System polityczny RP

obowiązkowe

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z mechanizmami funkcjonowania polskiego systemu politycznego. Studenci poznają kluczowe instytucje ustrojowe, zostają zaznajomieni z ich ewolucją ustrojową. Poznają specyfikę oraz właściwości systemu źródeł prawa w Polsce. Potrafią opisać ewolucję instytucji państwowych oraz porządku konstytucyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem okresu transformacji systemowej w Polsce.

Pojęcia systemu politycznego, ustroju politycznego, systemu rządów, konstytucji.

Podstawowe dylematy ustrojowe Polski Ludowej.

Proces transformacji systemowej od lat 80-tych XX wieku.

Proces przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP z 1997 roku.

Wartości i zasady ustroju politycznego RP.

System źródeł prawa RP w aspekcie praktyki jego funkcjonowania.

System wyborczy w RP.

Ustrój organów władzy ustawodawczej i wykonawczej.

1. Podstawowe pojęcia związane z funkcjonowaniem systemu politycznego współczesnej Polski: 1) Pojęcie systemu politycznego, ustroju politycznego, systemu rządów. Sposoby klasyfikacji systemów politycznych.

2. Pojęcie, rodzaje i funkcje konstytucji. Prawo konstytucyjnego i jego źródła. Standardy współczesnego konstytucjonalizmu i ich recepcja w polskich rozwiązaniach ustrojowych. Systematyka konstytucji

3. Polski system polityczny okresu Polski Ludowej. Ewolucja porządku konstytucyjnego.

4. Źródła transformacji ustrojowej w latach 80. Znaczenie ustrojowe Obrad Okrągłego Stołu. Transformacja ustrojowa w Polsce po roku 1989.

5. Ewolucja porządku konstytucyjnego w latach 1989 - 1997. Proces przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP.

6. Wartości i zasady konstytucyjne (ustrojowe) w RP: 1) Pojęcie wartości i zasad ustrojowych. 2) Rzeczpospolita jako dobro wspólne wszystkich obywateli. 3) RP demokratycznym państwem prawnym. Zasady konstytucjonalizmu, legalizmu, suwerenności narodu, pluralizmu politycznego, podziału władz, społeczeństwa obywatelskiego. 4) Godność, wolność i równość jako podstawy katalogu praw i wolności człowieka i obywatela.

7. System źródeł prawa w Konstytucji RP i jego kontrola: 1) Pojęcie systemu źródeł prawa, 2) Źródła prawa powszechnie obowiązującego: umowa międzynarodowa, ustawa, rozporządzenie, 3) Prawo krajowe a prawo wspólnotowe, 4) Trybunał Konstytucyjny: geneza, funkcje i kompetencje, skutki orzeczeń.

8. Prawo wyborcze: wybory do Sejmu, Senatu i prezydenckie oraz do Parlamentu Europejskiego: 1) Funkcje wyborów w państwach demokratycznych i niedemokratycznych. 2) Pojęcie prawa wyborczego i systemu wyborczego. 3) Ustrojowo – polityczna rola wyborów parlamentarnych i prezydenckich. 4) Organizacja wyborów. 4) Zgłaszanie kandydatów. 5) Ustalanie wyników głosowania. 6) Ważność wyborów. 7) Kampania wyborcza. 8) Finansowanie wyborów.

9. Demokracja pośrednia i bezpośrednia w świetle Konstytucji RP.

1) Pojęcie i podstawowe cechy demokracji bezpośredniej i pośredniej.

2) Instytucje społeczeństwa obywatelskiego w Konstytucji RP. 3) Referenda. 4) Inicjatywa ludowa.

10. Sejm i Senat: 1) Struktura i tryb funkcjonowania parlamentu. 2) Status prawny posła i senatora. 3) Funkcje Sejmu i Senatu. 4) Organizacja wewnętrzna Sejmu i Senatu. 5) Tryb ustawodawczy. 6) Zgromadzenie Narodowe.

