Rynek pracy w gospodarce cyfrowej

obowiązkowe

Dynamiczne zmiany w gospodarce spowodowane transformacją technologiczną, czyli cyfryzacją, robotyzacją i automatyzacją będą miały coraz większy wpływ na rynek pracy i to w bardzo wielu aspektach. Z jednej strony musimy zdefiniować te zjawiska i określić skalę wyzwań z perspektywy światowej, europejskiej i krajowej, a z drugiej ocenić wpływ tych procesów na rynek pracy i zatrudnienie.

Cyfryzacja w gospodarce jest procesem długotrwałym, wymagającym znacznych nakładów finansowych, lecz dla niektórych firm/organizacji, szczególnie dla banków, rynek cyfrowy stał się główną domeną działania. Od połowy pierwszej dekady XXI wieku, zaczęto używać terminu „gospodarka cyfrowa” odwołując się do nowej wiedzy z zakresu nauk ekonomicznych. W gospodarce tej, przy wykorzystaniu techno¬logii cyfrowych prowadzona jest jednocześnie działal¬ność w tradycyjnym świecie realnym i w świecie wirtualnym powstającym w ramach czwartej rewolucji cyfrowej. Rosnącemu znaczeniu gospodarki hybrydowej towarzyszy wzrost zapotrzebowania na wysoko kwalifikowanych specjalistów dysponujących profesjonalną wiedzą i fachowymi umiejętnościami z zakresu IT czy zarządzania w gospodarce cyfrowej. Jest to szczególnie istotne ponieważ procesy w świecie wirtualnym coraz częściej uzupełniają bądź zastępują procesy w świecie realnym. Konsekwencje procesu cyfryzacji dla przeobrażeń na rynku pracy i budowania kompetencji przyszłości, wpływ wdrażania technologii cyfrowej na procesy wytwarzania, wymiany i konsumpcji wymagają bieżącego monitorowania nie tylko na poziomie przedsiębiorstwa, ale także na poziomie całej gospodarki i społeczeństwa. Tym bardziej że w odpowiedzi na obecne zmiany otoczenia zewnętrznego, w jakim działają podmioty gospodarcze tworzą się nowe formy gospodarki: gospodarka sieci, ekonomia doznań, wikinomia.

Postępująca cyfryzacja to również zmiana modeli i paradygmatów świadczenia pracy oraz modyfikacja schematów organizacyjnych firm i korporacji. Jednym z najnowszych przykładów implementacji ekonomii cyfrowej jest wprowadzenie systemu podziału na pracę synchroniczną i asynchroniczną. Praca asynchroniczna jest szczególnym systemem wykonywania obowiązków zawodowych, który ma możliwość sprawdzenia się w nowoczesnych, innowacyjnych przedsiębiorstwach. Praca w tym systemie umożliwia elastyczne godziny pracy i elastyczny tryb wykonywania obowiązków, charakteryzuje ją zadaniowy tryb i charakter świadczenia pracy . Do jej niewątpliwych zalet należy brak konieczności wykonywania pracy w stałych, sztywnych, zdefiniowanych z góry godzinach; większe możliwości samodzielnego gospodarowaniem czasem przez pracownika, zwiększenie efektywności pracy (praca nastawiona na osiągnięcie celu), brak dojazdów do pracy i konieczności pozostawania w biurze. Miejsce, w którym pracownik wykonywał swoją pracę i egzekwowano od niego wykonanie konkretnych zadań w modelu pracy asynchronicznej powinno być zamienione w przestrzeń do twórczych spotkań i współpracy w mniejszych zespołach, które charakteryzują się większą efektywnością działania.

w sali

Celem wykładu jest przede wszystkim nakreślenie tempa wprowadzanych zmian i identyfikacja konsekwencji wdrażania zasad Gospodarki 4.0, w szczególności cyfryzacji, automatyzacji i robotyzacji, oszacowanie tempa rozwoju oraz pokazanie hamujących go barier. postawienie fundamentalnego pytania o rolę i funkcję administracji w kształtowaniu stosunków na rynku pracy, w nowych warunkach oraz z nowymi potrzebami i oczekiwaniami gospodarczymi i społecznymi, w tym szerszym dostępem do rynku pracy pracowników migrujących do Polski. Rynek pracy ulegnie w najbliższym czasie znaczącym przeobrażeniom w następstwie transformacji technologicznej, mającej wpływ na metody wytwórcze, nowe jak i udoskonalone produkty, usługi, procesy produkcyjne czy metody organizacji i zarządzania. Co prawda nadal będzie obserwowany trend wzrostu odsetka miejsc pracy w usługach, a także w zawodach wymagających wykonywania nie rutynowych umysłowych i fizycznych zadań, ale także pracy na odległość.

