Socjologia procesów globalnych

Współczesność to epoka przyspieszenia, niestabilności i wielowymiarowych zmian, których skala – od mikrodoświadczeń po globalne przeobrażenia – wymaga nowych narzędzi analizy i refleksji. Przedmiot Socjologia Procesów Globalnych (SPG) powstał jako odpowiedź na to wyzwanie: nie tylko jako przegląd współczesnych teorii socjologicznych, ale jako przestrzeń intelektualna, w której osoby studenckie mogą testować idee, łączyć różne perspektywy i budować własne rozumienie świata. Kluczowym założeniem kursu jest więc łączenie teorii z doświadczeniem, namysłu z praktyką, analizy z działaniem.

SPG to kurs, który wyrasta z przekonania, że wiedza socjologiczna nie powinna ograniczać się do abstrakcyjnych modeli – powinna umożliwiać zrozumienie tego, co dzieje się tu i teraz: w relacjach międzyludzkich, w mediach, w środowisku pracy, w relacji z technologią czy ciałem. Dlatego zajęcia koncentrują się na tematach aktualnych i żywo dyskutowanych: trosce i intymności, cyfrowej samotności, kryzysie klimatycznym, napięciach międzypokoleniowych czy redefinicji męskości i cielesności. Osoby studenckie nie są jedynie odbiorcami wiedzy – uczestniczą w eksperymentach autoetnograficznych, analizują teksty i obrazy, pracują projektowo oraz dzielą się swoimi perspektywami i refleksjami w pracy grupowej i indywidualnej.

Program kursu został skonstruowany tak, aby stworzyć równowagę między refleksją teoretyczną a analizą realnych zjawisk społecznych. Wśród omawianych tematów znajdują się m.in. „moralność w płynnych czasach”, metamodernizm jako nowy paradygmat kulturowy, opiekuńcze formy męskości, tyrania intymności, ciało jako projekt kulturowy czy kompetencje przyszłości w świecie zdominowanym przez automatyzację i sztuczną inteligencję. Zajęcia mają charakter interaktywny – wykład przeplata się z analizą tekstów, dyskusją i ćwiczeniami w grupach.

Wartością kursu jest wieloperspektywiczność: spotykają się tu socjologia, filozofia społeczna, gender studies, estetyka, urbanistyka i ekologia. To zróżnicowanie umożliwia osobom studenckim swobodne poruszanie się między różnymi dyskursami i stylami myślenia, a tym samym – kształtowanie własnego głosu. Zajęcia stwarzają przestrzeń do formułowania samodzielnych sądów, zadawania trudnych pytań i konstruowania wieloznacznych, ale trafnych odpowiedzi.

Dzięki takiej strukturze kursu osoby studenckie rozwijają nie tylko wiedzę o procesach globalnych, ale także umiejętności interpretacyjne, komunikacyjne, badawcze i twórcze. Uczą się, jak myśleć krytycznie, jak komunikować złożone idee, jak interpretować teksty i obrazy, jak rozpoznawać ukryte normy społeczne, a także jak budować mosty między różnymi językami opisu rzeczywistości. Kurs wzmacnia socjologiczną wyobraźnię, pobudza empatię poznawczą, uczy wrażliwości kulturowej i językowej.

Socjologia Procesów Globalnych (SPG) to interdyscyplinarny kurs analizujący przemiany etyczne, kulturowe i społeczne w ponowoczesnym świecie. Omawiane tematy obejmują etykę troski, metamodernizm, dzieciństwo i męskość opiekuńczą, intymność, sensualność w urbanistyce, różnice pokoleniowe, kompetencje przyszłości, cyfrową samotność, ciało jako projekt oraz wpływ zmian klimatycznych na tożsamość. Zajęcia prowadzone są w oparciu o współczesne teksty naukowe i eseje, a studenci angażowani są w projekty kreatywne i analityczne: od manifestów i eksperymentów społecznych po obserwacje mediów i autoetnografię. Celem kursu jest rozwijanie krytycznego myślenia, wrażliwości społecznej oraz zdolności rozumienia globalnych zjawisk przez pryzmat codziennych doświadczeń i współczesnych teorii.

