Etyka badań terenowych

fakultatywne

Celem zajęć jest dyskusja na temat wyzwań etycznych w badaniach jakościowych (etnograficznych, socjologicznych) pojawiających się na wszystkich etapach procesu badawczego: od planowania projektu, poprzez same badania, po analizę i pisanie oraz publikację wyników.

Badaczki i badacze zajmujący się badaniami jakościowymi stają dziś przed wieloma wyzwaniami etycznymi - począwszy od samego zaplanowania badań, poprzez odpowiedzialne ich przeprowadzenie, aż po odpowiedzialność przed ludźmi z którymi prowadzono badania. Kwestie etyczne, zawsze obecne w badaniach humanistycznych i społecznych, stały się jeszcze ważniejsze wraz z rozwojem internetu, wkraczaniem na nowe pola badawcze, ale także wraz z rozwojem idei dekolonialnych, badań aktywistycznych, czy zaangażowanych.

W czasie semestralnych zajęć chcemy przedyskutować najważniejsze kwestie etyczne pojawiające się w badaniach, wynikające nie tyle z litery prawa, ile z realnych dylematów przed którymi stają badaczki i badacze. Zajęcia mają na celu pogłębienie namysłu nad kwestiami takimi jak: badania z grupami wrażliwymi (osoby dyskryminowane, uchodźczynie i uchodźcy, dzieci, osoby z grup o niskim kapitale ekonomicznym), badania prowadzone we własnym społeczeństwie oraz wśród grup uprzywilejowanych, badania w kontekście postkolonialnym, pozycja badaczki/badacza, odpowiedzialność przed badana grupą, badania zaangazowane, prowadzenie badań w czasie kryzysu, etyka tekstu naukowego.

Ważną częścią zajęć, oprócz dyskusji opartej na literaturze i doświadczeniach słuchaczy, będzie rozmowa o dylematach etycznych pojawiających się w projektach poszczególnych uczestników zajęć.

1. Etyka badań – wprowadzenie (21. 02)

2. Kodeksy etyczne w naukach humanistycznych i społecznych. Dyskusja (28.02)

Code of Ethics of the American Anthropological Association (2009)

Kodeks etyki socjologa PTS (2012)

3. Do kogo należy wiedza? Problemy etyczne w wytwarzaniu wiedzy (7.03)

Mosse D. (2006) “Anti‐social anthropology? Objectivity, objection, and the ethnography of public policy and professional communities”, Journal of the Royal Anthropological Institute, 12(4), 935-956.

4.-5. Praktyczne wymiary wrażliwości etycznej (dokumenty i formularze zgód na badania, działanie komisji etycznych itp.) (14.03 i 21.03)

Surmiak A. (2019) „Komisje etyczne dla badań społecznych w Polsce. Perspektywa socjologów i antropologów społeczno-kulturowych”. Studia Socjologiczne 4(235): 157–182.

Wiles R. (2013) “Informed consent (3), Anonymity and Confidentiality (4), in: What are Qualitative Research Ethics?”, Bloomsbury Academic, p. 25-55.

Haggerty, K. D. (2004). “Ethics creep: Governing social science research in the name of ethics”, Qualitative sociology, 27(4), 391-414.

6. Etyka badań z grupami wrażliwymi: etyka badań z dziećmi (28.03)

Maciejewska-Mroczek E., Reimann M. (2016) „Jak zgadzają i nie zgadzają się dzieci. O (nie)równowadze sił i świadomej zgodzie w badaniach z dziećmi”, Przegląd Socjologii Jakościowej 12(4): 42–55.

Maciejewska-Mroczek E. i in. (2018) „Kodeks dobrych praktyk w badaniach z dziećmi, prowadzonych z perspektywy nauk społecznych”, w: Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhoods studies, red. M. Radkowska-Walkowicz, M. Reimann, Warszawa: Oficyna Naukowa.

7. Etyka badań z grupami wrażliwymi: badania z uchodźczyniami i uchodźcami, migrantkami i migrantami (4.04)

Bachelet S. (2019) “‘Wasting mbeng’: Adventure and Trust Amongst sub-Saharan Migrants in Morocco”, Ethnos, 5.

Jaworska D., Alieva K., Boryczko M. (2019) „Badania wśród uchodźców i przymusowych migrantów – rozważania metodologiczne i etyczne”, Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 202–227.

8. Etyka w badaniach rodzin i relacji intymnych (18.04)

Mizielińska J., Stasińska A., Żadkowska M., Halawa M. (2018) „Dylematy etyczne w badaniu pary intymnej. Doświadczenia z pracy badawczej”, Studia Socjologiczne 3/2018(230), s. 71-100.

