Krajobraz: praktyki, afekty, instytucje. XIX-XXI wiek

fakultatywne

Student/ka potrafi posługiwać się podstawowymi kategoriami antropologicznymi dot.

kontaktów z Innością, przestrzeni, czasu. Posiada solidną wiedzę nt. kulturowej historii

Polski i Europy Środkowej.

mieszany: w sali i zdalnie
w sali i w terenie

„Krajobraz: praktyki, afekty, instytucje. XIX-XXI wiek” to kolejne – po zajęciach "Warsztat

krajoznawczy/antropologia podróży" oraz "Krajoznawstwo: historia-obraz-performans" –

konwersatorium w IKP UW, poświęcone historycznym, socjologicznym i

antropologicznym badaniom nad krajobrazem i podróżami. Tegoroczne zajęcia

poświęcone będą zarówno tekstom podstawowym dla badań z zakresu landscape

studies, z antropologii podróży, turystyki i krajoznawstwa, w tym metodologicznym, jak i

najnowszym publikacjom naukowym i działaniom popularyzatorskim.

Krajoznawstwo wraca do łask jako temat oraz praktyka, mająca być najczęściej

alternatywą dla nieetycznej turystyki masowej, opartej na eksploatacji środowiska i

wyzysku wspólnot lokalnych. Ukazują się książki, które uznać można za manifesty

alternatyw, za przykłady nowego „tekstu podróżniczego” lub wręcz „podróżnego”

(Robiński, Solnit, Stilgoe, Macfarlane, Smethurst i in.); historycy i socjologowie chętnie

sięgają do tego momentu w dziejach, kiedy podział na krajoznawców i turystów nie był

tak wyraźny (Bertho-Lavenir, Urry, Rojek), a młodzi podróżnicy rezygnują z dalekich

podróży na rzecz podążania szlakiem Janowskich, Glogerów, Fertnerów, Kulwieciów

(Towarzystwo Krajoznawcze „Krajobraz”) oraz twórczo rozwijać pomysły Kobendzów,

Herzów i Giełżyńskich. Sama kategoria KRAJOBRAZU, w tym krajobrazu kulturowego

(niezależnie od tego, czy wyobrazić sobie możemy inny) została wreszcie i na gruncie

polskim dowartościowana, stając się tematem osobnej subdyscypliny (studiów

krajobrazowych), oświetlana dodatkowo przez rozwijające się badania z zakresu kultury

wizualnej.

Zajęcia częściowo prowadzone będą w sali, a częściowo w terenie (w sem. letnim),

czasem przy współudziale gości.

W pierwszej części zajęć poznawać będziemy kulturową historię podróży nowoczesnej:

od końca XIX wieku do dziś, ze szczególnym uwzględnieniem instytucji i praktyk

krajoznawczych od założenia Tow. Tatrzańskiego i P. Tow. Krajoznawczego poprzez

instytucjonalizacje między- i podrugowojenne (Żydowskie Tow. Krajoznawcze, PTTK) aż

do dzisiejszego nurtu mikrowypraw i "małego krajoznawstwa" (Krajobraz). Dyskutować

będziemy też o użyteczności narzędzi analitycznych i interpretacyjnych dotyczących

krajobrazu, wypracowanych na gruncie landscape studies, oraz socjologii i antropologii

podróży.

PLAN (orientacyjnie):

I.PODRÓŻ/TURYSTYKA/WCZASY/KRAJOZNAWSTWO: metodologia

1. Kultury podróży I. Socjologia czy antropologia

2. Kultury podróży II. Spojrzenia, gusta, smaki

II. PRAKTYKI „KRAJOBRAZOWANIA”: historia/interpretacje

3. Wyczyn vs. krajobraz I

4. Pierwszy wypoczynek

5. Krajoznawstwo (do II w. św.)

6. Ochrona przyrody na przykładzie Tatr i Białowieży (do II w. św.)

7. Kraj(oznawstwo) dla wszystkich? Turystyka i wypoczynek robotniczo-chłopskie

8. Alternatywy I (rzucić wszystko i pojechać)

9. Alternatywy II. Górska wędrówka (po II w. św.)

10. Wyczyn vs. krajobraz II

11. (Post?)krajoznawstwo, (post?)turystyka

12. W kraju krajobrazów „przejściowych i wytrawnych, czyli jak pisać przewodniki (a jak

nie)?

