Między Wschodem a Zachodem – historia kultury i myśli

ogólnouniwersyteckie

Ukończenie I stopnia studiów na kieruku artes liberales

Zajęcia przeznaczone dla studentów, którzy posiadają umiejętności poświadczone przygotowaniem pracy licencjackiej (gromadzenie bibliografii podmiotu i przedmiotu, rozpoznanie stanu badań, analiza i interpretacja tekstów, stawianie i weryfikacja hipotez, komponowanie wywodu, tworzenie obszernego tekstu w stylu naukowym).

Zalecana dobra znajomość języka angielskiego

Pojęcia Wschodu i Zachodu wiążą się z geografią mitologii kulturowej. Ułatwiają społecznościom samookreślenie i wyodrębnienie. Są wyrazem mitów, które ucieleśniają wyobrażenia o przeszłości i przyszłości. Inaczej definiowane w różnych obszarach Europy, oddziałują na siebie wzajemnie. Głęboko uwarunkowane kulturowo, wyrażają i kształtują zbiorowe emocje. Stanowią istotny przejaw sytuacji politycznej i historycznej, a zarazem wpływają na idee i działania zbiorowości.

Nasze zajęcia kształcą i doskonalą umiejętności prowadzenia badań interdyscyplinarnych nad zagadnieniami dotyczącymi kontaktów kulturowych Wschodu i Zachodu Europy, dialogów i sporów ideowych oraz związków pomiędzy literaturą, estetyką, filozofią, teologią, polityką i ikonografią. Wspomagają pisanie prac magisterskich o tekstach kultury, ujmowanych interdyscyplinarnie w ich macierzystym kontekście kulturowym.

Tegoroczne zajęcia poświęcone będą myśli Bierdajewa. Interesować nas będą rozważania najbardziej istotnego rosyjskiego myśliciela XX wieku dotyczące samej idei Rosji, mesjanizmu, kategoriach osoby i egzystencji oraz eschatologii. Pozwoli nam to zrozumieć również, jak jego filozofia została przyjęta wśród francuskich egzystencjalistów

Bierdajew, myśliciel wolności, został wygnany z ZSRR w 1922 roku. Rok później w Berlinie opublikował Nowe średniowiecze, które zyskało szeroki rozgłos na Zachodzie. W swym ujęciu historiozofii skupił się na zjawiskach dekadencji, wskazując, że nowoczesność dobiegła końca wskutek wewnętrznego wyczerpania. Kryzys, który począwszy od Renesansu kształtuje historię nowoczesnego człowieka, prowadzi do utraty „osoby” jako swoistego centrum ducha oraz wolności istnienia. Jakkolwiek sama idea rewolucji zrodziła się na Zachodzie i jako taka nie jest zdolna odmienić tutaj biegu historii, to jej przyjęcie i realizacja w Rosji mają całkiem odmienne znaczenie. Zdaniem Bierdiajewa rewolucja wpisuje się bowiem w mesjanistyczną duchowość Rosji i jest początkiem nowego średniowiecza jako zjawisko duchowe (mimo że zrealizowane nieodpowiednimi środkami politycznymi).

W pierwszej części zajęć zajmiemy się polityczno-mesjanistycznymi pismami Bierdajewa, jak też spróbujemy zrozumieć, dlaczego we Francji największym uznaniem cieszyły się jego pisma filozoficzne dotyczące kategorii osoby, istnienia oraz wolności.

W drugiej części zajęć zajmiemy się eschatologią Bierdajewa oraz jego mistrza Sołowjewa. Tą drogą dojdziemy do rozważania o Antychryście, skupiając się na różnicach i podobieństwach refleksji o czasach ostatecznych w myśli Zachodu i Wschodu.

Zajęcia kształcą i doskonalą umiejętności prowadzenia badań interdyscyplinarnych nad zagadnieniami dotyczącymi kontaktów kulturowych Wschodu i Zachodu Europy.

Umożliwiają pogłębioną refleksję zarówno nad genezą, kulturowymi uwarunkowaniami, treścią i przemianami pojęć Wschodu i Zachodu, jak i nad następstwami ich używania w celu samookreślenia siebie i określenia innego.

Kształcą i doskonalą umiejętności analizy i interpretacji tekstów kultury i zjawisk stanowiących przedmiot badań.

Zajęcia kształtują postawę szacunku zarówno wobec różnych tradycji kulturowych, jak i wobec różnych wyborów metodologicznych, powiązaną z umiejętnością świadomego dokonywania ich oceny, postawę rzetelności badawczej, umiejętność uargumentowanej oceny ustaleń własnych i innych badaczy oraz umiejętność podejmowania rzeczowej dyskusji w gronie dyskutantów wywodzących się z różnych tradycji badawczych i kulturowych.

Uwaga: Tematyka kolejnych spotkań oraz poddawane analizie i interpretacji w ramach zajęć teksty naukowe i teksty źródłowe zostaną ustalone w porozumieniu z uczestnikami zajęć z wykorzystaniem proponowanych w sylabusie tematów i literatury.

Nakład pracy studenta:

– 60 godzin uczestnictwa w konwersatorium/seminarium (tzw. kontaktowych),

– 90 godzin pracy własnej (praca konieczna do osiągnięcia zakładanych efektów kształcenia).

