Polityka historyczna

obowiązkowe
ogólnouniwersyteckie

Najnowsza historia polityczna Polski I 2102-L-D1NHPP

Student dysponuje wiedzą z historii powszechnej i historii Polski na poziomie I roku studiów, wykazuje też zainteresowanie aktualnym dyskursem politycznym. Przydatne jest też doświadczenie bezpośredniego kontaktu z różnymi formami polityki historycznej.

w sali

Przedmiot ukazuje korelacje polityki i nauki o historii. Wskazuje immanentne, tkwiące w metodologii oraz zewnętrzne uwarunkowania podatności historii na polityczną instrumentalizację. Omawia kontekst rewitalizacji zainteresowania historią w ostatnich dekadach, podejmując zagadnienia sensu polityki historycznej. Przedstawia też różne formy i praktycznie stosowane modele polityki historycznej, przede wszystkim jako polityki państwa.

1. METODOLOGICZNE ŹRÓDŁA PODATNOŚCI NAUKI O HISTORII NA POLITYCZNĄ MANIPULACJĘ.

Problemy metodologii historii. Nieostrość definicji i relatywizacja podstawowych kategorii badawczych. Nieuchronność wartościowania. Względność prawdy historycznej. Wtórność poznania. Perswazyjność źródeł.

2.HISTORIA HISTORIOGRAFII JAKO DZIEJE POLITYCZNEJ INGERENCJI.

Początki nauki o historii. Pragmatyzm jako cecha konstytutywna nauki o historii w różnych epokach. XIX wiek jako stulecie historia. Instytucjonalizacja nauki. Kwestia narodowa w Europie Środkowej i Wschodniej-historia jako instrument emancypacji i ekspansji. Ideologicznie motywowane falsyfikacje. „Wymyślona tradycja”. Pozytywistyczny erudycjonizm i jego atrofia. Ahistoryzm i powojenny scjentyzm. Postmodernistyczna dekonstrukcja. Nauka o historii po II wojnie światowej wobec ahistoryzmu i antyhistoryzmu.

3. POLITYKA HISTORYCZNA-GENEZA POJĘCIA I WSPÓŁCZESNE UWARUNKOWANIA.

Historikerstreit i niemieckie źródła zjawiska. Przełom 1989 roku a zainteresowanie historią-koniec historii czy jej rewitalizacja? Apel z Blois. Egzemplifikacje definicji polityki historycznej. Polskie i niemieckie podejście terminologiczne. Podmioty i funkcje polityki historycznej. Memory turn-rewitalizacja historii czy dehistoryzacja? Pojęcie polityki pamięci.

4-5. POLSKIE SPORY O POLITYKĘ HISTORYCZNĄ.

Konserwatywny bunt przeciw „posthistorii”. Polityczne uwarunkowania polskiej recepcji idei polityki historycznej. Argumenty zwolenników-pragmatyzm i wspólnotowość. Argumenty przeciwników-nienaukowość, zakłamanie, dysfunkcjonalność.

6. NIEMIECKIE SPORY O PRZESZŁOŚĆ.

II wojna światowa jako dekonstrukcja większości tradycji narodowej. Konieczność restytucji tożsamości zbiorowej. Denazyfikacja a polityka amnestii. Główne wątki sporów o okres III Rzeszy. Młodzieżowa rewolta lat sześćdziesiątych a spory o przeszłość. Geistig-moralische Wende lat osiemdziesiątych i nowe dyskusje. Polityka historyczna NRD. Kwestia oceny i rozliczeń z NRD po 1989 roku.

7-9. WSCHODNIO- I ŚRODKOWO-EUROPEJSKIE SPORY O PRZESZŁOŚĆ-TOTALITARYZMY, NACJONALIZM, MITY.

Polityka historyczna ZSRR. Rosja-między dziedzictwem ZSRR a caratu. Destalinizacja i nowa polityka historyczna. Ukraiński model polityki historycznej i spory z nim związane. Dyskusje wokół historii lat trzydziestych i czterdziestych. Dychotomizacja wizji historii. Litwa, Białoruś, Słowacja-dyskusje o etnogenezie i XX-wieku. Węgry-dyskurs o dwu totalitaryzmach. Kraje byłej Jugosławii i Albania-meandry mitów historycznych a poszukiwania nowej tożsamości.