Jennie Dielemans. Witajcie w raju. Reportaże o przemyśle turystycznym, Czarne,

Wołowiec 2016 (fragmenty)

Tim Ingold, Culture on the Ground. The Word Perceived Through the Feet [w:] tegoż,

Being Alive. Essays on Movement, Knowledge and Description, Routledge, New York

2011.

Aleksander Janowski, Pogadanki krajoznawcze. Podręcznik do początkowej nauki

krajoznawstwa, PTK, Warszawa 1918

Wojciech Giełżyński, Moja prywatna Vistuliada, Iskry, Warszawa 1983 (wybrane

fragmenty)

Lechosław Herz, wybrany przewodnik.

Dariusz Jarosz, „Masy pracujące przede wszystkim”. Organizacja wypoczynku w Polsce

1945-1956, Wwa-Kielce 2003

Witold Mileski, Tatry dobrem ogółu czy folwarkiem snobów i kombinatorów? (parę słów

wyjaśnienia w polemice o Tatrzański Park Narodowy), Sekcja Taternicka KS „Tatry”,

Kraków 1934

Marek Olkuśnik, Na podmiejskim pikniku i w objęciach filantropii [w:] Wyjechać z miasta.

Mieszkańcy Warszawy wobec podróży, turystyki i wypoczynku na przełomie XIX i XX w.,

PTH, Neriton, Warszawa 2015, s. 360-407

Po kolei. Przewodnik podwarszawski, red. Jan Wiśniewski i in., TK Krajobraz, Warszawa

2015)

Jan Paweł Piotrowski, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze 1950-1989, Wyd.

PTTK, Warszawa 2012

Krzysztof Podemski, Teoretyczne ujęcia podróży w naukach społecznych (fragm.) [w:]

tegoż, Socjologia podróży, Wyd. UAM, Poznań 2005, s. 25-101.

Krzysztof Potaczała, Bieszczady w PRL-u, t. 1-3, BOSZ, Olszanica 2014-2016 (wybrane

reportaże)

"Puszcza Białowieska i okolice. Półprzewodnik", wyd. Tow. Krajoznawcze "Krajobraz",

Warszawa 2018

Wiktor Radzyński, Przewodnik po Copotach i okolicy, Gdańsk 1892 zwłaszcza s. 46-79

Adam Robiński, Hajstry. Krajobraz bocznych dróg, Czarne, Wołowiec 2017 (wybrane

fragmenty)

Chris Rojek, Indexing, Dragging and the Social Construction of Tourist Sights [w:] Touring

Cultures, red. tychże, Routledge, London i New York 2003, s. 52-72.

Chris Rojek, John Urry, Transformations of Travel and Theory [w:] Touring Cultures, red.

tychże, Routledge, London i New York 2003, s. 1-19.

Rebecca Solnit, Zew włóczęgi. Opowieści wędrowne, Karakter, Kraków 2018

Paweł Sowiński, Wakacje w Polsce Ludowej. Polityka władz i ruch turystyczny (1945-

1989), Trio, Warszawa 2005 – 2 rozdziały dot. lat 50. i 70.

Richard Tresidder, Tourism and Sacred Landscapes [w:] Tourism. Critical Concepts in the

Social Sciences, t. I The Nature and Structure of Tourism, red. Stephen Williams,

Rouledge, London i New York 2004, s. 339-350

Anna Wieczorkiewicz, Pochwała spojrzenia turystycznego [w:] Apetyt turysty. O

doświadczaniu świata w podróży, Universitas, Kraków 2008.

K_W02, K_W04, K_W05, K_W07, K_W08, K_U01, K_U02, K_U04, K_U05, K_U06, K_U07,

K_U08, K_U09, K_K01, K_K02, K_K03, K_K09

OA, E, ew. K.

Warunkiem brzegowym zaliczenia jest odpowiednia frekwencja (max. 2 nb. bez podania

przyczyny; max. 4 nb. w ogóle – każda powyżej 2 do zaliczenia na dyżurze).

Ocena końcowa wynikać będzie z jakości uczestnictwa w dyskusjach oraz realizacji

ustalonych zadań (np. prezentacja referatów).