Zwierzęta w literaturze średniowiecznej i wczesnonowożytnej.

ogólnouniwersyteckie

Zajęcia kierowane są do studentów I Wydziału Artes Liberales na wyzwaniach kierunkowych: Kultury i religie, Mądrość i Filozofia, Theatrum Mundi, Zwięrzeta i środowisko, do studentów II Stopnia humanistycznego i przyrodniczego modułu kształcenia oraz do doktorantów Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych UW. Zaproszeni są również studenci Wydziału Biologii.

Celem przedmiotu jest zapoznanie się symbolami, motywami, kontekstami i tradycjami literatury średniowiecza i wczesnej nowożytności w literaturze poruszającej tematykę animalistyczną. Zajęcia pozwolą zapoznać się z zagadnieniem ciągłości i przemiany motywów zwierzęcych pomiędzy starożytnością i średniowieczem oraz średniowieczem i początkami nowożytności.

W czasie zajęć przewidziana jest analiza tekstów źródłowych z epoki średniowiecza i wczesnej nowożytności umożliwiająca zapoznanie się z ich treścią oraz identyfikację genezy motywów. Celem lektury tekstów jest nauka ich interpretacji w części konwersatoryjnej zajęć.

Uczestnicy, którzy prowadzą badania nad kulturą dawną lub nad toposami animalistycznymi zachęcani do wykorzystania znajomości poznanych tekstów we własne projekty badawcze.

Zajęcia dopomogą zapoznać się z najważniejszymi dziełami o tej tematyce, umiejscowić je właściwej epoce, zrozumieć ich kontekst kulturowo historycznych, a także porównać z recepcją kultury współczesnej. W trakcie zajęć uczestnicy zdobędą znajomość zarówno teksów historycznych, jak i i instrumentarium do ich czytania i rozumienia.

Zajęcia łącza w sobie metody dydaktyczne wykładu, ćwiczeń i konwersatorium.

W trakcie zajęć semestralnych zostaną omówione zostaną zagadnienia alegorycznego rozumienia postaci zwierząt, znaczenia ich symboliki moralnej, baśniowej, legendarnej i religijnej. Będzie również mowa o syntetyzującym, „kompendialnym” charakterze kultury średniowiecznej, w której nastąpiła synteza tradycji biblijnej i antycznej. Tematami, które złożą się na treść zajęć będzie również problem zwierzęcia-archetypu, zwierzęcia jako wskaźnika etycznego i uczuciowego zachowań ludzkich oraz zwierzęcia jako obiektu naukowego, badawczego i ikonograficznego kultury średniowiecza.

Na zajęciach tematy będą omawiane w porządku chronologicznym, według czasu ich powstania na postawie tekstów źródłowych i opracowań naukowych

1. Fizjologus i jego fenomen.

2. Idea Vivarium Kasjodora.

3. Etymologie Izydora z Sewilli.

4. Bestiariusz Piotra z Beauvais.

5. Bestiariusz Raimunda Lull.

6. Physica Hildegardy z Bingen.

7. Piotr Krescentyn i jego Księgi o gospodarstwie.

8. Carmen de Bisontis Mikołaja z Hussowa.

9. Fauna w Zielniku Stefana Falimirza.

10. Humanizm i narodziny podmiotowości zwierzęcia.

11. Marcin Luter rozbija namiot dla Ezopa.

12. Jakub Wujek – tłumacz Biblii i animalista.

13. Emblemata Johanesa Sambucussa.

14. Zwierzęce imaginarium reformatorów zakonu karmelitańskiego.

15. Marcina Krowickiego destrukcja symboli.

Fizjolog, przekł. K. Jażdżewska, Warszawa 2003

Fizjologi i Aviarium : średniowieczne traktaty o symbolice zwierząt, przekł. i oprac. Stanisław Kobielus, Kraków 2005

Kasjodor, Pisma wybrane, przek. z języka łacińskiego Dominika Budzanowska-Weglenda, Krzysztof Burczak, Jarosław Januszewski, Lucjan Dyka ; opr. Marek Starowieyski, Mikołaj Lohr. M. Derewiecki, Kęty 2022.

Troncarelli, Fabio, La lettera rubata segni speciali e immagini simboliche nei codici di Cassiodoro, Artemide, Roma 2020.

The Etymologies of Isidore of Seville, ed. Sarah E Barney et al., Cambridge University Press 2006.

Ramon Llull, The book of beasts, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://core.ac.uk/download/pdf/45666809.pdf

Hildegarda z Bingen, Physica, tł. Edyta Panek, Legnica 2014.