10-11. ZACHODNIOEUROPEJSKIE SPORY O PRZESZŁOŚĆ-KOLONIALIZM, KOLABORACJA, DYKTATURY.

Hiszpania-między pojednaniem a historyczną sprawiedliwością, spory o wojnę i dyktaturę. Francja, Włochy-dyskusje o kolonializmie i kolaboracji. Austria-„pierwsza ofiara” czy pierwszy współwinny? Nordyckie dyskursy o rozliczaniu kolaboracji. Szwajcaria i Luksemburg-narodowe mity i rozliczenia z okresem II wojny światowej.

12. NACJONALISTYCZNY KRYTYCYZM CZY PATRIOTYCZNY MAKSYMALIZM-SPORY O PRZESZŁOŚĆ GŁÓWNYCH NURTÓW POLITYCZNYCH MIĘDZYWOJENNEJ POLSKI.

Endecka wizja historii-między okcydentalizmem a sarmatyzmem. Modernizacja czy autogloryfikacja? Masoni, Żydzi i Niemcy-endecka wizja zadawnionego spisku antypolskiego. Socjalistyczny okcydentalizm-wizja Polski jako przedmurza rewolucji europejskiej. Heroizacja dziejów polskich w polityce historycznej po 1926 roku. Państwo jako podmiot dziejów. Nowa polityka historyczna i kult jednostki w latach trzydziestych. Paradoksy antynacjonalistycznej mocarstwowości. Wojenne rozliczenia z klęską 1939 roku.

13. NACJONALIZM W IMIĘ INTERNACJONALIZMU-POLITYKA HISTORYCZNA PRL.

Internacjonalizm i nacjonalizm w tradycji komunistycznej. PPR jako próba komunizmu „narodowego” i „demokratycznego”. Teleologiczna wizja historii Polski. PRL jak zwieńczenie narodowych dziejów. Komunistyczna inkorporacja tradycji endeckiej. Antyniemieckość. Populizm i ludyczność-paradoksy syntezy klasowości i nacjonalizmu. Komunizm a tradycje okcydentalistyczne. Polityka historyczna w kulturze masowej doby PRL-film, prasa, książka, komiks.

14. INSTYTUCJE POLITYKI HISTORYCZNEJ I POLITYKA SYMBOLICZNA.

Muzeum Powstania Warszawskie-geneza i organizacja. Instytut Pamięci Narodowej-powstanie, cele, struktura. Dyskusje o sensie istnienia i roli IPN. Analogiczne instytucje w innych państw Europy Środkowej i Wschodniej-organizacja i działanie. Pozaeuropejskie przykłady instytucjonalnych prób rozliczeń z przeszłością. Miejsca pamięci jako przedmiot walki politycznej. Zmiany przestrzeni publicznej po 1989 roku-nazwy ulic, spory o pomniki i miejsca pamięci. Prawne uwarunkowania zmian w przestrzeni publicznej.

15.HISTORIA ALTERNATYWNA JAKO INSTRUMENT POLITYKI HISTORYCZNEJ.

Metodologiczne uwarunkowanie historii alternatywnej. Dyskurs historyków. Krytyki „więzienia teraźniejszości” i „eunuchowatego obiektywizmu”. Fikcja jako instrument prawdy, spekulacja w imię pewności. Problem przypadku w historii. Historia jako pole możliwości. Absurd historii realnej. Nienaukowość historii kontrfaktycznej. Absencja metod badawczych. Przestrzeń manipulacji polityczne. Kwestia użyteczności hipotez historia eventualis. Metodologiczne warunki kreślenia scenariuszy alternatywnych. Egzemplifikacje różnych wizji historii alternatywnej. Własne przykłady scenariuszy alternatywnych i ocena ich racjonalności.

1-2

METODOLOGICZNE ŹRÓDŁA PODATNOŚCI NAUKI O HISTORII NA POLITYCZNĄ MANIPULACJĘ.

J. Topolski, Teoretyczne problemy wiedzy historycznej. Antologia tekstów, Poznań 2016, s. 89-100, 133-145, 199-208,

https://mthh.edu.pl/wp-content/uploads/2021/03/Topolski-Teoretyczne-problemy-wiedzy-historycznej.-Antologia-tekstow-red.-Ewa-Domanska-Poznan-2016-2.pdf

3

POLITYKA HISTORYCZNA-GENEZA POJĘCIA I WSPÓŁCZESNE UWARUNKOWANIA.