Poznanie perspektyw rozwoju firm i społeczeństwa, które wkraczają w nową rzeczywistość Gospodarki 4.0 pozwoli na zdefiniowanie problemów, które będą towarzyszyć postępowi technologicznemu, szczególnie na rynku pracy. Będzie to wiązało się z realokacją zatrudnienia, która niesie za sobą niestabilność zatrudnienia i przesunięcie znacznej liczby pracowników do strefy niepodlegającej formalnej ochronie. Nastąpi znaczące zmniejszenie popytu na pracę w branżach automatyzowanych, co może prowadzić do powstania bezrobocia technologicznego . Silna tendencja do zastępowania pracy kapitałem może prowadzić do polaryzacji płac i nierównowagi w dystrybucji zysków, wynikającej w dużym stopniu z różnic w wykształceniu i posiadanych kwalifikacjach, ale także wiążącej się z branżą czy długością pozostawania bez pracy. Dlatego też istotne staje się budowanie zaufania do przemian techno-logicznych, które z jednej strony mogą być kołem napędowym wzrostu produktywności (rosnąca produktywność pracy powoduje spadek kosztu pracy w całkowitym koszcie wytworzenia dobra lub usługi) i konkurencyjności przedsiębiorstw, ale z drugiej mogą negatywnie wpłynąć na stabilność zatrudnienia i warunki pracy , przez co mogą być postrzegane jako zagrożenie, a nie szansa. Nowe technologie mogą powodować wypieranie pracowników z rynku pracy, ale również mogą pomagać w podniesieniu kwalifikacji, nabyciu nowych umiejętności, czy znalezieniu pracy (specjalne platformy kojarzące osoby poszukujące pracy z osobami ją oferującymi).

Rynek pracy przyszłości może oferować lepsze warunki pracy, skrócony tydzień pracy, ale wymagał też będzie aktywnego dostosowania kwalifikacji do potrzeb lub nawet zmiany zawodu. Dlatego ważne jest dopasowanie prawa pracy i prawa rynku pracy do nowych wyzwań pracy cyfrowej, ale także podjęcie przez państwo działań w zakresie ochrony socjalnej i redystrybucji dochodów (np. zwiększania funduszy na podnoszenie lub zmianę kwalifikacji, wprowadzenia zindywidualizowanych form ubezpieczenia na wypadek bezrobocia, bądź czasowego pozostawania bez pracy, finansowania na szerszą skalę programów outplacementu, wreszcie wypracowania koncepcji wspierania procesów transformacji technologicznej. Kim będzie pracownik przyszłości i w jakim środowisku przyjdzie mu funkcjonować, to jedno z wielu pytań, jakie pojawia się w kontekście analizy przyszłości rynku pracy.

Zmiany adaptacyjne tego rynku generowane przez przemiany technologiczne, będą nie tylko wyzwaniem dla pracowników, czy przedsiębiorców ale także dla rządów i całego społeczeństwa. Trudno jednak nakreślić ostateczny wynik procesu cyfryzacji zachodzącego w Polsce, ponieważ cyfrowy model rozwoju firm nie jest w zasadzie jeszcze ukształtowany. To najlepszy, a może ostatni moment na zaplanowanie tego procesu, w kontekście różnych form instytucjonalnego wsparcia tak firm, jak ich pracowników w dostosowaniu się do przemian, które w opinii autora, popartej analizą występujących realnych procesów i wyników prowadzonych badań naukowych, są przecież nieuchronne. Jednak, aby wprowadzane rozwiązania instytucjonalne przyniosły spodziewane efekty muszą być oparte na rzetelnej diagnozie i partnerstwie społecznym w programowaniu potrzebnych zmian.

Świat (bez) pracy. Od fordyzmu do czwartej rewolucji przemysłowej, red. J. Czarzasty, Cz. Kliszko, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2018

Castells M., Społeczeństwo sieci. Nowa przedmowa 2010, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010

Gersdorf M., Prawo zatrudnienia, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa 2013

Grewiński M., Cyfryzacja i innowacje społeczne – perspektywy i zagrożenia dla społeczeństwa, „Kwartalnik Nauk o Przedsiębiorstwie” 2018, nr 1

Męcina J. Wyzwania transformacji technologicznej z perspektywy rynku pracy, SCHOLAR, Warszawa 2023

Student poznaje teorie i badania opisujące normy i reguły organizujące pracę oraz zakres zmian i ich konsekwencji dla rynku pracy oraz tworzonych na ich podstawie struktur instytucji społecznych; zna ich źródła, rozumie warunki i konsekwencje ich stosowania w obszarach działalności praktycznej i zawodowej.

Student rozumienie dylematy prawne, zasady i normy etyczne, etyczno-prawne oraz kulturowe, szczególnie w stosunkach gospodarczych i społecznych, których źródłem są przemiany związane z transformacją technologiczną.

Praca projektowa

Egzamin w formie prezentacji efektów projektu oraz ogólnej wiedzy nabytej w trakcie wykładu ew. praca pisemna

nie wymagane