Współczesny świat charakteryzuje się intensywną dynamiką przemian – kulturowych, technologicznych, etycznych i relacyjnych. Przedmiot Socjologia Procesów Globalnych (SPG) stanowi pogłębioną refleksję nad tymi przemianami, z perspektywy współczesnej socjologii, filozofii społecznej, studiów kulturowych oraz etyki stosowanej. Kurs łączy analizę klasycznych i nowych tekstów naukowych z aktywizującą formą pracy – poprzez projekty zespołowe, autoetnograficzne eksperymenty i analizy zjawisk obecnych w przestrzeni medialnej i społecznej.

Zajęcia obejmują kilkanaście spotkań tematycznych, których struktura została oparta na zrównoważonym połączeniu refleksji teoretycznej z diagnozą współczesnych doświadczeń społecznych. Wśród omawianych zagadnień znajdują się m.in. koncepcja metamodernizmu, jako odpowiedzi na wyczerpanie modernizmu i postmodernizmu,, teoria męskości opiekuńczych, zjawisko tyranii intymności, sensualność w projektowaniu miejskim czy nowe formy aktywizmu klimatycznego.

Kurs eksploruje kwestie szczególnie istotne dla młodych pokoleń, takie jak: różnice i napięcia międzypokoleniowe, kompetencje przyszłości w erze automatyzacji i sztucznej inteligencji, relacje cyfrowe i cyfrowa samotność, performatywność ciała w mediach społecznościowych oraz narastające poczucie wypalenia i presji produktywności w kulturze „hustle”.

Tematy zajęć (niechronologicznie)

Etyka ponowoczesna

„Moralność w płynnych czasach: jak żyć dobrze, gdy wszystko się zmienia?”

Metamodernizm

„Pomiędzy ironią a nadzieją: metamodernizm jako mapa współczesnych wrażliwości”

Między pokoleniami

„Z vs. Boomersi: wojna pokoleń czy nowa wspólnota?”

Kompetencje przyszłości

„Czy AI zabierze nam pracę? Umiejętności jutra w świecie niepewności”

Cyfrowa samotność

„Online, a jednak sam/a: bliskość i izolacja w epoce ekranów”

Klimatyczna tożsamość

„Ziemia to ja? Tożsamość i aktywizm w czasach kryzysu klimatycznego”

Ciało jako projekt

„Twoje ciało, twój wybór? Normy, opór i performans w kulturze wyglądu”

Praca po pracy

„Wypaleni przed trzydziestką: kultura hustle i cichy bunt wobec pracy”

Dzieci „bez-troski”

„Zakaz gry w piłkę: dzieci w świecie lęku, zakazów i dorosłych”

Etyka troski

„Kto się dziś opiekuje światem? Troska jako fundament etyki społecznej”

Męskość opiekuńcza

„Tata też płacze: nowa twarz męskości w XXI wieku”

Tyranie intymności

„Za blisko? Intymność jako przymus i pułapka w nowoczesnym świecie”

Sensualne projektowanie

„Miasto zmysłów: jak czuć przestrzeń i projektować inkluzywnie?”

Celem zajęć jest wyposażenie osób studenckich w narzędzia pozwalające na analizę globalnych zjawisk z perspektywy jednostkowego doświadczenia;

rozpoznawanie ukrytych norm i wartości regulujących życie społeczne;

krytyczną refleksję nad językiem, obrazem i emocją w debacie publicznej;

zrozumienie powiązań między teoriami społecznymi a realiami codzienności.

Umiejętności, które osoby studenckie wyniosą z zajęć to m.in.:

1. Analityczne i interpretacyjne – umiejętność analizy tekstów naukowych i kulturowych; dostrzeganie związków między teorią a praktyką społeczną.

2. Krytyczne myślenie – rozwój postawy refleksyjnej wobec świata, języka mediów, debat etycznych i zjawisk pokoleniowych.

3. Umiejętności komunikacyjne – wyrażanie poglądów w sposób argumentacyjny, praca w grupie, prezentacja wyników analiz w formie pisemnej, ustnej i wizualnej.

4. Kreatywność i autorefleksja – podejmowanie zadań opartych na własnym doświadczeniu, odtwarzanie i reinterpretowanie społecznych procesów w formach eksperymentalnych i performatywnych.

5. Zrozumienie złożoności globalizacji – interpretowanie lokalnych zjawisk jako części szerszych procesów globalnych, takich jak zmiany klimatyczne, cyfryzacja czy redefinicja relacji społecznych.

