Zwierzęta w sztuce XIX wieku. Od romantyzmu do modernizmu

ogólnouniwersyteckie

Podstawowa – w zakresie szkoły średniej – znajomość historii literatury i sztuki oraz zagadnień związanych z przyrodoznawstwem. Znajomość angielskiego umożliwiająca lekturę tekstów popularnonaukowych i fragmentów współczesnych tekstów naukowych w tym języku.

Przedmioty dedykowane wyzwaniu kierunkowemu Zwierzęta i środowisko ułatwią naukę opisywanego przedmiotu, np. „Motyw granicy zwierzęta-ludzie w wybranych tekstach literackich i popularnonaukowych” (3700-AL-MGZL-qZS). Od studenta oczekuje się otwartości i gotowości do prezentowania wyników prac.

Zajęcia mają na celu ukazanie wielu perspektyw przedstawiania zwierząt w literaturze i sztuce XIX wieku – od romantyzmu do modernizmu. Ważne okażą się takie ujęcia badawcze, jak: ekokrytyka, animal painting, antropologia, przełom darwinowski, green cultural studies, nature writing. Zwierzęta staną się tu interesujące jako tematy wyobraźni, dlatego istotne miejsce zajmie korespondencja sztuk – malarstwa i literatury. W centrum zainteresowania znajdują się kwestie związane z definiowaniem oraz postrzeganiem przyrody przez człowieka. Zajęcia skierowane są dla tych, którzy interesują się tendencjami artystycznymi XIX wieku.

Analizując literaturę i sztukę XIX wieku należy postawić pytanie o literackie i plastyczne obrazy zwierząt, ich znaczenie i funkcje kulturowe. W romantyzmie na nowo odkryto pamięć o jedności człowieka z naturą, a szczególne miejsce zajęła w tej optyce tradycja ludowa. Pozytywiści wyraźnie zerwali z antropocentrycznym paradygmatem opisu rzeczywistości. Modernistów, podobnie jak romantyków, fascynowały analogie między ludzkimi a zwierzęcymi duszami.

Wykład ma na celu prezentację najważniejszych zagadnień związanych z literaturą i sztuką XIX wieku: tendencji artystycznych związanych z tematem, kontekstów historycznych, kulturowych, społecznych, przyrodniczych. Studenci zapoznają się z zagadnieniami takimi, jak: teoria ewolucji, darwinizm, obraz poetycki, działalność naukowa i popularyzatorska Muzeów Historii Naturalnej, antropomorficzne monstra, relacja pomiędzy naukami ścisłymi a wyobraźnią, relacja przyroda-nauka-kultura.

Konwersatorium ma na celu analizę znanych (ale także zapomnianych) dzieł literackich i plastycznych oraz innych tekstów XIX wieku (relacji z podróży, epistolografii, rozpraw naukowych). Rozważane zjawiska i problemy rozważane będą z perspektywy badań nad historią sztuki, przełomem darwinowskim, ekokrytyką, antropologią, animal painting, green cultural studies, nature writing. Studenci otrzymają teksty krytyczne i podejmą próbę analizy wybranych dzieł literackich we wskazanych kontekstach badawczych. Podjęta tematyka ma w założeniu skłaniać do refleksji nad środowiskiem jako miejscem egzystencji człowieka oraz wyobraźnią, która nadaje faunie i florze znaczenie symboliczne, a także relacjami zachodzącymi pomiędzy przedmiotem naukowym a wyobrażonym. Studenci poznają różne sposoby postrzegania przyrody i zwierząt w XIX wieku, dostrzegą wpływ darwinizmu na literaturę i sztukę oraz na interdyscyplinarność badań naukowych, poddadzą analizie tematy wyobraźni poszczególnych twórców.

Ćwiczenia mają na celu wzmocnienie kompetencji literaturoznawczych i tych związanych z historią sztuki. Studenci otrzymają ćwiczenia związane z problemową analizą tekstów literackich i dzieł sztuki. Wyniki ustaleń będą prezentowane samodzielnie bądź w grupach.

Camilleri A., Byron’s Bear and Other Animals, “The Cambridge Companion to Byron. Second Edition” 2013, red. D. Bone, s. 209 - 227

Dobrostan zwierząt. Różne perspektywy, red. Hanna Mamzer, Gdańsk 2018 (wybrane teksty);

Ekomodernizmy, red. D. Piechota, A. Trześniewska, Lublin 2016 (np. A. Kronenberg, Geopoetyka – element zwrotu ekologicznego w badaniach literackich);

Endless Forms: Charles Darwin, Natural Science, and the Visual Arts (Yale Center for British Art), ed. by D. Donald and J. Munro, Fitzwilliam Museum, Cambridge 2009;

Felisiak E., Darwin Norwida, „Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja” 1972, nr 4, 82-99;

Gieysztor-Miłobędzka E., Natura, nauka, kultura – nowy paradygmat, w: Sztuka a natura, Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, red. E. Chojecka, Oddział Górnośląski SHS, Katowice 1991, s. 15-29;

Grzęda E., Funkcja i estetyka motywów drzewa i lasu w twórczości Juliusza Słowackiego, Wrocław 2000;

