Uniwersytet Warszawski, Wydział Nauk Ekonomicznych - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Literackie obrazy władzy - Przedmiot fakultatywny z dziedziny nauk humanistycznych

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2102-L-Z5LOWL-OG-Z
Kod Erasmus / ISCED: 14.1 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0312) Politologia i wiedza o społeczeństwie Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Literackie obrazy władzy - Przedmiot fakultatywny z dziedziny nauk humanistycznych
Jednostka: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych
Grupy: Nauki Polityczne - ZAOCZNE I STOPNIA 5 semestr 3 rok - przedmioty wszystkie
Przedmioty ogólnouniwersyteckie humanistyczne WNPiSM dla studiów niestacjonarnych zaocznych
Punkty ECTS i inne: 6.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

fakultatywne
ogólnouniwersyteckie

Założenia (opisowo):

Stosunkowo rzadko przedstawiciele nauk politycznych sięgają do tekstów literackich. Dobrze jest kształcić studentów, uczyć używania podstawowych pojęć z zakresu nauk społecznych i humanistycznych; zwłaszcza kontekst kulturowy jest ważny.

Nadto, rozwijanie wyobraźni politologicznej (zwłaszcza dotyczącego władania, zmiennych form rządzenia) jest niezbędne, aby problem władzy politycznej nie sprowadzał się do znajomości podstawowych pojęć i ujęć teoretycznych.

Czytanie powieści opisujących problem władzy politycznej i analizowanie jej literackich 'obrazów' pozwala na uwydatnienie zagadnienia.

Tryb prowadzenia:

w sali

Skrócony opis:

Literackie obrazy władzy jest przedmiotem, który proponuje od strony literackiej, ale jednocześnie od strony nauk o polityce, zbadać fenomen władzy politycznej. W tym celu studenci mają do przeczytania kilka powieści (w tym powieści historyczne), które zajmują się problemem władzy politycznej. Można bowiem badać kształty i instytucje władzy w ujęciu historycznym tak, jak to zrobił Prof. Jan Baszkiewicz w swoim dziełku pt. Władza. Skontrastowanie oraz porównanie imaginarium, jakie wypracowuje literatura piękna przy okazji opisywania władzy politycznej, z analizą dostarczaną przez literaturę naukową, daje niezwykle ciekawe heurystycznie efekty.

Pełny opis:

Literatura naukowa na temat władzy jest olbrzymia. Obejmuje refleksję z zakresu nauk politycznych, socjologii, filozofii i psychologii polityki. Dołącza również refleksja z zakresu antropologii polityki. Zagadnienie władzy praktycznie tworzy oś rozważań w naukach o polityce, zarówno w wymiarze empirycznym, jak i normatywnym.

Literatura naukowa z wielu perspektyw, przy pomocy rozlicznych teorii, próbuje uchwycić fenomen władania i panowania. Wiele dzieł sięga również do narzędzi antropologicznych, aby wyjaśnić związki pomiędzy władzą (w tym polityczną) a kulturą. Władza ma swój kontekst kulturowy. Pojawiają się dzieła naukowe nie tylko na temat kultury politycznej, ale także badające związki pomiędzy mentalnością zbiorową a polityką.

Władza polityczna odwołuje się do różnych rekwizytów: tworzy decorum, ustanawia odpowiednie rytuały i wzory, odwołuje się i przywołuje mity. Działa również na wyobraźnię. Jako jeden z pierwszych ten związek pomiędzy specyficznym imaginarium, jakie tworzy polityka a literaturą, dostrzegł Giambattista Vico. W swojej Nauce nowej zajmuje się analizą relacji pomiędzy tym, co jest „prawdziwe” i tym, co „pewne”. Podczas gdy pierwsze jako wieczne i uniwersalne jest przedmiotem wiedzy (nauki), to, co pewne odnosi się do ludzkiej świadomości. Jest szczególne i zindywidualizowane. Dla filozofii poszukiwanie prawdy stanowi jej explanandum. Natomiast poszukiwanie tego, co pewne konstytuuje badania filologiczne (szeroko pojętą historię). Filologia poddaje pod refleksję to, co zostaje stworzone przez danego autora. Filozofia zmierza do wyartykułowania wspólnych form rozumienia, które są wspólne każdemu doświadczeniu. Filologia zajmuje się badaniem empirycznych fenomenów, jakie stwarza ludzki wybór: językami, zwyczajami, działaniami ludzi tworzących społeczeństwo obywatelskie, jak i tworami politycznymi.