9. Wyzwania etyczne netnografii i badań internetowych (25.04)

Tuikka, A., Chau, Nguyen C., Kimpa Kai K. (2017) “Ethical questions related to using netnography as research method”, The ORBIT Journal, Vol. 1, Issue 2, p. 1-11.

Dołowy-Rybińska N. (2016) „Facebook w badaniach etnograficznych - przyczynek do dyskusji o dylematach etycznych antropologa”, Zeszyty Łużyckie 50, s. 393-405.

10-11. Badania zaangażowane, aktywistyczne, badania w działaniu (9.05 i 16.05)

Pietrowiak K. (2021) „Relacja, zobowiązanie, współpraca. Założenia i wyzwania badań etnograficznych wśród osób niewidomych”, Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia, 2021, 7.

Scheper-Hughes N. (1995) “The Primacy of the Ethical Propositions for a Militant Anthropology”, Current Anthropology, Vol. 36, No. 3.

12. Badania w świetle krytyki postkolonialnej (23.05)

Tomaselli, K. G. (2014) “Who owns what? Indigenous knowledge and struggles over representation”, Critical arts, 28(4), p. 631-647.

13. i 14. Pisanie w antropologii i innych dyscyplinach: etyka tekstu naukowego (30. 05 i 6.06)

Behar R. (2020) “Read more, write less”, in: Carole McGranahan (ed.) Writing Anthropology: Essays on Craft and Commitment, New York: Duke University Press, p. 47-53.

Ingold T. (2014) “That’s enough about ethnography!”, HAU: Journal of Ethnographic Theory, 1.

15. Podsumowanie zajęć, dyskusja (13.06)

Student zna i rozumie:

metodologie badań terenowych, ze szczególnym uwzględnieniem etyki badań w naukach społecznych i humanistycznych P8S_WG.3

najważniejsze kodeksy etyczne w badaniach z udziałem ludzi P8S_WG.1

zadania komisji etycznych ds. badań z udziałem człowieka P8S_WG.1

Umie:

definiować cel i przedmiot badań naukowych, w odniesieniu do zagadnień etycznych P8S_UW.1

rozwijać metody, techniki i narzędzia badawcze oraz twórczo je stosować, z uwzględnieniem zasad formułowanych w najważniejszych kodeksach etycznych P8S_UW.1

Jest gotów do:

uznawania znaczenia wiedzy zakresu etyki badań terenowych w rozwiązywaniu problemów poznawczych i praktycznych P8S_KK.3

podtrzymywania i rozwijania etosu środowisk badawczych i twórczych, w tym prowadzenia działalności naukowej w sposób niezależny, ale uwzględniający wymagające standardy etyczne, i respektowania zasady publicznej własności wyników działalności naukowej, z uwzględnieniem zasad ochrony własności intelektualnej P8S_KR.1

zaliczenie:

- czynny udział w zajęciach - udział w dyskusjach i pracy grupowej, przygotowanie dodatkowych zadań na zajęcia (40 proc.)

- pisemny opis wyzwań etycznych i propozycji ich rozwiązań w odniesieniu do własnych badań uczestników konwersatorium - 3-4 strony z bibliografią (60 proc.)

zaliczenie poprawkowe:

j.w., tylko w późniejszym terminie

dopuszczalna liczba nieusprawiedliwionych nieobecności:

2

dopuszczalna liczba usprawiedliwionych nieobecności:

5 (przy liczbie nieobecności większej niż 3, nawet usprawiedliwionych, konieczne będzie zaliczenie tekstów z opuszczonych zajęć, w formie pisemnej lub ustnej)

Celem zajęć jest dyskusja na temat wyzwań etycznych w badaniach w naukach społecznych i humanistycznych (przede wszystkim z perspektywy antropologii kulturowej) pojawiających się na wszystkich etapach procesu badawczego: od planowania projektu, poprzez same badania, po analizę i pisanie oraz publikację wyników.

Badaczki i badacze zajmujący się badaniami jakościowymi stają dziś przed wieloma wyzwaniami etycznymi - począwszy od samego zaplanowania badań, poprzez odpowiedzialne ich przeprowadzenie, aż po odpowiedzialność przed ludźmi z którymi prowadzono badania. Kwestie etyczne, zawsze obecne w badaniach humanistycznych i społecznych, stały się jeszcze ważniejsze wraz z rozwojem internetu, wkraczaniem na nowe pola badawcze, ale także wraz z rozwojem idei dekolonialnych, badań aktywistycznych, czy zaangażowanych.