11. Prezydent Rzeczypospolitej: 1) Geneza przywrócenia instytucji Prezydenta RP. 2) Ustrojowa pozycja Prezydenta RP. 3) Kompetencje Prezydenta RP. 4) Odpowiedzialność konstytucyjna głowy państwa.

12. Rada Ministrów: 1) Ustrojowa pozycja Rady Ministrów i Prezesa Rady Ministrów. 2) Sposób powoływania Rady Ministrów. 3) Struktura rządu. 4) Tryb działania Rady Ministrów. 5) Kompetencje Rady Ministrów. 6) Administracja rządowa.

13. Instytucje ochrony prawnej: trybunały, sądy, ombudsmani, prokuratura.

1. Antoszewski A., System polityczny RP, Warszawa 2012

2. Banaszak B., Egzekutywa w Polsce – stan obecny i uwagi de lege fundamentali ferenda, „Przegląd Sejmowy” 2006, nr 3

3. Complak K., Normy pierwszego rozdziału Konstytucji RP, Wrocław 2007

4. Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2016 i nast. wyd.

5. Jakubowski W., Słomka T., Konstytucyjne organy władzy RP w latach 1989-2011 na tle polskich tradycji ustrojowych XIX i XX wieku, Warszawa 2012

6. Kuca G., Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w systemie podzielonych władz (zarys problemu), [w:] T. Mołdawa, J. Szymanek (red.), Instytucja prezydenta. Zagadnienia teorii i praktyki na tle doświadczeń polskich oraz wybranych państw obcych, Warszawa 2010

7. Kuciński J., Demokracja przedstawicielska i bezpośrednia w Trzeciej Rzeczypospolitej, Warszawa 2007

8. Kuciński J., Ustrój konstytucyjny RP, Warszawa 2013

9. Kuciński J., W.J. Wołpiuk, Zasady ustroju politycznego państwa w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 roku, Warszawa 2012

10. Materska-Sosnowska A., Słomka T. (red.), Konstytucje polskie z 1952 i 1997 roku: tradycja, instytucje, praktyka ustrojowa, Warszawa 2015

11. Mołdawa T., Konstytucja RP a standardy współczesnego konstytucjonalizmu w perspektywie minionej dekady, [w:] W. Jakubowski, T. Słomka (red.), Porządek konstytucyjny w Polsce, Warszawa-Pułtusk 2008

12. Mołdawa T., Konstytucje polskie 1918-1998, Warszawa 1999 i nast. wyd.

13. Piechowiak M., Służebność państwa wobec człowieka i jego praw jako naczelna idea Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 – osiągnięcie czy zadanie?, „Przegląd Sejmowy” 2007, nr 4 (81)

14. Rachwał M., Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, Warszawa 2010

15. Rachwał M., Funkcjonowanie obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej w Polsce. Podstawy prawne – praktyka – perspektywy rozwoju, Poznań 2016

16. Sarnecki P., Idee przewodnie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r., „Przegląd Sejmowy” 1997, nr 5(22)

17. Skrzydło W. (red.), Sądy i trybunały w konstytucji i praktyce, Warszawa 2005 (rozdz. 1, 2, 3, 4)

18. Słomka T., Tożsamość konstytucyjna Polski Ludowej (zarys problematyki), „Prawo i polityka. Rocznik naukowy” 2012, t. 4

19. Słomka T., Ustrojowe cechy polskiej kohabitacji, „Rocznik Nauk Politycznych” 2008, nr 11

20. Szczegielniak M., Więckiewicz R., Społeczeństwo obywatelskie w systemie politycznym państwa Przykład polski na tle rozwiązań europejskich, Warszawa 2018

21. Tomaszewski W., Proces przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 roku w aspekcie doświadczeń ustrojowych oraz prac nad nową konstytucją, Olsztyn 2018

22. Trzciński J., Rzeczpospolita Polska dobrem wspólnym wszystkich obywateli, [w:] J. Góral, R. Hausner, J. Trzciński (red.), Sądownictwo administracyjne gwarantem wolności i praw obywatelskich, Warszawa 2005

