Historia niemieckiej polityki zagranicznej 1914-1945

fakultatywne

w sali

Głównym celem kursu jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami niemieckiej polityki zagranicznej takich okresów jak : pierwsza wojna światowa, Republika Weimarska, Trzecia Rzesza

Wstęp : Niemiecka polityka zagraniczna od wojny francusko-pruskiej do wybuchu pierwszej wojny światowej (era Bismarcka i era Wilhelma II).

Niemcy a wybuch pierwszej wojny światowej. Niemieckie cele wojenne w obliczu spodziewanego zwycięstwa nad Francją : program wrześniowy kanclerza Bethmanna-Hollwega (1914). Koncepcja Mitteleuropy jako kluczowy niemiecki cel wojenny : wizja integracji środkowoeuropejskiej pod dominacją niemiecką. Dążenia do zawarcia separatystycznego pokoju po niepowodzeniu nad Marną i fiasku planu Schlieffena. Posługiwanie się przez Niemcy rewolucją jako instrumentem prowadzenia wojny. Sojusz niemiecko-turecki; wilhelmińskie Niemcy a zagłada Ormian w Imperium Ottomańskim. Przerzucenie Lenina do Rosji w kwietniu 1917 r. i niemiecka pomoc udzielona rewolucji bolszewickiej. Traktaty w Brześciu Litewskim i w Bukareszcie (1918).

Paryska konferencja pokojowa i traktat wersalski ; konsekwencje polityczne i ekonomiczne traktatu. Keynes i Bainville jako wyraziciele sprzecznych ocen traktatu. Dążenie Niemiec do rewizji traktatu, zwłaszcza jego postanowień dotyczących reparacji, granic i rozbrojenia. Strukturalne i personalne zmiany w ministerstwie spraw zagranicznych (reforma Schülera). Niemiecka polityka zagraniczna w okresie zaburzeń wewnętrznych (pucz Kappa; niemiecki „czerwony październik”) 1919-1923. Polityka zagraniczna Stresemanna prowadzona w warunkach względnej stabilności 1923-1929. Stosunki niemiecko-radzieckie w okresie Republiki Weimarskiej. Niemcy, Międzynarodówka Komunistyczna i plany rewolucji światowej.

Niemiecka polityka zagraniczna pod rządami kanclerzy Brüninga, Papena i Schleichera 1929-1933; art. 48 konstytucji weimarskiej jako podstawa rządów opartych o prezydenckie dekrety nadzwyczajne. Niemiecka odpowiedź na projekt Brianda zakładający utworzenie Unii Europejskiej. Plany i działania podejmowane w celu zintegrowania z Niemcami Austrii : nieudana unia celna z 1931 r.

Program NSDAP z 1920 r. Poglądy Hitlera na politykę zagraniczną na tle poglądów innych przywódców partii narodowosocjalistycznej w latach 20-tych. Kluczowa pozycja Wielkiej Brytanii w hitlerowskiej koncepcji polityki zagranicznej. Polityka zagraniczna Trzeciej Rzeszy 1933-1939. Pakt Antykominternowski. Pakt Stalowy. Miejsce Polski w hitlerowskiej koncepcji polityki zagranicznej. Niemieckie propozycje ściślejszej współpracy z Polską i sojuszu antyradzieckiego, odmowa Polski. Pakt Hitler-Stalin i wybuch drugiej wojny światowej. Cele wojenne Hitlera. Pakt Trzech. Koncepcja Ribbentropa „bloku kontynentalnego” i rozmowy z Mołotowem w Berlinie (1940). Decyzja Hitlera o zaatakowaniu Związku Radzieckiego. Dyplomacja niemiecka w czasie wojny : stosunki z sojusznikami, państwami satelickimi i neutralnymi. Koncepcje prawnomiędzynarodowe w Trzeciej Rzeszy. Tajne plany narodowych socjalistów dotyczące Europy Wschodniej : Generalny Plan Wschodni. Narodowosocjalistyczny „Nowy Porządek” Europy, doktryna „gospodarki wielkiego obszaru” (Grossraumwirtschaft) z Niemcami jako jego wielkoprzemysłowym centrum i próby tworzenia Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Przyszły ład europejski w koncepcjach opozycji antyhitlerowskiej. Sondaże pokojowe w czasie wojny (misja Kleista w 1943 r.). Niemcy w planach aliantów 1939-1945; plan Morgenthaua.

