Polscy badacze Syberii - podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, eksploratorzy, zesłańcy

ogólnouniwersyteckie

Podstawowa – w zakresie szkoły średniej - znajomość historii literatury i sztuki oraz historii XIX i XX wieku.

Konwersatorium „Polscy badacze Syberii – podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, eksploratorzy, zesłańcy” ma na celu przybliżenie dokonań naukowych – etnograficznych, etnologicznych, archeologicznych, itd. – polskich zesłańców na Syberii. Pod auspicjami Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego polscy zesłańcy (zwłaszcza polistopadowi i postyczniowi) odnieśli istotne zasługi naukowe i cywilizacyjne w poznaniu Syberii i kultury zamieszkujących ją ludów – uczestniczyli w ekspedycjach naukowych, prowadzili badania, leczyli. Pionierzy nie tylko przyczynili się do oswojenia terytoriów za Uralem, ale wnieśli także ogromne zasługi na polu badawczym i naukowo-odkrywczym, których poznanie jest celem tych zajęć.

Konwersatorium „Polscy badacze Syberii – podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, eksploratorzy, zesłańcy” ma na celu przybliżenie dokonań naukowych – etnograficznych, etnologicznych, archeologicznych, zoologicznych itd. – polskich zesłańców na Syberii. Pod auspicjami Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego polscy zesłańcy (zwłaszcza polistopadowi i postyczniowi) odnieśli istotne zasługi naukowe i cywilizacyjne w poznaniu Syberii i kultury zamieszkujących ją ludów. Pionierzy nauki nie tylko przyczynili się do oswojenia terytoriów za Uralem, ale wnieśli także ogromne zasługi na polu badawczym i naukowo-odkrywczym, których poznanie jest celem tych zajęć. Losy zesłańcze polskich naukowców pozwalają odmitologiziwać martyrologiczną wizję Sybiru funkcjonującą w polskiej świadomości wielu pokoleń, choć nie należy zupełnie zapominać o tym aspekcie zesłańczych życiorysów, zwłaszcza samotności i poczuciu oddalenia od ojczyzny. Należy jednak pamiętać o takich podstawach, jak Benedyka Dybowskiego, który po powrocie z Syberii twierdził, że na Kamczatce „nikt wolności nauki nie krępuje”.

Celem zajęć jest zatem ukazanie przestrzeni Sybiru jako miejsca rozwoju intelektualnego i naukowego polskich zesłańców bez epatowania cierpieniem wygnańców i dojmującym doświadczeniem katorgi. Należy wymienić choćby takich zesłańców, jak: Tomasz Zan, Ewa Felińska, Agaton Giller, Benedykt Dybowski, Aleksander Czekanowski, Jan Czerski i innych.

Ważnym elementem zajęć jest także analiza materiałów źródłowych i archiwalnych, fotografii, dzieł literackich (wspomnienia, reportaże, pamiętniki, prace naukowe, twórczość literacką) i plastycznych (rysunki, obrazy, fotografie), które posłużą jako dokumenty do badań nad zwyczajami ludów sybirskich, fauny i flory zabajkala, ukażą działalność naukową i osobiste doświadczenie Sybiru polskich zesłańców. Potraktowane zostaną nie tylko jako materiały do badań naukowych, ale także jako zapis autentycznych głosów i doświadczeń zesłańczych.

Studenci:

- samodzielnie czytają proponowane lektury, na zajęciach analizują, porównują i interpretują dzieło literackie (wspomnienia, reportaże, pamiętniki, prace naukowe, twórczość literacką) i plastyczne;

- dostrzegają wpływ nauki na literaturę i sztukę oraz na interdyscyplinarność badań naukowych;

- mają świadomość odmitologizowanej przestrzeni Sybiru;

Zagadnienia: Rosyjskie Towarzystwo Geograficzne; badania geologiczne, etnograficzne, etnologiczne, archeologiczne; badania geologiczne linii brzegowej Bajkału; stosunki z miejscową ludnością; ekspedycje naukowe; darwinizm; amnestia cara Aleksandra III; organizacje samopomocowe i działalność humanitarna polskich zesłańców; leczenie mieszkańców Syberii; emigracja i mit Syberii; dekonstrukcja mitu Syberii; polskie krajobrazy Sybiru; literackie obrazy Syberii w literaturze polskiej; literatura zsyłkowa; Sybir w plastyce polskiej.

