Antropologia edukacji: utopie pedagogiczne nowoczesności

fakultatywne

Wymagania: ogólna znajomość historii powszechnej, przygotowanie z zakresu

antropologii kultury, umiejętność samodzielnego i krytycznego myślenia.

w sali

Zajęcia poświęcone będą polskim projektom nowoczesnej pedagogiki,

sformułowanym na przełomie XIX i XX wieku, których celem miało być

nie tylko doskonalenie systemów wychowawczych, ale przede wszystkim

projektowanie nowych instytucji i praktyk życia społecznego dla

środowisk nieuprzywilejowanych i wykluczanych, a dzięki nim gruntowne

przeformułowanie kultury w wymiarze politycznym, ekonomicznym i

społecznym. Podczas zajęć przyjrzymy się pismom i kontekstowi

historyczno-kulturowemu takich społeczników, teoretyków i praktyków

wychowania jak: Jan Władysław Dawid, Henryk Rowid, Janusz

Korczak/Henryk Goldszmit, Helena Radlińska, Józef Czesław Babicki,

Aleksander Kamiński, Maria Grzegorzewska. A przede wszystkim:

zastanowimy się, jaki wpływ na ich koncepcje miała praca z dziećmi ze

środowisk nieuprzywilejowanych i w jaki sposób dzieci te

współkształtowały ich koncepcje, będąc aktywnym, choć pomijanym,

aktorem ówczesnych pedagogik, a w konsekwencji – nowych koncepcji

emancypacji społecznych.

Pedagogika, mająca jeszcze starożytny rodowód, w epoce nowoczesnych,

krytycznych projektów modernizacyjnych i emancypacyjnych, miała być

nauką projektującą społeczeństwo, kładącą nacisk na ideę tworzenia

nowego człowieka, a wraz z nim świata nowej kultury. Jednocześnie

jednak stanowiła ona nie tylko zbiór uniwersalistycznych teorii –

stosowanych filozofii kultury, ale domenę różnorodnych praktyk

stanowiących odpowiedź na lokalne wyzwania i potrzeby różnych

aktorów życia społecznego, zwłaszcza tych najmniej uprzywilejowanych

oraz różnorodnych kontekstów historycznych oddziałujących na

koncepcje wychowania, pożądanych instytucji życia publicznego oraz

wzorców osobowych. Ich zrozumienie wymaga gruntownej refleksji

historyczno-kulturowej, zwłaszcza zaś znajomości tła społecznego, w

którym tworzono utopie pedagogiczne i konstruowano nowe modele

ludzkiego współdziałania. Aktywnym podmiotem – aktorem

oddziałującym na projekty pedagogiczne – nadal nie dość widocznym dla

historyków kultury, zwłaszcza zaś historyków pedagogiki, było przede

wszystkim dziecko. Nie tylko było ono odbiorcą koncepcji

pedagogicznych, ale także ich współtwórcą, bo to dzięki współpracy z nim

tworzono nowe praktyki wychowawcze, na które miało ono sprawczy

wpływ. Podczas zajęć będziemy, w oparciu o teksty źródłowe i

teoretyczne, starali się rekonstruować rolę dzieci w kreowaniu utopii

pedagogicznych nowoczesności i zastanowimy się, w jaki sposób na

gruncie historyczno-kulturowym można tę rolę odzyskać.

Wybrane teksty źródłowe:

Jan Władysław Dawid, O duszy nauczycielstwa (1912);

Janusz Korczak/Henryk Goldszmit, Jak kochać dziecko (1919-21), Prawo

dziecka do szacunku (1928), Prawidła życia (1930)

Henryk Rowid, Szkoły twórcze,

Helena Radlińska, Stosunek wychowawczy do środowiska społecznego.

Szkice z pedagogiki społecznej (1935)

Maria Grzegorzewska, Opieka wychowawcza nad dziećmi niewidomymi i

głuchociemnymi (1933)

Józef Czesław Babicki, Wychowanie dziecka opuszczonego w placówkach

opiekuńczo-wychowawczych (1929), Jestem opiekunem (1935)

Aleksander Kamiński, Antek Cwaniak (1932), Krąg rady (1935)

„Mały Przegląd” – wybrane numery z lat 1926-1939

Wspomnienia z maleńkości dzieci Naszego Domu w Pruszkowie (1924)

Pamiętniki bezrobotnych pod red. Ludwika Krzywickiego (1933)

Teksty teoretyczne:

Spyros Spyrou, Disclosing Childhoods. Research and Knowledge

Production for Critical Childhood Studies (2018)

Kate Douglas and Anna Poletti, Life Narratives and Youth Culture,

Representation, Agency and Participation (2016)

G.K Lieten, Children, Structure and Agency. Realities Across the

Developing World (2008)

Allison James, Socialising Children (2013)

Karen M. Smith, The Government of Childhood. Discourse, Power and

Subjecitivity (2014)

- rzetelna frekwencja

- aktywne uczestnictwo w zajęciach

- przygotowanie problematyzacji tekstu w ramach zespołowej

prezentacji