalni dzicy, jako żywioł

z definicji nieludzki, jako problem

cywilizacyjny i społeczny, jako „ciało obce”

w kulturze polskiej. Ten drugi – kształtował

się w dużej mierze poza sferą projektów

wykuwanych w stołecznych redakcjach.

Charakteryzowało go inne doświadczenie

bycia w teraźniejszości, inna opowieść o

przeszłości, odmienne panteony bohaterów

czy listy zdarzeń istotnych. Napięcie między

tymi dwoma narracjami wydaje się

ogromne już w XIX wieku; sądzę zresztą, że

w jakiejś mierze zadecydowało ono o

skomplikowanym kształcie polskiego

procesu modernizacyjnego. Rozmaite

czynności sprawcze podejmowane przez

ludność wiejską nie wpisały się w historię

narodową, nie zostały włączone do narracji

o polskiej wspólnocie. Jak się wydaje, nie

do przyjęcia były te sytuacje, w których

wieś nie godzi się z rolą „ucznia klas

oświeconych”, przerywa paternalistyczną

pedagogikę i na swój własny sposób staje

do działania. Samodzielność warstw

podległych była jednym z silnych lęków XIX-

wiecznych elit, nawet jeśli zagorzale

pracujących na rzecz emancypacji tychże

warstw. Zrekonstruowanie stosunków

społecznych i zaprojektowanie innej ich

dynamiki niż dynamika pedagogiczna

„rodzic – podopieczny” okazało się

niepodobieństwem, a zawołanie „Z szlachtą

polską polski lud” wypada uznać za zaklęcie

wobec rzeczywistości, w której ten lud

właśnie działa osobno. Temu będziemy się

przyglądać.

Lektury do zajęć to teksty literackie

oraz pamiętniki, listy, broszury, teksty

publicystyczne.

- moderowana dyskusja na zajęciach;

- wspólna interpretacja tekstów;

- drobne działania warsztatowe;

- drobne zadania tekstowe (krótkie

komentarze do wybranych lektur);

- jedna krótka prezentacja w ciągu semestru.