Literatura i kultura epok dawnych

obowiązkowe

Od słuchaczy wymaga się podstaw wiedzy o literaturze dawnej i historii Polski i Europy od czasów najdawniejszych do epoki napoleońskiej, sprawnego operowania terminami teoretycznoliterackimi i podstawowych umiejętności z zakresu analizy i interpretacji tekstu literackiego. Osiągnięcie efektów uczenia się ułatwi sprostanie wymaganiom wiążącym się z uczestnictwem w innych proponowanych przez Instytut Literatury Polskiej UW zajęciach, a w szczególności w kolejnych kursowych zajęciach z Historii literatury polskiej.

w sali

Od słuchaczy wymaga się podstaw wiedzy o literaturze dawnej i historii Polski i Europy od czasów najdawniejszych do epoki napoleońskiej, sprawnego operowania terminami teoretycznoliterackimi i podstawowych umiejętności z zakresu analizy i interpretacji tekstu literackiego. Osiągnięcie efektów uczenia się ułatwi sprostanie wymaganiom wiążącym się z uczestnictwem w innych proponowanych przez Instytut Literatury Polskiej UW zajęciach, a w szczególności w kolejnych kursowych zajęciach z Historii literatury polskiej.

Ćwiczenia poświęcone są interpretacji najważniejszych dzieł polskiej literatury dawnej (średniowiecznej, renesansowej, barokowej, oświeceniowej) w kontekście szeroko pojętych przemian kultury: w zakresie obyczajowości, estetyki, sztuki, duchowości, filozofii. Umożliwiają rozwijanie umiejętności w zakresie analizy i interpretacji tekstów literackich, przygotowują do pogłębionego rozumienia ich specyfiki, zakodowanych w nich znaczeń i posługiwania się koniecznym do ich pełnej deszyfracji kodem kulturowym. Ułatwiają dostrzeżenie, w jak znaczącym stopniu dawna kultura, w tym takie zjawiska, jak humanizm, kontrreformacja, sarmatyzm, przełom oświeceniowy, kształtują współczesną Polskę oraz tożsamość jej mieszkańców.

1.

• Bogurodzica. W: Chrestomatia staropolska. Oprac. W. Wydra, W. Rzepka. Wrocław 1995.

2.

• Kazania świętokrzyskie (całość, zwłaszcza Kazanie na dzień św. Katarzyny). W: Chrestomatia staropolska, Oprac. W. Wydra, W. Rzepka. Wrocław 1995.

• E. Ostrowska, Kompozycja i artyzm językowy „Kazań świętokrzyskich”. W: Z dziejów języka polskiego i jego piękna. Studia i szkice. Kraków 1978.

3.

• Legenda o św. Aleksym. W: Chrestomatia staropolska, Oprac. W. Wydra, W. Rzepka. Wrocław 1995.

• J. Ptaśnik, Legendy o ascezie. W: J. Starnawski, Średniowiecze. Warszawa 1975, s. 199-207.

• E. Ostrowska, O nowe odczytanie wiersza o św. Aleksym. W: Z dziejów języka polskiego i jego piękna, Studia i szkice. Kraków 1978.

4.

• Posłuchajcie, bracia miła...W: Chrestomatia staropolska, Oprac. W. Wydra, W. Rzepka. Wrocław 1995.

• J. Lewański, „Lament świętokrzyski”. W: Dramat i teatr średniowiecza i renesansu w Polsce. Warszawa 1981.

5.

• Dialog mistrza Polikarpa ze Śmiercią. W: Chrestomatia staropolska, , Oprac. W. Wydra, W. Rzepka. Wrocław 1995.

• M. Włodarski, „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. W: Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok. T. 2. Kraków 1993, s. 53-74.

6.

• Poezja miłosna polskiego średniowiecza. W: Polska poezja świecka XV wieku. Oprac. M. Włodarski. Wrocław 1997 (BN I 60), s. 97-108.

• J. Huizinga, Jesień średniowiecza. Tłum. T. Brzostowski. Warszawa 1996, rozdz. VIII: Stylizacja miłości, s. 135-148.

7.

• Jan z Koszyczek, Rozmowy, które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprosnym. W: Proza polska wczesnego renesansu. Oprac. J. Krzyżanowski. Warszawa 1954.