Takie badania filologiczno-historyczne pozwalają ujawnić jeszcze jedną sferę władzy, tę, która odwołuje się do wyobraźni. Jest sprawą wyjątkowo ciekawą zbadać, w jaki sposób literatura piękna opisuje i oddaje problem władzy politycznej. W czasach nowożytnych powstała szczególna forma wypowiedzi literackiej – powieść. G.Hegel nazywał ją „eposem mieszczańskim”, gdyż wypowiedź poetycką w dużej mierze przysłoniła proza literacka. W warunkach dominacji społecznej i politycznej mieszczaństwa powieść okazała się, jak wskazują badania z zakresu socjologii literatury, najbardziej popularną formą wypowiedzi.

Powieść jako nowa forma wyrazu pojawiła się w XVIII w., choć termin w obecnym znaczeniu pojawił się dopiero pod koniec tego wieku. Jedną z jej odmian jest powieść realistyczna. Jak pisze Ian Watt „Realizm powieści polega nie na tym, jaki rodzaj życia przedstawia, ale w jaki przedstawia je sposób” (s. 7). W poprzednich formach literackich znajdowała odbicie tendencja kulturowa przyjmowania prawdy jako zgodności z utartą praktyką a wątki epickie brane były z historii lub legendy. W powieści realistycznej mamy do czynienia z charakterystycznym związkiem pomiędzy literaturą a życiem. Począwszy od powieści Defoe i Richardsona Proza narracyjna zaczyna ustanawiać nowy typ wrażliwości. Można pokusić się o stwierdzenie, że typ wrażliwości odmienny od romansu, także zdobywającego popularność w w XVIII i XIX wieku.

Powieść zostaje nazwana realistyczną nie tylko dlatego, że pokazuje życie „od podszewki”. Istnieje bowiem pewien istotny problem natury epistemologicznej: związku dzieła literackiego z rzeczywistością. Co więcej, powieść wyraża postawę, która charakteryzuje epokę nowożytną - indywidualizm. Popularność powieści bierze się z rosnącego przeświadczenia, że jednostka może odkryć prawdę na drodze poznania zmysłowego. Jak pisał Lord Kames w Elements of Criticism (1762), jeden z czołowych przedstawicieli szkockiego oświecenia: „terminy abstrakcyjne i ogólne nie mogą mieć zastosowania w sztuce rozrywkowej, ponieważ jedynie z przedmiotów szczegółowych można tworzyć obrazy”.

Nadto powieść jako coraz bardziej istotny nośnik kultury przywiązywała wagę do oryginalności i nowości. „Nowe i świeże” zaczęło się sprzedawać znakomicie w świecie poszerzającej się, jak wskazują studia R.Darntona, publiczności czytelniczej. Zaczynają

fascynować powieści opowiadające o losach szczegółowo zakreślonych postaci w dokładnie określonych okolicznościach. Szczególnie dobrze wydobywa ten aspekt indywidualizacji powieść przygodowa i historyczna. Nadawanie imion i nazwisk sugeruje, że należy je traktować jako konkretne jednostki żyjące w określonym środowisku społecznym lub historycznym. Ukazana zostaje tożsamość jednostki jako tożsamość świadomości na przestrzeni pewnego czasu, gdy jednostka ma kontakt z własną i ciągłą osobowością przez pamięć o swoich dawnych czynach i myślach, jak pisze John Locke w Rozważaniach dotyczących rozumu ludzkiego.

Jedno jest pewne: powieść jako gatunek literackiej wypowiedzi zdobywa dominującą pozycję na tworzącym się rynku czytelniczym. I tak jest do dzisiaj. Powieść poprzez właściwości zbudowanej narracji wprowadza czas. Powieść – jak zauważa Northrop Frye, jeden z wybitnych teoretyków literatury – ukazuje istotny „związek człowieka Zachodu z Czasem”. Dzieje się tak z dwóch co najmniej powodów. Powieść konsekwentnie realizuje zasadę indywidualizacji, historia danego bohatera dokonuje się w określonym miejscu (przestrzeni) i czasie. Zamiast „życia poprzez wartości” opowiadane jest „życie w czasie” (takim portretowaniem literatura zajmowała się już wcześniej przed powieścią). Pojawia się związek przyczynowy nadający powieści większą koncentrację i gęstość, a struktura powieści staje się bardziej zwarta.

