Antropologia czasu wolnego

fakultatywne

w sali

W ramach seminarium badania czasu wolnego (leisure studies) będą soczewką, przez którą

przyglądać się będziemy zróżnicowaniu społecznemu i kulturowemu. Jako pojęcie uwrażliwiające czas

wolny pozwala analizować zróżnicowanie w kontekście ekonomii moralnej, walk o uznanie,

dystynkcji, a także – paradoksalnie –nieoczywistych mechanizmów wykluczenia i przymusu.

W ramach seminarium badania czasu wolnego (leisure studies) będą soczewką, przez którą

przyglądać się będziemy zróżnicowaniu społecznemu i kulturowemu. Jako pojęcie uwrażliwiające czas

wolny pozwala analizować zróżnicowanie w kontekście ekonomii moralnej, walk o uznanie,

dystynkcji, a także – paradoksalnie –nieoczywistych mechanizmów wykluczenia i przymusu.

Dobrowolność uważa się za cechę definicyjną czasu wolnego, ale to, co ludzie robią w/ze

swoim czasem wolnym nie ma pełnej dowolności: w tej sferze obowiązują podziały i dystynkcje;

istotna jest przynależność grupowa; normy i wartości rzutują na wybór zajęć rekreacyjnych.

W ramach zajęć przyjrzymy się samej kategorii czasu wolnego. Umieścimy ją w kontekście

zróżnicowania społecznego, pracy, praw człowieka, a także przedyskutujemy, jak włącza się ona w

procesy modernizacyjne, których istotną częścią jest różnicowanie społeczne. Zastanowimy się nad

jej definicjami wskazującymi na czasowość, rodzaj aktywności i doświadczenie. Zastanowimy się nad

nieostrością granicy między tym, co jest czasem wolnym a co nim nie jest. Przykładowo, nad tym, czy

za czas wolny można uznać absorbujące zaangażowanie w biegi maratońskie, wolontariat czy

protesty społeczne? Albo: czy i dla kogo, w jakich okolicznościach przygotowanie obiadu może być

czasem wolnym? Interesować nas będzie także normatywny wymiar dyskursów wolnoczasowych.

W ramach mini projektów porównawczo zbadamy czym wypełniają swój czas wolny różne

grupy, np. migranci i mniejszości, kobiety, osoby starsze, osoby niezamożne (np. zachowanie różnych

grup w publicznym parku; sobotni poranek różnych grup; reprezentacje czasu wolnego w serialu,

gdzie przedstawione są różne grupy itd.). Porównamy znaczenia wybranych aktywności czasu

wolnego dla różnych grup (np. praktyki wspólnego spożywania posiłków; wysiłek fizyczny w czasie

wolnym itd.). Interesować na będą oddolne doświadczenia, relacyjne budowania znaczeń czasu

wolnego. Wreszcie, zastanowimy się nad opresyjnym wymiarem czasu wolnego: czy praktyki czasu

wolnego prowadzą do nierówności i wykluczenia, czy stoją na przeszkodzie osiągnięcia przez

wybrane grupy uznania społecznego, czy z różnym natężeniem dyscyplinują?

Bombol, Małgorzata (2005) Ekonomiczny wymiar czasu wolnego. Warszawa: SGH.

Burdyka, Konrad (2019) Między zagrodą a boiskiem. O aktywności wiejskich klubów sportowych.

Warszawa: Wyd. IRWiR PAN.

Gershuny Jonathan (2000). Changing Times. Work and Leisure in Postindustrial Societies. Oxford

University Press.

GUS (2013) Budżety czasu Polaków.

Gdula Maciej, Sadura Przemysław (red.) (2012) Style życia a porządek klasowy w Polsce. Warszawa:

Scholar. <Rozdział „Style życia jako rywalizujące uniwersalności”>

Jacyno Małgorzata (2007) Kultura indywidualizmu. Warszawa: PWN.

Kramarczyk, Justyna (2018) Życie we własnym rytmie. Socjologiczne studium slow life w dobie

przyspieszenia. Kraków Universitas.

Liu Farrer Gracia (2004) The Chinese Social Dance Party in Tokyo: Identity and Status in an Immigrant

Leisure Subculture, Journal of Contemporary Ethnography, 33: 651-674.

Mroczkowska, Dorota (2020) Zrozumieć czas wolny. Przeobrażenia, tożsamość, doświadczanie.

Poznań: Wydawnictwo UAM.

Mroczkowska, Dorota (2010). Czas wolny. Refleksje, dylematy, perspektywy. Warszawa: Difin.

<Rozdział Marii Nawojczyk „Czas wolny – pochodna czy determinanta pozycji społecznej” (ss.

121-136); rozdział Moniki Frąckowiak-Sochańskiej „Czas wolny kobiet i mężczyzn. Ilość i

jakość czasu wolnego jako wymiar nierówności społecznych” (ss. 190-210).>>

Orłowska, Małgorzata (2007) Przymus bezczynności. Warszawa: PWN.

Potkańska D. (2013). Zmierzch epoki tradycyjnego konsumenta, czyli jak wspólne zakupy ekologicznej

żywności kształtują tożsamość społeczną młodych Polaków, w: A. Drzał-Sierocka (red.), W

garnku kultury. Rozważania nad jedzeniem w przestrzeni społeczno-kulturowej, Gdańsk:

Wydawnictwo Naukowe Katedra, ss. 45-58.

Rojek Chris (2010) The Labour of Leisure. The Culture of Free Time. Sage. <pdf>

Rosa Hartmut, Scheueramnn W.E. (eds.) (2009) High-Speed Society. Social Acceleration, Power, and

Modernity. Pennsylvania State University. <Chapter 6 by H. Rosa>

Stodolska Monika et al. (2014) Race, Ethnicity and Leisure. Champaign, IL: Human Kinetics. <Chapters

1 i 15>

3

Straczuk Justyna (2015) Andrzeja Sicińskiego badania stylów życia – spojrzenie z dystansu, Kultura i

Społeczeństwo, nr 3.

Tarkowska Elżbieta (1992) Czas w życiu Polaków. Warszawa: IFiS PAN.

Veblen Thorstein [1899] (2008) Teoria klasy próżniaczej, przekł. J. Frentzel-Zagórska, Warszawa:

Muza.

Wajcman Judith (2015) Pressed for Time. The Acceleration of Life in Digital Capitalism. Chicago

University Press. <Chapter 3>

Zadrożyńska Anna (1983) Homo faber i homo ludens. Warszawa PWN.

Aktywny udział studentów w zajęciach jest obowiązkowy (dozwolonych jest 2 nieobecności w ciągu

semestru). Przygotowanie z treści polecanych lektur i udział studentów w dyskusjach w grupie będzie

decydujący dla jakości zajęć.

W ramach zaliczenia studenci przygotowują mini-projekty badawcze w małych podgrupach i

przedstawiają ich wyniki na zajęciach w formie prezentacji (.ppt) i ustnego wystąpienia.