• J. Ziomek, Renesans. Warszawa 1995, rozdz. V, cz. 3 Literatura błazeńska. „Ezop” oraz cz. 4 Literatura błazeńska. „Marchołt” i „Sowizrzał”, s. 137-149.

8.

• Klemens Janicki, Księga żalów (Elegie: I, VII). W: Antologia poezji polsko-łacińskiej 1470-1543. Oprac. A. Jelicz. Szczecin 1985. Proszę zapoznać się z wydaniem polskich przekładów twórczości Janickiego zawartych w książce Zygmunta Kubiaka, Medytacje Janicjusza, Warszawa 1993.

• E. Kotarski, Klemens Janicki. W: Pisarze staropolscy. Sylwetki. Red. S. Grzeszczuk. T. 1. Warszawa 1991, s. 377-406.

• J. S. Gruchała, Klemens Janicjusz – „O sobie samym do potomności”. W: Lektury polonistyczne. Średniowiecze – renesans – barok. T. 2. Kraków 1993, s. 75-113.

9.

• Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej. W: Wybór pism. Oprac. W. Voisé. Wrocław 1977 (BN I 229).

• J. Domański, Z. Ogonowski, L. Szczucki, Zarys dziejów filozofii w Polsce. Wieki XIII-XVII. Warszawa 1989, s. 274-289.

10.

• Mikołaj Rej, Żywot człowieka poćciwego. Oprac. J. Krzyżanowski. Wrocław 1956 (BN I 152).

• J. Pelc, Dialog i wizerunek czyli o rozwoju twórczości Mikołaja Reja. W: Europejskość i polskość literatury naszego renesansu. Warszawa 1984.

• Czyż, Świat: Znak i dom. O „Żywocie człowieka poczciwego” Reja. W: Światło i słowo. Egzystencjalne czytanie tekstów dawnych. Warszawa 1995.

11.

• Łukasz Górnicki, Dworzanin polski. Oprac. R. Pollak. Wrocław 1954 (BN I 109).

• J. S. Gruchała, Dworzanin doskonały – Łukasz Górnicki. W: Pisarze staropolscy. Sylwetki. Red. S. Grzeszczuk. T. 2. Warszawa 1997, s. 5-42.

12.

• Jan Kochanowski, Fraszki. Oprac. J. Pelc. Wrocław 1998 (BN I 163).

• J. Pelc, Wstęp do: J. Kochanowski, Fraszki. Oprac. J. Pelc. Wrocław 1998.

13.

• Mikołaj Sęp Szarzyński, Rytmy abo wiersze polskie, Erotyki. W: Poezje. Oprac. J. S. Gruchała. Kraków 1997.

• J. Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku. Kraków 1996, s. 197-231.

• K. Mrowcewicz, Nicolaus Semp Platonicus i Ucieczka od wolności. W: „Czemu wolność mamy”? Antynomie wolności w poezji Jana Kochanowskiego i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Wrocław 1987, s. 214-252.

14.

• Jan Kochanowski, Pieśni. Oprac. L. Szczerbicka-Ślęk. Wrocław 1997 (BN I 100).

• J. Pelc, „Pieśni...nad złoto droższe”. W: Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej. Warszawa 2001.

15.

• Jan Kochanowski, Treny. Oprac. J. Pelc. Wrocław 1997 (BN I 1).

• J. Pelc, Wstęp do: J. Kochanowski, Treny. Oprac. J. Pelc. Wrocław 1997.

16.

• Sebastian Grabowiecki, Rymy duchowne. Oprac. K. Mrowcewicz. Warszawa 1996.

• M. Hanusiewicz, Świat podzielony. O poezji Sebastiana Grabowieckiego. Lublin 1994.

17.

• Hieronim Morsztyn, Światowa rozkosz. Oprac. A. Karpiński. Warszawa 1995 (stąd: Światowa rozkosz, Ochmistrz Dostatek, Uciecha, Vanitas vanitatum et omnia vanitas, Non licet plus effere quam intuleris, Na toż, Mors ultima linea rerum).

• P. Buchwald-Pelcowa, Hieronim Morsztyn – pierwszy z rodu poetów. „Przegląd Humanistyczny” 1980, z. 4.

