Tradycje krytycznej teorii społecznej – ZIP

ogólnouniwersyteckie

Warunkiem uczestnictwa w zajęciach jest wypełnienie i podpisanie (podczas pierwszych zajęć) Deklaracji uczestnika/uczestniczki projektu i Oświadczenia uczestnika/uczestniczki projektu.

Dodatkowym warunkiem jest zainteresowanie krytycznymi teoriami społecznymi i gotowość do dyskusji wokół kontrowersyjnych zagadnień politycznych i społecznych.

Teoria społeczna stawia sobie za cel nie tylko opisywanie życia społecznego, ale często także krytykę jego form. Krytyka bywała odrzucana jako działalność społecznie niepotrzebna lub politycznie niebezpieczna, trudno jednak wyobrazić sobie współczesną sferę publiczną czy nauki społeczne bez niej. Dzięki niej najbardziej nawet banalne zjawiska życia codziennego ukazują swoją złożoną stronę. Proponowane zajęcia maja na celu przyjrzenie się różnym formom myślenia krytycznego w teorii społecznej.

Zajęcia oferowane są w ramach Programu zintegrowanych działań na rzecz rozwoju UW, współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego, w ramach PO WER, ścieżka 3.5. Zasady korzystania z oferty zajęć ogólnouniwersyteckich dla doktorantów w ZIP (pn. Regulamin Zintegrowanego kształcenia doktorantów UW) dostępne są na stronie: www.zip.uw.edu.pl

Teoria społeczna stawia sobie za cel nie tylko opisywanie i analizę życia społecznego, ale często także krytykę jego form. Różne mogą być cele i pojęcia czy światopoglądowe podstawy krytyki. Nie ma jednej, uniwersalnej miary działalności krytycznej ani standardu jej uprawiania, z definicji jest też mało użyteczna. Sama formuła myślenia krytycznego bywa traktowana podejrzliwie: czy nauka nie powinna być neutralna i czy nie powinna służyć społecznym celom? Krytyka niejednokrotnie bywała odrzucana jako postać intelektualnej pychy lub działalność politycznie niebezpieczna.

Wszystkie te cechy czynią krytykę działalnością ryzykowną i podejrzaną. Równocześnie jednak trudno wyobrazić sobie sferę publiczną czy nauki społeczne bez krytyki. Krytyka raz po raz „kwestionuje sama siebie”, podważa swoje własne narzędzia i osiągnięcia, ale właśnie w tej formie pozostaje niezbędna. Dzięki niej najbardziej nawet banalne zjawiska życia codziennego ukazują swoją złożoną stronę: na przykład jako symptomy istotnych procesów, którym podlegają społeczeństwa i formy władzy.

Proponowane zajęcia maja na celu przyjrzenie się różnym formom myślenia krytycznego – zarówno tym, które wpisują się otwarcie w tradycję krytyki jako działalności intelektualnej, jak i tym, które uprawiają krytykę „przebraną” w język neutralnej analizy. Każde spotkanie będzie poświęcone wspólnej dyskusji nad tekstem skoncentrowanej na wybranym, istotnym zjawisku codzienności.

Teoria społeczna stawia sobie za cel nie tylko opisywanie i analizę życia społecznego, ale często także krytykę jego form. Różne są cele krytyki, pojęcia, którym się posługuje, różne są światopoglądy, na których jest oparta. Nie m jednego standardu jej uprawiania, nie jest oczywista jej użyteczność. Dlatego też krytyka bywa traktowana jako działalność politycznie niebezpieczna i naukowo zbędna. Ale sferę publiczną i współczesne nauki społeczne trudno sobie wyobrazić bez krytyki. Krytyka ciągle „kwestionuje samą siebie”, podważa swoje metody i osiągnięcia, jest atakowana lub pospiesznie odstawiana do muzeum, ale pozostaje niezbędna. Dzięki niej najbardziej banalne zjawiska ukazują swoją złożoną i nieoczekiwaną stronę. Zajęcia mają na celu przyjrzenie się tradycji krytycznej teorii społecznej i jej zastosowaniu do analizy życia codziennego.

Krzysztof Świrek – doktor socjologii, adiunkt w Wydziale Socjologii UW. Wykłada klasyczne teorie socjologiczne, prowadził zajęcia o nowoczesnej myśli społecznej i psychoanalizie. Autor książki Teorie ideologii na przecięciu marksizmu i psychoanalizy (PWN, Warszawa 2018) i artykułów w polskich i zagranicznych czasopismach. Redaktor w czasopiśmie „Widok. Teorie i Praktyki Kultury Wizualnej”.

A. Badiou, Demokracja jako emblemat, w: Co dalej z demokracją?, Warszawa 2012.

W. Benjamin, Paryż, stolica XIX wieku, w: tegoż, Pasaże, Kraków 2005.

P. Bourdieu, Dystynkcja, Warszawa 2006.

M. Foucault, Rządomyślność, w: tegoż, Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, Warszawa 2000.

S. Freud, Przyszłość pewnego złudzenia, w: tegoż, Pisma społeczne, Warszawa 2009.

Byung-Chul Han, Społeczeństwo zmęczenia, Warszawa 2022 (fragmenty).

M. Horkheimer i Th. Adorno, Dialektyka Oświecenia, Warszawa 2010 (fragmenty).

F. G. Jünger, Perfekcja techniki, Warszawa 2016 (fragmenty).

I. Kant, Czym jest oświecenie?, w: Rozprawy z filozofii historii, Kęty 2005.

R. Koselleck, Krytyka i kryzys, Warszawa 2015 (fragmenty).

P. Legendre, Zbrodnia kaprala Lortiego, Warszawa 2011.

K. Marks, Tezy o Feuerbachu, w: K. Marks, F. Engels, Dzieła t. 3, Warszawa 1961.

K. Marks, Kapitał, Warszawa 1951 (fragmenty)

Platon, Państwo (fragmenty).

P. B. Preciado, Testo-ćpun, Warszawa 2021 (fragmenty)

R. Salecl, Tyrania wyboru, Warszawa 2009.

K. Theweleit, Śmiech morderców, Warszawa 2014 (fragmenty).

S. Žižek, Szczęście i tortury w atonicznym świecie, w: tegoż, W obronie przegranych spraw, Warszawa 2008.

Uczestnik zajęć pozna wybrane podstawowe i współczesne krytyczne teorie społeczne; pozna klasyczne koncepcje krytyki jako działalności intelektualnej; nauczy się stosować poznane teorie do wybranych zjawisk współczesnego życia społecznego.

Aktywna obecność i krótka praca pisemna (5-8 stron maszynopisu).

zaliczenie w postaci: Zal / n.zal

Warunkiem zaliczenia jest lektura tekstów, aktywna obecność (dopuszczalne dwie nieobecności; nadmiarowe nieobecności można zaliczyć poprzez prace pisemne) oraz napisanie eseju zaliczeniowego.