23. Więckiewicz R., Konstytucja jako homeostat systemu politycznego państwa, "e-Politikon 2016", nr 19

24. Więckiewicz R., Konstytucja jako homeostat systemu politycznego, „Kwartalnik Naukowy OAP UW e-Politikon” 2016, tom XIX

25. Więckiewicz R., Засідання Круглого Столу в Польщі як прояв примирливого громадянського суспільства, (Obrady Okrągłego Stołu w Polsce jako przejaw koncyliacyjnego społeczeństwa obywatelskiego), „Wisnyk Mariupolskiego Państwowego Uniwersytetu. Seria: Historia. Politologia” 2015, nr 12

26. Zwierzchowski E. (red.), Podstawowe pojęcia pierwszego rozdziału Konstytucji RP. Materiały Ogólnopolskiej Sesji Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego (Wisła, 3 – 5 czerwca 1999 rok), Katowice 2000

27. R. Więckiewicz, Instytucje społeczeństwa obywatelskiego w polskim dyskursie konstytucyjnym, Warszawa 2023.

Obowiązuje znajomość Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.

Inne akty prawne (wedle aktualnego ich stanu):

• Ustawa o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli z 24 czerwca 1999 r.

• Ustawa o referendum ogólnokrajowym z 14 marca 2003 r.

• Ustawa – kodeks wyborczy z 5 stycznia 2011 r.

• Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora z 9 maja 1996 r.

• Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych z 20 lipca 2000 r.

• Ustawa o sejmowej komisji śledczej z 21 stycznia 1999 r.

• Ustawa o Radzie Ministrów z 8 sierpnia 1996 r.

• Ustawa o działach administracji rządowej z 4 września 1997 r.

• Uchwała Sejmu RP – Regulamin Sejmu RP z 30 lipca 1992 r.

WIEDZA

K_W02. Rozumie rolę systemu politycznego w życiu społecznym w perspektywie historycznej i współczesnej. Rozumie znaczenie rozwiąząń ustrojowych w kształtowaniu stabilnych struktur, w ramach których odbywają się interakcje społeczne.

K_W04. Rozumie zasady funkcjonowania systemu politycznego oraz jego wpływ na funkcjonowanie innych organizacji i instytucji społeczno-politycznych.

K_W05. Rozumie znaczenie systemu politycznego dla funkcjonowania współeczesnej demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Potrafi zidentyfikować główne komponenty systemu politycznego, odwołując się do przykładu polskich rozwiązań ustrojowych.

KW_07. Rozumie rolę systemu politycznego w kształowaniu prawnych uwarunkowań procesów rządzenia i podejmowania decyzji politycznych.

UMIEJĘTNOŚCI

K_U03. Potrafi wykorzystać wiedzę teoretyczną z zakresu nauki o polityce, a szczególnie z zakresu ustrojoznawstwa, w celu analizowania i interpretowania zjawisk i procesów w obszarze polityki.

K_U04. Potrafi wskazać oraz wyjaśnić zasady oraz wartości demokratycznego państwa w Polsce.

K_U09. Posiada umiejętność prezentowania własnych koncepcji wyjaśniania zjawisk i procesów z zakresu systemu politycznego RP.

K_U10. Potrafi analizować i oceniać treści przekazu medialnego, dotyczącego systemu politycznego RP.

KOMPETENCJE

K_K01. Jest przygotowany do aktywnego uczestniczenia w życiu politycznym Polski.

K_K02.Jest przygotowany do pracy indywidualnej i grupowej w zakresie realizacji projektów o tematyce ustrojoznawczej. Potrafi kompetetnie analizować i komentować propozycje reform w zakresie systemu politycznego.

Kontrola obecności (1 dozwolona nieobecność, konieczność uzupełnienia nadprogramowych nieobecności podczas dyżuru), ocena bieżącego przygotowania do zajęć, ocena znajomości literatury przedmiotu, aktywność.

W semestrze zimowym przedmiot kończy się testem. W semestrze letnim - egzamin pisemny.