• R. Grześkowiak, Przewartościowania Hieronima Morsztyna. O nieświetnym świecie „Światowej rozkoszy”. „Barok” 1994, nr 2.

18.

• Szymon Szymonowic, Sielanki. W: Sielanki i pozostałe wiersze polskie. Oprac. J. Pelc. Wrocław 2000 (BN I 182) (stąd: Dziewka, Zalotnicy).

• J. Pelc, Wstęp do: Sz. Szymonowic, Sielanki. Oprac. J. Pelc. Wrocław 2000.

• Cz. Hernas, Arkadia. W: W kalinowym lesie. T. 1, Warszawa 1965.

19.

• Daniel Naborowski, Poezje. Oprac. J. Dürr-Durski. Warszawa 1961 (stąd: Miłości wszytko równo, Mądrość i rozkosz, Żywot ludzki, Krótkość żywota, Na toż).

• K. Mrowcewicz, Poeta z cyrklem. „Twórczość” 1989, nr 6.

20.

• Kasper Twardowski, Lekcje kupidynowe. Oprac. R. Grześkowiak. Warszawa 1997. Kasper Twardowski, Łódź młodzi. Oprac. R. Grześkowiak. Warszawa 1998.

• R. Grześkowiak, Przypowieść na dzień św. Marcina. Pomiędzy „Lekcjami kupidynowymi” a „Łodzią młodzi”. W: Literatura polskiego baroku w kręgu idei. Red. A. Nowicka-Jeżowa i in. Lublin 1995.

21.

• Szymon Zimorowic, Roksolanki. Oprac. R. Grześkowiak. Warszawa 1999 (stąd: Ukochanym oblubieńcom B.Z. i K.D., Dziewosłąb, Marantula, Amarant, Halcydis).

• P. Stępień, Tajemnice neoplatońskiej architektury „Roksolanek”. W: Poeta barokowy wobec przemijania i śmierci. Hieronim Morsztyn , Szymon Zimorowic, Jan Andrzej Morsztyn. Warszawa 1996, s. 80-102.

22.

• Jan Andrzej Morsztyn, Utwory zebrane. Oprac. L. Kukulski. Warszawa 1971 (stąd: Redivivatus, Sen, Na krzyżyk na piersiach jednej panny. Sonet).

• A. Nowicka-Jeżowa, Dyskusja z platońską koncepcją miłości w erotyce J. A. Morsztyna. W: Literatura polskiego baroku w kręgu idei. Red. A. Nowicka-Jeżowa i in. Lublin 1995.

• P. Stępień, Jana Andrzeja Morsztyna wizja świata. „Przegląd Humanistyczny” 1995, nr 3.

23.

• Wespazjan Kochowski, Utwory poetyckie. Wybór. Oprac. M. Eustachiewicz. Wrocław 1991 (BN I 92), s. 368-383.

• M. Eustachiewicz, Wstęp do: W. Kochowski, Utwory poetyckie. Oprac. M. Eustachiewicz. Wrocław 1991.

24.

• Zbigniew Morsztyn, Emblemata. Oprac. J. i P. Pelcowie. Warszawa 2001 (stąd: Emblema 8, 29, 96, 102).

• J. Pelc, Wstęp do: Z. Morsztyn, Wybór wierszy. Oprac. J. Pelc. Wrocław 1975.

25.

• Z. Libera, Oświecenie. Warszawa 1991, s. 5-49, 207-227.

• N. Postman, W stronę XVIII stulecia. Jak przeszłość może doskonalić naszą przyszłość. Tłum. R. Frąc. Warszawa 2001, s. 7-42, 66-90, 167-187.

• P. Lisicki, Mroczne dziedzictwo oświecenia, „Znak” 1992, nr 12. s. 27-44.

26.

• Adam Naruszewicz, Liryki wybrane. Oprac. J. W. Gomulicki. Warszawa 1964.

• J. Platt, Adam Naruszewicz (1733-1796). W: Pisarze polskiego oświecenia. Red. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński. Warszawa 1992, t. 1, s. 309-327.

27.

• Ignacy Krasicki, Bajki. Oprac. Z. Goliński. Wrocław 1975 (BN I 220). Ignacy Krasicki, Satyry. W: Satyry i listy. Oprac. J. Pokrzywniak. Wrocław 1988 (BN I 162).