A zatem na zasadę indywiduacji nakłada się nowoczesne poczucie czasu. Nowoczesne poczucie czasu przenika do innych dziedzin myśli. Tutaj można byłoby nakreślić krótką, choć fascynującą historię wynalazku i upowszechnienia chronometru i zegarka ręcznego. Towarzyszy temu znacząca zmiana podejścia do czasu. I.Newton i J.Kocke przedstawili nową analizę przebiegu czasu: bardziej powolne i mechaniczne poczucie trwania. Czas zostaje podzielony na odcinki tak, aby można było na przykład mierzyć spadanie przedmiotów, a w dziedzinie idei analizować następowanie myśli po sobie. Porządek chronologiczny i następstwa wydarzeń stanowią podstawową strukturę fabuły powieści, zwłaszcza powieści historycznej. Danie Defoe jest tym pisarzem, który rzucił życie jednostki (bohatera powieści) na tło określonego procesu historycznego w szerokiej perspektywie.

Hannah Arendt zauważa, że gdybyśmy chcieli zrozumieć ten zwrot w myśleniu i studiowaniu, charakteryzujący nwoczesność, to należałoby przywołać dwa instrumenty: mikroskop i lunetę. Uważam, że do tego arsenału nowożytnego człowieka należy dodać mechanizmy mierzące czas. Czas mechaniczny zaczyna wyznaczać rytm życia społecznego. Towarzyszy temu oczywiście inny sposób uprawiania studiów nad historią, gdzie porządek chronologiczny staje się punktem wyjścia w badaniach. Nic zatem dziwnego, że wraz ze wzrostem świadomości historycznej pojawia się szczególna formą tego gatunku literackiego - powieść historyczna. Nastaje epoka historyczna.

Literackie obrazy władzy jest przedmiotem, który proponuje od strony literackiej, ale jednocześnie od strony nauk o polityce, zbadać fenomen władzy politycznej. W tym celu studenci mają do przeczytania kilka powieści (w tym powieści historyczne), które zajmują się problemem władzy politycznej. Można bowiem badać kształty i instytucje władzy w ujęciu historycznym tak, jak to zrobił Prof. Jan Baszkiewicz w swoim dziełku pt. Władza. Skontrastowanie oraz porównanie imaginarium, jakie wypracowuje literatura piękna przy okazji opisywania władzy politycznej, z analizą dostarczaną przez literaturę naukową, daje niezwykle ciekawe heurystycznie efekty.

Literatura:

1. Baszkiewicz Jan, Władza, Ossolienum, Wrocław 1999

2. Sartori Giovanni, Teoria demokracji, PWN, Warszawa 1998

3. Watt Ian, Narodziny powieści. Studia o Defoe’em, Richardsonie i Fieldingu, tł. Agnieszka Kreczmar, PIW, Warszawa 1973

4. W kręgu socjologii literatury, opr. A.Mencwel, PIW, Warszawa 1977, 2 t.

5. Władza i społeczeństwo, pod red. J.Szczupaczyńskiego, Scholar, Warszawa 1995

Efekty uczenia się:

1. Znajomość podstawowych zagadnień związanych z władzą polityczną.

2. Uwydatnienie kwestii władzy politycznej dzięki wybranym tekstom z literatury pięknej

3. Rozwijanie rozumienia nie tylko pojęć, ale także wyobraźni politologicznej.

Metody i kryteria oceniania:

Podstawowe dwa kryteria oceny:

1. Prace pisane na zajęciach (60 min.) poświęcone problemowi władzy prezentowanemu w kilku powieściach (w tym powieści historycznej) zostaną ocenione i przedyskutowane z uczestnikami ćwiczeń.

2. Aktywny udział w dyskusji na zajęciach.

Zajęcia w cyklu "Semestr zimowy 2023/24" (zakończony)

Okres: 2023-10-01 - 2024-01-28
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Ćwiczenia, 18 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Tomasz Żyro
Prowadzący grup: Tomasz Żyro
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Ćwiczenia - Zaliczenie na ocenę
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski, Wydział Nauk Ekonomicznych.
ul. Długa 44/50
00-241 Warszawa
tel: +48 22 55 49 126 https://www.wne.uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.3.0 (2024-03-22)