The Balkans and the West: Constructing the European Other, 1945-2003. Ed. by A. Hammond. London and New York: Routledge, 2016.

R. Barthes, Mitologie. Przeł. A. Dziadek. Warszawa 2000 (lub wyd. nast.).

A. de Custine, Rosja w roku 1839. T. 1-2. Tłum. P. Hertz. Warszawa 1995.

M. Eksteins, Święto wiosny. Wielka wojna i narodziny nowego wieku. Przeł. K. Rabińska. Poznań 2014.

Facing the East in the West. Images of Eastern Europe in British Literature, Film and Culture. Ed. by B. Korte, E. Ulrike Pirker and S. Helff. Amsterdam - New York: Rodopi, 2010.

D. Freedberg, Potęga wizerunków. Studia z historii i teorii oddziaływania, przekład E. Klekot, Kraków 2005.

B. Hamann, Wiedeń Hitlera. Lata nauki pewnego dyktatora. Przeł. J. Dworczak. Wyd. 2., popr. i uzup. Poznań 2013.

Imagining the West in Eastern Europe and the Soviet Union. Ed. by G. Péteri. University of Pittsburgh Press 2010.

R. Koselleck, Semantyka historyczna. Wybór i oprac. H. Orłowski. Tłum. W. Kunicki. Poznań 2012.

P. Matvejević, Istocni epistolar. Inteligencja i disidencja. Zagreb 2013.

M. Mihajlov, Tematy rosyjskie. Paryż 1966.

E. Panofsky, Idea. Ein Beitrag zur Begriffsgeschichte der älteren Kunsttheorie. Berlin 1960 (ang. E. Panofsky, Idea. A Concept in Art Theory. Columbia: University of South Carolina Press, 1968, lub wyd. nast.).

E. Rosenstock-Huessy, Out of Revolution. Autobiography of Western Man. Providence - Oxford: Berg Publishers,‎ 1993 (lub inne wyd.).

P. Rumiz, Trans-Europa Express. Milano 2012.

P. Rumiz, Maschere per un massacro. Quello che non abbiamo voluto sapere della guerra in Jugoslavia, Milano 2011.

P. Rumiz, Come cavalli che dormono in piedi. Milano 2014.

L. Szestow, Ateny i Jerozolima. Przeł. Cezary Wodziński. Kraków 1993 (lub wyd. nast.).

J. Taubes, Zachodnia eschatologia. Przeł. i wstępem opatrzył A. Serafin. Warszawa 2016.

G. Tihanov, Pan i niewolnik. Lukács, Bachtin i idee ich czasów. Przeł. M. Adamiak, Warszawa 2010.

A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce. Przeł. B. Janicka i M. Król. Kraków - Warszawa 1996 (lub wyd. nast.).

A. Warburg, The Renewal of Pagan Antiquity. Los Angeles 1999.

Ponadto teksty naukowe oraz źródła wybrane w porozumieniu z uczestnikami zajęć.

Po ukończeniu zajęć student:

– umie przedstawić w wypowiedzi ustnej wyniki prowadzonych przez siebie badań interdyscyplinarnych, przestrzegając wymogów przyjętej przez siebie metody badań oraz uwzględniając ich cel;

– wyszukuje i dokonuje analizy, interpretacji oraz oceny tekstów naukowych tworzących stan badań, przy czym:

a) rozpoznaje uwarunkowania kulturowe wpływające na rozpatrywany tekst naukowy,

b) wyodrębnia nadrzędne tezy tekstu naukowego,

c) charakteryzuje przyjętą przez autora metodę badania,

d) przeprowadza uargumentowaną ocenę wiarygodności argumentów i wniosków;

– dokonuje samodzielnej analizy i interpretacji wybranych przez siebie tekstów źródłowych, umiejscawiając je we właściwych kontekstach i krytycznie wykorzystując stan badań;

– potrafi podjąć rzeczową dyskusję naukową, przy czym:

a) jasno formułuje i umie uargumentować swoje stanowisko,

b) umie modyfikować własne tezy uwzględniając wagę argumentacji przedstawionej w dyskusji.

1. Podstawą zaliczenia konwersatorium/seminarium jest:

a) obecność na zajęciach (student ma prawo do dwóch nieobecności);

b) przygotowanie do zajęć;

c) aktywność (uczestnictwo w dyskusji);

d) egzamin.

Na egzamin student przygotowuje wypowiedź ustną przedstawiającą samodzielną analizę i interpretację wybranego tekstu naukowego lub źródłowego związanego z tematyką zajęć.

Temat wypowiedzi i bibliografia uzgadniane są uprzednio z prowadzącymi.

2. Kryteria oceny przygotowanej przez studenta wypowiedzi własnej:

– związek wypowiedzi z tematem,

– samodzielność, wnikliwość i interdyscyplinarny charakter interpretacji,

– sposób wykorzystania stanu badań (bibliografii),

– kompozycja wypowiedzi (celowość, logika, przejrzystość).

3. Ocena końcowa uwzględnia:

– obecność na zajęciach (10% oceny końcowej),

– przygotowanie do zajęć (10% oceny końcowej),

– aktywny udział w zajęciach (20% oceny końcowej),

– wypowiedź egzaminacyjną (60% oceny końcowej).