Kurs adresowany jest do osób otwartych na wieloperspektywiczne myślenie i zainteresowanych pogłębionym rozumieniem świata społecznego w jego aktualnym, dynamicznie zmieniającym się kontekście. Zajęcia nie tylko poszerzają wiedzę, ale przede wszystkim skłaniają do pytania: jak chcemy żyć i współistnieć w świecie, który przestaje być przewidywalny.

Adam Nobis, Globalizacja jako postęp i kryzys, Kultura i Wartości, nr 2(10), 2014, ss. 35-44

Bauman, Z., Bauman, J., & Tokarska-Bakir, J. (2012). Etyka ponowoczesna. Wydawnictwo Aletheia, Warszawa. (myślę, że rozdział 4 ss. 125-149)

Andrzej Majer, Lokalność w cieniu globalizacji, Annales, Vol. XXXVI, 2, 2011, ss. 27-46

Rob Moore, Education and Society, Polity Press 2004 ss. 61-65

Adam Tomanek, Flexicuruty w świetle uwarunkowań współczesnego rynku pracy, [w:] Adam Tomanek, Flexicurity jako recepta na wyzwania współczesnego rynku pracy, IRiP, Białystok 2010, ss. 9-26

Tadeusz Gadacz, Nauczyciel w czasach marnych [w:] Dorota Obidniak, Tomasz Sobierajski, Etyka dla nauczycieli-Czytanki o edukacji, Warszawa 2015, ss. 31-42

Tomasz Sobierajski, Doradztwo zawodowe, ISNS UW 2013, ss. 183-210

Vermeulen, T., & Van den Akker, R. (2010). Notes on metamodernism. Journal of aesthetics & culture, 2(1), 5677.

Pipere, A., & Mārtinsone, K. (2022). Metamodernism and social sciences: Scoping the future. Social Sciences, 11(10), 457.

Wiśniewski MR. (2024). Zakaz gry w piłkę. Jak Polacy nienawidzą dzieci., Wydawnictwo Czarne, Warszawa.

Sepczyńska, D. (2019). Czy Edward Abramowski jest etykiem troski? Część I. Prezentacja etyki troski i etyki przyjaźni. Principia, (66), 86-125.

Kanclerz, A. (2019). Etyka troski Carol Gilligan i Nel Noddings a moralny partykularyzm. Etyka, 57, 29–44.

Kluczyńska, U. (2024). Teoria męskości opiekuńczych. (w:) Kluczyńska U., Kłonkowska AM, Socjologia męskości: Teorie w badaniach, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2024.

Mildred Blaxter, Zdrowie, Sic! 2009, Warszawa, ss. 115-129

Zygmunt Bauman, Moralność bez etyki [w:] Dorota Obidniak, Tomasz Sobierajski, Etyka dla nauczycieli-Czytanki o edukacji, Warszawa 2015, ss. 15-30

Steve Bruce, Secularization and the Impotence of Individualized Religion,

Friedrich Furstenberg, Struktura Kościoła i społeczeństwa, [w:] Franciszek Adamski, Socjologia religii,Petru 2011, ss. 151-166

Peace and Religion, Institute for Economic nad Peace, ss. 6-15

Global Slavery Index Report, Hope for Children Organization

Neil Howe, William Strauss, Millenials Rising, The Next Great Generation, Vintage Books 2010, ss. 294-304

Musiał, M. (2013). Richard Sennett and Eva Illouz on tyranny of intimacy. Intimacy tyrannized and intimacy as a tyrant. Lingua ac Communitas, 23, 119-134.

7. Sensualne projektowanie

Makanadar, A. (2025). Sensual Urbanism: Hyper-Sexual City? or Inclusive Urban Design Approach. Sexuality & Culture, 1-32.

Chris Schilling, Socjologia ciała, PWN, Warszawa 2010, ss. 139-161

Jerzy Vetulani, Neurochemia impulsywności i agresji, Psychiatria Polska, t. XLVII, nr 1, 2013, ss. 103-115

Bogdan Wojciszke, Psychologia społeczna, Scholar, Warszawa 2013, ss. 325-349

WIEDZA

Osoba studencka zna podstawowe pojęcia, nurty i paradygmaty współczesnej myśli socjologicznej odnoszącej się do zjawiska globalizacji oraz przemian ponowoczesnych, postmodernistycznych i metamodernistycznych.