Wybrane opracowania:

1. Barszczewska-Krupa A., Emigracja i kraj: wokół modernizacji polskiej świadomości społecznej i narodowej 1831-1863, Łódź 1999;

2. Fiećko J., Rosja, Polska i misja zesłańców. Syberyjska twórczość Agatona Gillera, Wrocław 1985;

3. Kuczyński A., Syberia. 400 lat polskiej diaspory. Zesłania, martyrologia i sukces cywilizacyjny Polaków. Rys historyczny. Antologia, Wrocław 2007;

4. Mulina S.A., Polacy w nauce, gospodarce i administracji na Syberii w XIX i na początku XX wieku, Prace Ośrodka Badań Wschodnich Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego, red. A. Kuczyński, Wrocław 2007;

5. Niebelski E., Lekarze polscy na Syberii od XVIII do XX wieku, red. J. Supady, Łódź 2008;

6. Ostromęcka H., Historia kontaktów polsko-rosyjskich w dziedzinie etnografii, red. J. Babicz, A. Kuczyński, Wrocław 1976.

7. Retinger J.H.; Polacy w cywilizacjach świata do końca wieku XIX, Gdańsk 1991;

8. Śliwińska M., Panny z "Wesela". Siostry Mikołajczykówny i ich świat, Kraków 2021;

9. Śliwowska W., Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku: słownik biograficzny, Warszawa 1998;

10. Trojanowiczowa Z., Fiećko J., hasło „Syberia”, w: Słownik literatury polskiej XIX wieku, pod red. J. Bachórza i A. Kowalczykowej, Wrocław 2002;

11. Trojanowiczowa Z., Sybir romantyków, w oprac. materiałów wspomnieniowych uczestniczył Jerzy Fiećko, Poznań 1993;

12. Trynkowski J., Polski Sybir. Zesłańcy i ich życie. Narodziny mitu, Warszawa 2017;

- wspomnienia (wybrane fragmenty różnych relacji); przykładowo: Giller A., Podróż więźnia etapami do Sybiru w roku 1854, Lipsk 1866; Żmijewski E., Sceny z życia koczującego, Warszawa 1859; Gordon J., Sołdat, czyli sześć lat w Orenburgu i Uralsku, Lipsk 1865, Felińska E., Pamiętniki z życia. Seria 1, T. 1, 2, 3, 1856; E. Czapski, Ze wspomnień zesłańca, Kraków 1893; W. Sieroszewski, Dzieła, t. 16: Pamiętniki, wspomnienia, Kraków 1959; Żychliński L., Wrażenia i przygody zesłanego w Sybir Wielkopolanina. Buriaci, lud mongolskiego pochodzenia, Poznań 1883; Dybowski B., Wspomnienia z przeszłości półwiekowej objaśnione czterdziestu kilku rycinami, Lwów 1913.

Studenci:

- samodzielnie czytają proponowane lektury, na zajęciach analizują, porównują i interpretują dzieło literackie i plastyczne;

- dostrzegają wpływ nauki na literaturę i sztukę oraz na interdyscyplinarność badań naukowych;

Odniesienie do kierunkowych efektów uczenia się dla przedmiotu:

w zakresie WIEDZY:

- zna podstawową terminologię nauk przyrodniczych i rozumie ich rolę w kulturze (K_W03);

- rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych (K_W04);

- zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury (K_W05);

- zna podstawowe zasady komunikacji naukowej w zakresie nauk (K_W08)

w zakresie UMIEJĘTNOŚCI:

- selekcjonować oraz dokonać krytycznej oceny informacji pochodzących z różnych źródeł naukowych, popularnonaukowych, publicystycznych i innych (K_U01);

- dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych (K_U02);

- przygotować prace pisemne uwzględniające elementarne wymogi stawiane pracom akademickim (K_U07);

w zakresie KOMPETENCJI SPOŁECZNYCH:

- jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie (K_K01)

-jest gotów do poznawania nowych metod badawczych (K_K03);

- ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji wskazanych zadań (K_K04);

- aktywność na zajęciach: udział w dyskusji, wygłoszenie komentarza do tekstu, dzieła plastycznego;

- przygotowanie do zajęć w postaci uprzedniego zapoznania się ze wskazanymi dziełami literackimi; rzetelność i systematyczność,

- pisemna praca zaliczeniowa;