K. Kącka, Polityka historyczna: kreatorzy, narzędzia, mechanizmy działania – przykład Polski, [w:] Narracje pamięci: między polityką a historią, pod red. Katarzyny Kąckiej, Joanny Piechowiak-Lamparskiej i Anny Ratke-Majewskiej, Toruń 2015, s. 59–80, https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/3705/K%C4%85cka_narracje.pdf?sequence=1

M. Becker, M. Hill, Polityka historyczna w Niemczech. Historia i systematyka pojęcia. Perspektywy historyczne i polityczne, [w:] Pomiędzy jubileuszami. Polityka historyczna w polsko-niemieckiej codzienności, red. K. Ziemer, J. Andrychowicz-Skrzeba, 2017, s. 23-56, https://library.fes.de/pdf-files/bueros/warschau/14650.pdf

4-5

POLSKIE SPORY O POLITYKĘ HISTORYCZNĄ.

R. Chwedoruk, Polityka historyczna, Warszawa 2018, s. 146-160.

R. Stobiecki, Historycy wobec polityki historycznej, [w:] Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenie Polski i jej sąsiadów, pod red. S. Nowinowskiego, J. Pomorskiego, R. Stobieckiego, Łódź 2008, s. 175-193.

6

NIEMIECKIE SPORY O PRZESZŁOŚĆ.

A.Trzcielińska-Polus, Historia i pamięć w polityce Niemiec, [w:] Polityka – kultura – społeczeństwo. Niemcy, Austria, Szwajcaria w pierwszej dekadzie XXI wieku, E. Kuczyński, M. Tomczyk (red.), Łódź 2013, s. 13-32.

M. Latkowska, Historikerstreit – przyczyny i skutki jednego z najważniejszych niemieckich sporów o historię w XX wieku, https://pdfslide.tips/documents/magdalena-latkowska-historikerstreit-przyczyny-i-skutki-jednego-z-.html

7-9

WSCHODNIO- I ŚRODKOWO-EUROPEJSKIE SPORY O PRZESZŁOŚĆ-TOTALITARYZMY, NACJONALIZMY, MITOLOGIZACJA.

W. Materski, Polityka historyczna Federacji Rosyjskiej po 2000 r., „Dzieje Najnowsze” 2014 nr 4, s. 93-115, https://rcin.org.pl/Content/50812/WA303_69981_A507-DN-R-46-4_Materski.pdf

I

N. Koposow, Ustawy memorialne w Rosji i na Ukrainie: krzyżujące się historie, „Rocznik Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej” 2015, z. 2, https://www.hse.ru/data/2015/12/02/1074465595/Rocznik_2015-223.pdf, s. 184-213.

K. Kłysiński, W. Konończuk, Łączenie przeciwności. Polityka historyczna Białorusi, s. 10-66, https://www.osw.waw.pl/sites/default/files/Raport-OSW_Laczenie-przeciwnosci_net_0.pdf

M. Rekść, Mity narodowe i ich rola w kreowaniu polityki na przykładzie państw byłej Jugosławii, Łódź 2012, s. 105-203.

P. Vágó, The Politics of History in Hungary after 2010,w: History and Politics: Remembrance as Legitimation, red. K. Kącka, R. Schattkowsky, Newcastle-upon-Tyne 2017, s. 281-292.

10-11

ZACHODNIOEUROPEJSKIE SPORY O PRZESZŁOŚĆ-KOLONIALIZM, KOLABORACJA, DYKTATURY.

R. Chwedoruk, Polityka historyczna w Europie-periodyzacja i wiodące dyskursy, „Studia Politologiczne” 2015, vol. 35, s. 47-74, elipsa.pl/pl/p/file/b9393d850d85dd42ac5c2e9dee5ec61b/St.Polit._35_str.pdf

S. Ahonen, Representations of Victims and Guilty in Public History. The Case of the Finnish Civil War in 1918, w: Historicizing the Uses of the Past Scandinavian Perspectives on History Culture, Historical Consciousness and Didactics of History Related to World War II, red. H. Bjerg, C. Lenz, E. Thorstensen Bielefeld 2011, s 27-44.