Osoba studencka zna terminologię z zakresu globalnych procesów społecznych oraz potrafi rozpoznać jej zastosowanie w analizie rzeczywistości społecznej.

Osoba studencka zna sposoby opisu współczesnych zjawisk w ramach subdyscyplin socjologii, takich jak: socjologia religii, zdrowia, pracy, edukacji, ciała, płci i klimatu – w kontekście globalnym.

Osoba studencka posiada wiedzę na temat metod i zasad analizowania danych z badań o zasięgu globalnym oraz zna ograniczenia poznawcze tych danych.

Osoba studencka potrafi ewaluować potencjał analityczny różnych podejść teoretycznych i metodologicznych w odniesieniu do współczesnych, złożonych zjawisk społecznych.

UMIEJĘTNOŚCI

Osoba studencka posiada umiejętność interpretowania i krytycznego analizowania współczesnych zjawisk społecznych w perspektywie globalnej oraz lokalno-globalnej (glokalnej).

Osoba studencka potrafi analizować i porównywać dane z badań społecznych o zasięgu międzynarodowym oraz łączyć je z konkretnymi problemami społecznymi.

Osoba studencka potrafi identyfikować problemy społeczne i przyporządkowywać je do odpowiednich subdyscyplin socjologicznych oraz formułować pytania badawcze w ich ramach.

Osoba studencka umie posługiwać się siatką pojęciową właściwą dla analizowanych subdyscyplin i podejść teoretycznych.

Osoba studencka potrafi formułować pytania do tekstów naukowych zgodnie ze standardami współczesnej refleksji socjologicznej.

Osoba studencka potrafi konceptualizować alternatywne podejścia interpretacyjne i metodologiczne wobec analizowanych koncepcji.

Osoba studencka potrafi formułować oraz przedstawiać własne uwagi krytyczne w formie pisemnej i ustnej, z wykorzystaniem przykładów współczesnych zjawisk.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Osoba studencka zachowuje krytycyzm wobec analizowanych teorii i tekstów oraz umie samodzielnie formułować ich społeczne i etyczne implikacje.

Osoba studencka potrafi przedstawiać i uzasadniać własne stanowisko analityczne na forum grupy oraz w ramach debaty akademickiej.

Osoba studencka wykazuje wyobraźnię socjologiczną, kreatywność i wrażliwość na niuanse językowe i kulturowe przy formułowaniu pytań do tekstów i zjawisk społecznych.

Osoba studencka potrafi pracować zarówno indywidualnie, jak i w zespole – nad analizą tekstów, projektami badawczymi i prezentacjami.

Osoba studencka rozwija postawę otwartości na różnorodność interpretacji, perspektyw kulturowych oraz wartości w analizie globalnych procesów społecznych.

Celem zajęć nie jest jedynie sprawdzenie wiedzy, ale przede wszystkim rozwój umiejętności interpretacji, analizy i myślenia krytycznego. Dlatego ocena końcowa oparta jest na kilku zróżnicowanych komponentach. Każdy z nich ma swoje znaczenie i pozwala zaangażować się osobom studenckim w różny sposób – zgodnie z ich predyspozycjami i stylem pracy.

Aktywność i zaangażowanie w trakcie zajęć – 50%

To przestrzeń do rozmowy, dzielenia się refleksjami i uczenia się od siebie nawzajem. Aktywność nie oznacza tylko „mówienia najwięcej”, ale również uważnego słuchania, zadawania pytań, komentowania tekstów, udziału w ćwiczeniach oraz pracy zespołowej.

Co się liczy?

obecność i punktualność,

udział w dyskusjach i zadaniach warsztatowych,

przygotowanie do zajęć (lektury),

współpraca w grupach.

Możliwe są dwie nieobecności na zajęciach. Powyżej dwóch nieobecności przystąpienie do egzaminu końcowego jest niemożliwe.

Egzamin końcowy – 50%

Egzamin pozwala podsumować całość materiału i pokazać, jak osoby studenckie potrafią łączyć różne zagadnienia, pojęcia i teksty w spójną analizę. To szansa, by uporządkować wiedzę i zobaczyć, jak wszystkie spotkania układają się w większy obraz. Egzamin będzie przeprowadzony w formie ustnej lub pisemnej.

Brak