Laboratorium. Alternatywy rolnicze w kontekście współczesnych przemian na wsi

monograficzne

Projekt ma na celu analizę alternatyw rolniczych, takich jak rolnictwo ekologiczne, czy ruchy nowo-chłopskie w kontekście współczesnej wsi, która coraz bardziej się wyludnia i przekształca w miejsce rozwoju przemysłowej produkcji rolnej lub w atrakcję turystyczną. Badania grupy laboratoryjnej prowadzone będą w okolicach Grzybowa, w województwie mazowieckim. Tematy, które będą nas interesować, to między innymi: wartości stojące za różnymi modelami rolnictwa, zmieniająca się sytuacja gospodarcza na wsi, jej wpływ na lokalne relacje społeczne (w tym na gospodarkę wzajemności i na relacje pomiędzy reprezentantami różnych rodzajów gospodarstw), podejście do pracy, planowanie i podejmowanie decyzji w różnych modelach rolniczych, wpływ mechanizmów rynkowych i polityki rolnej na działalność rolniczą, konsumenci gospodarstw alternatywnych i ich relacje z rolnikami.

Badania będziemy prowadzili w regionie, w którym spotkać można bardzo różne modele rolnictwa: konwencjonalne, rodzinne, niewielkie gospodarstwa rolne, ekologiczne gospodarstwa prowadzone często przez ludzi przyjezdnych (ale nie tylko), a także przemysłowe gospodarstwa, np. produkujące sadzonki truskawek na eksport do Włoch. Dzięki takiej charakterystyce regionu możliwe będzie badanie relacji między przedstawicielami różnych grup rolników, a także między nimi i tymi mieszkańcami wsi, którzy nie pracują już w rolnictwie. Zobaczymy, jak konkretny model pracowania wpływa na człowieka, jego poglądy i relacje z innymi ludźmi i ze środowiskiem.

Dzięki pogłębionym badaniom etnograficznym postaramy się dotrzeć do ukrytych głębiej wartości, relacji społecznych, elementów tożsamości, poczucia sprawczości i wielu innych aspektów codziennego życia naszych rozmówców. Ciekawym elementem grzybowskiej rzeczywistości jest Ekologiczny Uniwersytet Ludowy, którego obecność w regionie już sama w sobie jest interesującym zjawiskiem i niewątpliwie wpływa na działalność rolniczą i poglądy wielu mieszkańców okolicy.

W pierwszym semestrze sporo uwagi poświęcimy przygotowaniu do badań terenowych, będziemy czytać wspomnienia wielkich antropologów z ich zmagań z terenem, ćwiczyć prowadzenie wywiadów, czytać teorię dotyczącą terenu w etnografii. Poza tym postaramy się przygotować merytorycznie do poznawania terenu naszych badań, czyli poczytamy trochę o regionie, w który się wybieramy, a także o wsi – dawnej i współczesnej, tak jak próbowali ją rozumieć etnografowie w różnych okresach. Oczywiście, równolegle będziemy się przygotowywali teoretycznie – poznamy różne teorie dotyczące pracy i współczesnego rolnictwa, a także niektórych ogólnych zagadnień z antropologii ekonomicznej.

Po ukończeniu zajęć student:

- ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu antropologii pracy, antropologii ekonomicznej, współczesnej etnografii wsi;

- potrafi ocenić przydatność teoretyczną czytanego tekstu i zastosować go do analizy materiału etnograficznego;

- wysnuwa wnioski i analizuje teksty antropologiczne samodzielnie, bez korzystania z gotowych opracowań;

- zna zasady konstruowania dobrego tekstu naukowego (oraz zachodzące w tej kwestii różnice między poszczególnymi paradygmatami);

- rozumie złożoność procesów społecznych i kulturowych zachodzących w badanej społeczności;

- umie zaplanować i przeprowadzić naukowy projekt badawczy;

- potrafi sformułować pytania badawcze i hipotezy, przedstawić wyniki badań w postaci opracowanego raportu, zrelacjonować poprawnie literaturę, założenia badawcze i wnioski;

- potrafi zaprojektować oraz na bieżąco modyfikować kwestionariusz/ dyspozycję badawczą;

- potrafi prowadzić badania etnograficzne, w tym: pogłębione wywiady kwestionariuszowe i pogłębiony rozmowy etnograficzne, obserwację uczestniczącą, notatki terenowe;

- umie dokonywać antropologicznej analizy i interpretacji zebranych przez siebie materiałów etnograficznych z użyciem pojęć analitycznych;

- potrafi dostrzec i poddać refleksji problemy etyczne związane z badaniami etnograficznymi;

- dostrzega niejednoznaczność i względność poglądów, również naukowych;

- ocenia przydatność etnologii antropologii kulturowej dla innych dziedzin humanistyki i nauk społecznych oraz dla służby publicznej.

Obowiązkowa obecność (możliwe dwie usprawiedliwione nieobecności w semestrze); aktywne uczestnictwo w zajęciach; przygotowanie do zajęć (czytanie lektur, sporadycznie zadawane będą także inne prace); oddawanie prac pisemnych na zadane tematy; oddawanie materiałów terenowych w ustalonym z prowadzącymi terminie.