W czasie semestralnych zajęć chcemy przedyskutować najważniejsze kwestie etyczne pojawiające się w badaniach, wynikające nie tyle z litery prawa, ile z realnych dylematów przed którymi stają badaczki i badacze. Zajęcia mają na celu pogłębienie namysłu nad kwestiami takimi jak: badania z grupami wrażliwymi (osoby dyskryminowane, uchodźczynie i uchodźcy, dzieci, osoby z grup o niskim kapitale ekonomicznym), badania prowadzone we własnym społeczeństwie oraz wśród grup uprzywilejowanych, badania w kontekście postkolonialnym, pozycja badaczki/badacza, odpowiedzialność przed badana grupą, badania zaangazowane, prowadzenie badań w czasie kryzysu, etyka tekstu naukowego.

Ważną częścią zajęć, oprócz dyskusji opartej na literaturze i doświadczeniach słuchaczy, będzie rozmowa o dylematach etycznych pojawiających się w projektach poszczególnych uczestników zajęć.

Zakres tematów zajęć

1. Etyka badań – wprowadzenie (21. 02)

2. Kodeksy etyczne w naukach humanistycznych i społecznych. Dyskusja (28.02)

3. Do kogo należy wiedza? Problemy etyczne w wytwarzaniu wiedzy (7.03)

4.-5. Praktyczne wymiary wrażliwości etycznej (dokumenty i formularze zgód na badania, działanie komisji etycznych itp.) (14.03 i 21.03)

6. Etyka badań z grupami “wrażliwymi”: etyka badań z dziećmi (28.03)

7. Etyka badań z grupami “wrażliwymi”: z uchodźczyniami i uchodźcami, migrantkami i migrantami (4.04)

8. Etyka w badaniach rodzin i relacji intymnych (18.04)

9. Wyzwania etyczne netnografii i badań internetowych (25.04)

10-11. Badania zaangażowane, aktywistyczne, badania w działaniu (9.05 i 16.05)

12. Badania w świetle krytyki postkolonialnej (23.05)

13. i 14. Pisanie w antropologii i innych dyscyplinach: etyka tekstu naukowego (30. 05 i 6.06)

15. Podsumowanie zajęć, dyskusja (13.06)

Bachelet Sébastien, ‘Wasting mbeng’: Adventure and Trust Amongst sub-Saharan Migrants in Morocco, ‘Ethnos’, 2019, 5.

Code of Ethics of the American Anthropological Association (2009)

Ingold Timothy, That’s enough about ethnography! ‘HAU: Journal of Ethnographic Theory’, 2014, 1.

Jaworska Dorota, Khedi Alieva, Marcin Boryczko. 2019. „Badania wśród uchodźców i przymusowych migrantów – rozważania metodologiczne i etyczne”. Przegląd Socjologii Jakościowej 15(2): 202–227.

Kaniowska Katarzyna, Noemi M. Modnicka (red.). 2010. Etyczne problemy badań antropologicznych. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź: Instytut Etnologii i Antropologii Uniwersytetu Łódzkiego.

Maciejewska-Mroczek Ewa, Maria Reimann. 2016. „Jak zgadzają i nie zgadzają się dzieci. O (nie)równowadze sił i świadomej zgodzie w badaniach z dziećmi”. Przegląd Socjologii Jakościowej 12(4): 42–55.

Maciejewska-Mroczek Ewa i in. 2018. „Kodeks dobrych praktyk w badaniach z dziećmi, prowadzonych z perspektywy nauk społecznych , w: Dzieci i zdrowie. Wstęp do childhoods studies, red. M. Radkowska-Walkowicz, M. Reimann, Warszawa: Oficyna Naukowa.

Pietrowiak Kamil, Relacja, zobowiązanie, współpraca. Założenia i wyzwania badań etnograficznych wśród osób niewidomych, ‘Etnografia. Praktyki, Teorie, Doświadczenia’, 2021, 7.

Scheper-Hughes Nancy, The Primacy of the Ethical Propositions for a Militant Anthropology, Current Anthropology, Vol. 36, No. 3, 1995.

Behar, Ruth. 1997. The Vulnerable Observer, Beacon Press: Boston.

Hryciuk Renata Ewa. 2008. Od córki do profesjonalistki. Obserwacja uczestnicząca w antropologii: dylematy, ograniczenia i zaskoczenia na przykładzie badań terenowych w mieście Meksyk. w: Barbara Jakubowska i Tomasz Wiślicz (red.) Obserwacja uczestnicząca w badaniach historycznych, Zabrze: Inforteditions.