Johannes Sambuccus, Emblemata, Plantyn, Antvverpen 1566

https://bestiary.ca/prisources/pstexts1089.htm

Piotr Krescentyn, Księgi o gospodarstwie:

https://dbc.wroc.pl/publication/158196/ksiegi-o-gospodarstwie-crescenzi-pietro-de-1233-ca-1320?language=pl

Pico della Mirandola G., Oratio de hominis dignitate. Mowa o godności człowieka, tłum. Zbigniew Nerczuk, Mikołaj Olszewski, wstęp, Danilo Facca, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2010.

Bielawski Tomasz, Myśliwiec, Jakub Siebeneicher, Kraków 1595; https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/389418/edition/301726/content?ref=L3B1YmxpY2F0aW9uLzExMjUvZWRpdGlvbi8xNzA5

Ezop, Bajki tłum. Biernat z Lublina, red. Ignacy Chrzanowski, Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1910, https://pl.wikisource.org/wiki/Biernata_z_Lublina_Ezop/Spis_bajek_wed%C5%82ug_tytu%C5%82%C3%B3w_(przys%C5%82%C3%B3w)

Rozmowy,które miał król Salomon mądry z Marchołtem grubym a sprosnym, a wszakoż,jako o nim powiedają barzo z wymownym, z figurami i z gadkami śmiesznymi, przeł. Jan Koszyczek, w: Proza polska wczesnego renesansu. 1510-1550, opr. Julian Krzyżanowski, Państwowy instytut Wydawniczy 1954; https://literat.ug.edu.pl/march/rozmowy.htm

Luther, Marin, Letters, https://media.sabda.org/alkitab-8/LIBRARY/LUT_LETT.PDF

Wujek Jakub, Postylle Katholiczney na Niedziele Część Wtora Letnia od Troyce ś. aż do Adventu, Kthora iuż w sobie zamyka powinność każdego człowieka Chrześciańskiego tak przeciwko Panu Bogu iako y przeciw bliźniemu swemu, Jakub. Siebeneicher, Kraków 1584; https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/9761/edition/8825.

Wujek Jakub, Postylle Katholiczney o Swiętych Część Pierwsza Ozimia, W kthorey się zamykaią Kazania na Swiętha Panny Maryey, Apostołow, Męczennikow y innych Swiętych, ktorych święta Kościoł zwykł obchodzić począwszy od Adventu aż do ś. Jana Krzciciela, J. Siebeneicher, Kraków 1584; https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/9702/edition/8772

Wujek Jakub, Postylle Katholiczney o Swiętych Część Wtora Letnia, W kthorey się zawieraią Kazania na Swiętha Panny Maryey, Apostołow, Męczennikow y innych Swiętych, ktorych święta Kościoł zwykł obchodzić począwszy od ś. Jana Krzciciela aż do Adwentu, Jakub Siebeneicher, Kraków 1584; https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/9761/edition/8825

Rej Mikołaj, Wizerunk własny żywota człowieka poczciwego, Maciej Wirzbięta, Kraków 1558.

Rej Mikołaj, Zwierzyniec, Maciej Wirzbięta, Kraków 1574.

Teresa od Jezusa, Zamek wewnętrzny, tłum. Dariusz Wandzioch, Wojciech Ciak, Flos Carmeli, Poznań 2010.

Jan od Krzyża, Dzieła, przekł. B Smyrak, wydawnictwo Karmelitów Bosych, Kraków 1986

Bielski Marcin, Kronika wszystkiego świata, Helena Unglerowa, Kraków 1551.

Krowicki Marcin, Apologia więtsza, to iest Obrona nauki prawdziwej i wiary starodawnej, której uczyli prorocy, Chrystus Syn Boży i apostołowie jego swięci naprzeciwko nauce fałszywe i wierze nowej który uczy w Kościele swoich papież rzymski, w drukarni Danielowej, Pińczów 1560.

Pussman Krzysztof, Historyja bardzo cudna o stworzeniu nieba i ziemi, opr. Zygmunt Celichowski, w Drukarni C.K. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1890; https://books.google.pl/books?id=b_chAAAAMAAJ&pg=PA1&dq=pussman+historyja+barzo+cudna&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjr1Ivb_7j8AhXRlosKHfJzBOQQ6AF6BAgEEAI#v=onepage&q=pussman%20historyja%20barzo%20cudna&f=false

Bieńkowski Tadeusz, Wiedza o przyrodzie w Polsce XVI—XVIII wieku (Funkcja edukacyjna i kierunki zainteresowań), „Rozprawy z dziejów oświaty”, t. XXIV/8, 1981 s. 15-32.

Bestiarium staropolskie, oprac. Justyna Ratajczyk, Oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2021.

Górski Konrad, Zwierzę jako symbol literacki, w: Z historii i teorii literatury. Seria trzecia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 148-156.

Jakóbczyk-Gola Aleksandra., Ogrody zwierząt. Staropolskie zwierzyńce i menażerie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego: Muzeum Historii Polski, Warszawa 2021.