Haraway D., Manifest gatunków stowarzyszonych, w: Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, red. A. Gajewska, Poznań 2012;

Janion M., Kuźnia natury, Gdańsk 1994;

Kendall R., Monet and the monkeys. The impressionist encounter with Darwin, w: Endless forms, s. 295-302;

Kłosiński K., Literaturoznawczy darwinizm, „Teksty Drugie” 2011, nr 3, s. 33-51;

Konstańczak S., Recepcja teorii Darwina w filozofii polskiej XIX wieku, w: Filozofia-nauka-religia. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Jodkowskiemu z okazji 40-lecia pracy naukowej, Zielona Góra 2015, s. 409-426;

Kowalski P., Zwierzoczłekoupiory, wampiry i inne bestie: krowiżercze potwory i erozja symbolicznej interpretacji, Karków 2000;

Kuźnicki L., Ewolucjonizm w Polsce 1883-1959, Kosmos 2009, nr 3-4, s. 279-313;

Lyon T. J., This Incomparable Land: A Guide to American Nature Writing, Minneapolis 2001;

Moroz A., Czy Dygasiński to „polski Kipling”? O niejednoznacznych granicach ludzkozwierzęcych podziałów w literackich światach Adolfa Dygasińskiego i Rudyarda Kiplinga. „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ” 2018, 20 (1), s.131–154.

Perkins D., “Romanticism and Animal Right”, United Kingdom, 2003;

Schollenberger J., „Sympathy beyond the confines of man…”. Karol Darwin wobec zwierzęco-ludzkich praktyk codzienności, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza”, R. VII (XLIX) 2014, s. 323-338;

Schollenberger J., „Wejść między sforę” – projekt duchowości zwierząt. Mickiewicz 0 Emerson, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza”, R. III (XLV) 2010, s. 36-49;

Schollenberger J., „Wejść między sforę” – projekt duchowości zwierząt: Mickiewicz – Emerson, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza”, Rok III (XLV) 2010, s. 36-49.

Schollenberger J., Rośliny w pędzie. Darwina myślenie o granicy roślina – zwierzę, „Teksty drugie” 2018, nr 2, s. 102–119;

Science, Fables and Chimeras: Cultural Encounters, ed. by Laurence Roussillon-Constanty, Philippe Murillo, Cambridge Scholars Publishing 2013;

Śliwiński M., Symbolika zwierząt w romantyzmie, w: Literacka symbolika zwierząt, red. A. Martuszewska, Gdańsk 1993;

Smith J., Charles Darwin and victorian visual culture, Cambridge 2006;

Sueur-Hermel V., Infernal. Créatures diaboliques, Bibliothèque nationalne de France 2016;

Sueur-Hermel V., R. Mathis, Animal. A Beastly Compendium, Bibliothèque nationalne de France 2014;

Świtek G., Darwin, darwinizm i kultura wizualna XIX wieku, „Teksty Drugie” 2011, nr 3, s. 64-82;

Świtek G., Małpiarnia malarza. Darwinizm w twórczości Gabriela von Maxa, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2014, Rok VII (XLIX), s. 311–321;

The Darwin effect. Evolution and nineteenth-century visual culture, ed. L. Nochlin, M. Lucy, specjalne wydanie „Nineteenth-Century Art Worldwide” 2003 no 2, http://19thc-artworldwide.org/spring_03 (11.08.2010);

Thorsen L.E., Animal matter in museums: exemplifying materiality, in: The Routledge Companion to Animal-Human History, ed. by H. Kean, P.Howell, New York 2019;

Yanni C., Nature’s Museum. Victorian Science and the Architecture of Display, New York 2000.

Wiedza: absolwent zna i rozumie:

• zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę w kulturze (K_W01)

• zna podstawową terminologię nauk przyrodniczych i rozumie ich rolę w kulturze (K_W03)

• rozumie zależności pomiędzy poszczególnymi dyscyplinami w zakresie nauk humanistycznych, społecznych, przyrodniczych (K_W04)

• zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury (K_W05)

Umiejętności: absolwent potrafi:

• dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych (K_U02)

• skontekstualizować dzieło kultury w odniesieniu do czasu jego powstania i momentu lektury (K_U03)

• prezentować wyniki indywidualnej i zespołowej pracy akademickiej we właściwej formie (K_U07);

Kompetencje społeczne: absolwent:

• jest gotów do podejmowania kształcenia przez całe życie (K_K01)

• jest gotów do poznawania nowych metod badawczych (K_K03)

• jest gotów do podjęcia właściwych działań przyczyniających się do ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego (K_K06)

• docenia bogactwo kultury (K_K08)

- praca z tekstem kultury, komparatystyka, regularne czytanie tekstów na zajęcia;

- dyskusja, aktywność;

- analiza i interpretacja tekstów, zarówno utworów literackich, jak i tekstów źródłowych, a także dzieł plastycznych;

- kryteria egzaminacyjne: znajomość terminologii i metodologii omawianej i wykorzystywanej na zajęciach, umiejętność analizy tekstu literackiego i dzieła sztuki, znajomość omawianych na zajęciach kontekstów;

- dopuszczalna liczba nieobecności: 2 w semestrze.