R. Kößler, The Postcolonial Aftermath of Genocide: The Politics of Heritage in Namibia and Germany, w:

History and Politics: Remembrance as Legitimation, red. K.Kącka, R. Schattkowsky, Newcastle-upon-Tyne 2017, s. 25-44.

12

NACJONALISTYCZNY KRYTYCYZM CZY PATRIOTYCZNY MAKSYMALIZM-SPORY O PRZESZŁOŚĆ GŁÓWNYCH NURTÓW POLITYCZNYCH MIĘDZYWOJENNEJ POLSKI.

J. Giertych, Tragizm dziejów Polski, Pelplin 1936, s. 2-19, 241-336.

https://www.pdf-x.pl/doc/Jedrzej-Giertych-Tragizm-losow-Polski/5ab51a6fd412663c8a66e4f7

H. Hein-Kircher, Kult Piłsudskiego i jego znaczenie dla państwa polskiego 1926-1939, Warszawa 2008, s. 77-102, 117-130, 140-248.

13

NACJONALIZM W IMIĘ INTERNACJONALIZMU-POLITYKA HISTORYCZNA PRL.

T. Leszkowicz, Ostatnia ofensywa na froncie historycznym? Polityka pamięci historycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w latach 1981–1986, „Dzieje Najnowsze” 2014, nr 2, s. 103-120, https://rcin.org.pl/dlibra/publication/63647/edition/47212/content

14

INSTYTUCJE POLITYKI HISTORYCZNEJ I POLITYKA SYMBOLICZNA.

Ustawa z dnia 18 XII 1998 roku o IPN-Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (Dz.U. z dnia 19 XII 1998).

Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej (Dz.U.16.744)

R. Chwedoruk, Polityka historyczna, Warszawa 2018, s. 264-304

15

HISTORIA ALTERNATYWNA JAKO INSTRUMENT POLITYKI HISTORYCZNEJ.

J. Struski, Możliwości wykorzystania historii alternatywnej w procesie nauczania i uczenia się historii, Strzelce Opolskie 2015, s. 7-21 https://pdf.helion.pl/s_2o00/s_2o00.pdf

WIEDZA:

EK1

Zna przyczyny podatności nauki o historię na polityczną instrumentalizację, w tym metodologiczne uwarunkowania i specyfikę poznania historycznego (W04)

EK 2

Rozpoznaje polityczne podłoże manipulacji narracją historyczną, założenia, cele i przykłady instrumentalizacji historiografii w różnych epokach (W07)

EK 3

Zna definicje polityki historycznej i polityki pamięci; uwarunkowania rewitalizacji społecznego zainteresowania i upolitycznienia historii od końca XX wieku; wskazuje funkcje polityki historycznej (W04, W05, W06, W07)

EK 4

Omawia i eksplikuje główne modele polityki historycznej realizowane w XX wieku w Polsce, ich ideologiczne uwarunkowania i polityczny kontekst; wskazuje przykłady polityki historycznej w kulturze masowej i w nauce (W04, W07, W08, U06)

EK 5

Zna genezę i przebieg sporu o politykę historyczną we współczesnej Polsce, odnosi się do argumentów wszystkich stron konfliktu (W04, W07, W08, U06)

EK 6

Dostrzega problematykę polityki historycznej i rozliczeń z przeszłością w innych krajach europejskich oraz wybranych pozaeuropejskich, szczególnie związanych z dyskursem o II wojnie światowej i dyktaturach powojennych (W04, W07, W08, U06)

UMIEJĘTNOŚCI:

EK 7

Dekonstruuje manipulację polityczną w przekazie historycznym, rozpoznaje intencjonalność przekazu w podręcznikach i w kulturze masowej (U01, U10)

KOMPETENCJE:

EK 8

Jest przygotowany do uczestnictwa w dyskusji o polityce historycznej (K01, K05, K07)

EK 9

Jest świadomy moralnych i metodologicznych dylematów prób politycznego rozliczania przeszłości (K05, K07, U04, U07)

Ocena końcowa jest pochodną aktywności podczas zajęć (65%) oraz końcowej pracy pisemnej (35%).

-