Serpell James, W towarzystwie zwierząt. Analiza związków ludzie–zwierzęta, tłum. Anna Alichniewicz, Anna Szczęsna, Państwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1999.

Tyburski W., Człowiek i świat zwierząt w horyzoncie myślowym doby nowożytnej (wybrane stanowiska), „Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria”, nr 2, t. 94, r. 24, 2015, s. 11-24.

Człowiek w świecie zwierząt – zwierzęta w świecie człowieka, red. Kazimierz Ilski, Wydawnictwo Uniwersytetu Adama Mickiewicz, Poznań 2012

Wierzbicka Anna, Semantyka zdań o zwierzętach, „Pamiętnik Literacki”, z. 1, t. 61, 1979, s. 199-218.

Chevrolet Teresa, L'idée de fable : théories de la fiction poétique à la renaissance Libraire Droz, Genève 2007.

Making Animal Meaning, ed. Linda Kalof, Georgina M. Montgomery. Michigan State Univeristy Press, 2011

Muratori Cecilia, Dohm Burkhard (ed.), Ethical perspectives on animals in the Renaissance and early modern period, SISMEL edizioni del Galluzzo, Firenze 2013.

Obraz natury w kulturze intelektualnej, literackiej i artystycznej doby staropolskiej, red. Elwira Buszewicz, Justyna Dąbkowska-Kujko, Aleksandra Jakóbczyk-Gola, Alina Nowicka-Jeżowa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020.

Sala Bartłomiej Grzegorz, Królowie pradawnych puszcz : o dzikach, jeleniach, łosiach, niedźwiedziach, rysiach, tarpanach, turach, wilkach i żubrach w kulturze i tradycji polskiej, Astrais, Kraków 2018.

Dla studentów I stopnia

Wiedza. Absolwent

K_W01: Zna podstawową terminologię nauk humanistycznych i rozumie ich rolę w kulturze

K_W05: Zna podstawowe metody analizy i interpretacji tekstów kultury

K_W07: Zna najważniejsze metody badań interdyscyplinarnych

Umiejętności: Absolwent:

K_U02: Dokonywać analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów źródłowych za pomocą odpowiednich narzędzi badawczych

KU_03: Skontekstualizować dzieło kultury w odniesieniu do czasu jego powstania i momentu lektury

KU_04: Sformułować problem badawczy

KU_08: przygotować prace pisemne uwzględniające elementarne wymogi stawiane pracom akademickim

Kompetencje społeczne. Absolwent:

K_K 03 jest gotów do poznawania nowych metod badawczych

K_K 04: ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji wskazanych zadań

K_K06: jest gotów do podjęcia właściwych działań przyczyniających się do ochrony dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego

K_K08 docenia bogactwo kultury

Dla studentów II stopnia:

Wiedza. Absolwent

KW_01: ma poszerzoną i pogłębioną wiedzę o miejscu i roli nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w kulturze

KW_02 zna i stosuje terminologię nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych

KW_03 zna i rozumie zależności pomiędzy dyscyplinami nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych

KW_04 zna i stosuje metody analizy i interpretacji tekstów naukowych

KW_05

KW_08 zna współcześnie stosowane metody interpretacji tekstów kultury

Umiejętności. Absolwent:

KU_02: potrafi samodzielnie dobrać i zastosować odpowiednie narzędzia badawcze do analizy dzieł sztuki oraz tekstów naukowych i materiałów wizualnych

KU_03: potrafi samodzielnie opracować (z zachowaniem zasad ochrony własności intelektualnej) i zaprezentować wyniki swojej pracy naukowej i badawczej

KU_04: potrafi samodzielnie sformułować problem badawczy w zakresie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych

KU_05: wykorzystuje interdyscyplinarne metody i narzędzia badawczych do analizy zjawisk kultury

KU_08: potrafi samodzielnie zanalizować tekst naukowy z dziedziny nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych w języku polskim oraz w wybranym języku obcym

K_K01: jest gotów do kształcenia ustawicznego (lifelong learning)

K_K02: jest gotów do dynamicznego rozwoju naukowego w obrębie nauk humanistycznych, społecznych i przyrodniczych oraz śledzi nowe metody i paradygmaty badawcze

K_K03: ma kompetencje w zakresie wyboru najwłaściwszych środków służących do realizacji samodzielnie podjętych zadań

K_K07:ma poszanowanie dla różnorodności kulturowej i przyrodniczej

Przy ocenie końcowej brana będzie pod uwagę merytoryczna wartość wypowiedzi, aktywność podczas zajęć oraz ocena projektu zaliczeniowego.

Maksymalna liczba nieobecności w semestrze :3

Zaliczenie w formie projektu badawczego opartego na wybranych tekstach źródłowych.