• S. Graciotti: Krasicki a kultura jego epoki. Od pedagogiki do poezji. Tłum. J. Rogozinski oraz Liryczny świat Krasickiego. Tłum. W. Jekiel, J. Ślaski. W: Od renesansu do oświecenia. Warszawa 1991, t. 2, s. 246-281, 300-314.

28.

• Franciszek Karpiński, Sielanki. W: Poezje wybrane. Oprac. T. Chachulski. Wrocław 1997 (BN I 89).

• T. Chachulski, Wstęp do: F. Karpiński, Poezje wybrane. Oprac. T. Chachulski. Wrocław 1997.

• A. K. Guzek, Franciszek Karpiński (1741-1825). W: Pisarze polskiego oświecenia. Red. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński. Warszawa 1992, t. 1, s. 608-620.

29.

• S. Trembecki, Sofijówka. Oprac. J. Snopek. Warszawa 2000.

• R. Przybylski, Rozpacz libertyna. W: Klasycyzm czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego. Gdańsk 1996, s. 149-196.

• J. Snopek, Stanisław Trembecki (1739-1812). W: Pisarze polskiego oświecenia. Red. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński. Warszawa 1992, t. 1, s. 537-552.

30.

• M. Horkheimer, Th. W. Adorno, Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne. Tłum. M. Łukasiewicz. Warszawa 1994 (całość).

Po ukończeniu przedmiotu student:

- dysponuje podstawami wiedzy o dawnej literaturze i kulturze polskiej, przy uwzględnieniu dynamiki jej rozwoju oraz właściwego dla niej kontekstu europejskiego

- trafnie rozpoznaje związki pomiędzy dawnymi tekstami a charakterystycznymi dla średniowiecza i epoki nowożytnej prądami filozoficznymi, konwencjami estetycznymi i zjawiskami kulturowymi i społecznymi

- rozumie znaczenie takich terminów, jak humanizm, reformacja, kontrreformacja, horacjanizm, imitatio, pareneza, klasycyzm, konceptyzm, sarmatyzm, sentymentalizm, rokoko

- zna podstawowe uprawiane w epokach dawnych gatunki literackie i trafnie wskazuje ich wyznaczniki w wybranych tekstach

- dokonuje analizy tekstów literackich powstałych w okresie staropolskim i w twórczy sposób je interpretuje, znajdując dla nich właściwy kontekst literacki, historyczny i kulturowy

- w krytyczny sposób analizuje zjawiska literackie i kulturowe charakterystyczne dla epok dawnych

- poprawną polszczyzną formułuje myśli i sądy, z powodzeniem podejmuje dyskusję, wykazuje się umiejętnością logicznego argumentowania i egzemplifikowania

Obecność na zajęciach (dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze), przygotowanie do ćwiczeń (znajomość stanu badań i tekstów źródłowych, posiadanie kopii analizowanych w trakcie zajęć lektur), aktywność (uczestnictwo w dyskusji), zaliczenie kolokwiów kontrolnych. W drugim semestrze słuchacze składają w wyznaczonym terminie pracę zaliczeniową na uzgodniony z prowadzącym temat. Pozytywne zaliczenie zajęć w obu semestrach oraz pozytywna ocena z pracy zaliczeniowej stanowią warunki dopuszczenia słuchacza do egzaminu ustnego w sesji letniej. Wystawiając notę końcową, prócz odpowiedzi na zadane pytania egzaminator uwzględnia ocenę z pracy rocznej, stanowiącą 1/4 oceny z egzaminu.

Do stosowania narzędzi sztucznej inteligencji (SI) stosuje się wytyczne Uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia (https://dokumenty.uw.edu.pl/dziennik/DURK/Lists/Dziennik/Attachments/134/DURK.2023.98.UURK.98.pdf). Zabronione jest korzystanie z narzędzi SI bez uprzedniej konsultacji z prowadzącymi zajęcia i ustalenia zakresu ich wykorzystania.

Literatura i kultura epok dawnych – 8 ECTS (260 godzin):

– udział w ćwiczeniach: 60 godzin (2 ECTS),

– przygotowanie do ćwiczeń i do egzaminu – 150 godzin (5 ECTS),

– przygotowanie pracy rocznej – 30 godzin (1 ECTS).

Niewymagane.