 Andrzejewski M., Od Bismarcka do Schrödera. Portrety niemieckich kanclerzy, Gdańsk 2003

 Batowski H., Między dwiema wojnami 1919-1939. Zarys historii dyplomatycznej, Kraków 2001

 Baumgart W., Deutsche Ostpolitik 1918. Von Brest-Litowsk bis zum Ende des Ersten Weltkrieges, Wien –München 1966

 Bloch Ch., Das Dritte Reich und die Welt. Die deutsche Aussenpolitik 1933-1945, Paderborn 1993

 Broszat M., 200 lat niemieckiej polityki wobec Polski, Warszawa 1999

 Craig G. A., Deutsche Geschichte 1866-1945. Vom Norddeutschen Bund bis zum Ende des Dritten Reiches, München 1999

 Czapliński W., Galos A., Korta W., Historia Niemiec, Wrocław 2010

 Deschner G., Reinhard Heydrich. Namiestnik władzy totalitarnej, Warszawa 2000

 Dębski S., Między Berlinem a Moskwą. Stosunki niemiecko-sowieckie 1939-1941, Warszawa 2003

 Dmitrów E., Niemieckie plany integracyjne w Europie w pierwszej połowie XX wieku, (w :) J. Holzer, J. Fiszer (red.), Rola Niemiec w procesie integracji Polski z Europą, Warszawa 2001

 Eberhardt P., Geneza i rozwój niemieckiej doktryny Lebensraumu, „Przegląd Geograficzny”, nr 2/2008

 Eberhardt P., Geneza niemieckiej koncepcji „Mitteleuropy”, „Przegląd Geograficzny”, nr 4/2005

 Eberhardt P., Koncepcje geopolityczne Karla Haushofera, „Przegląd Geograficzny”, nr 4/2009

 Fischer F., Polityka zagraniczna cesarskich Niemiec i wybuch I wojny światowej, (w :) A. Czubiński (red.), Rola Niemiec w procesach rozwojowych Europy XIX i XX wieku, Poznań 1995

 Fischer F., Griff nach der Weltmacht. Die Kriegszielpolitik des kaiserlichen Deutschland 1914/18, Düsseldorf 2000

 Gabiś T., Historycy niemieccy (i anglosascy) o I wojnie światowej. Rewizje, kontrowersje, nowe interpretacje, „Opcja Na Prawo” 2014, nr 3/136

 Geiss I., German Foreign Policy 1871-1914, London-New York 1976

 Geiss I., Tzw. polski pas graniczny 1914-1918. Przyczynek do niemieckiej polityki wojennej w czasie I wojny światowej, Warszawa 1964

 Gigilewicz E., Lublinland. Państwo żydowskie w planach III Rzeszy, Radom 2004

 Graml H., Zwischen Stresemann und Hitler. Die Außenpolitik der Präsidialkabinette Brüning, Papen und Schleicher, München 2001

 Grünberg K., Otręba B., Joachim von Ribbentrop. Szef hitlerowskiej dyplomacji, Warszawa 1995

 Grünberg K., Serczyk J., Droga do rozbioru Polski 1918-1939. Nowe ustalenia, Warszawa 2005

 Haffner S., Diabelski pakt. Z dziejów stosunków niemiecko-rosyjskich 1917-1941, Lublin 1994

 Hahlweg W. (red. i wprowadz.), Lenins Rückkehr nach Russland 1917. Die deutschen Akten, Leiden 1957

 Heresch E., Sprzedana rewolucja. Jak Niemcy finansowały Lenina, Warszawa 2010

 Hildebrand K., Das vergangene Reich. Deutsche Außenpolitik von Bismarck bis Hitler 1871-1945, Stuttgart 1996

 Hillgruber A., Die gescheiterte Großmacht. Eine Skizze des Deutschen Reiches 1871-1945, Düsseldorf 1980

 Huber E. R., Deutsche Verfassungsgeschichte seit 1789. Band V : Weltkrieg, Revolution und Reichserneuerung 1914-1919, Stuttgart-Berlin-Köln 1992

 Janecki A., Miejsce Niemców pod słońcem, „Nowe Państwo“, nr 1/2002

 Jonca K., Wojna polsko-sowiecka 1920 roku w dokumentach niemieckiej dyplomacji, Wrocław 2002

 Kahrs H., Od „gospodarki wielkoprzestrzennej“ do „nowego porządku“. O strategicznej orientacji elit niemieckich w latach 1932-1943, (w :) H. Orłowski (wybór i opracow.), Nazizm, Trzecia Rzesza a procesy modernizacji, Poznań 2000

 Kamiński M. K., Wojenne plany Hitlera w 1937 roku. Memorandum Hossbacha, (w :) M. K. Kamiński, Szkice z dziejów Polski i Czechosłowacji w latach trzydziestych XX wieku, Warszawa 2014

 Kimmich Ch. M., German Foreign Policy 1918-1945. Guide to Research and Research Materials, Wilmington 1991

 Kissinger H., Dyplomacja, Warszawa 1996

 Koenen G., Der Russland-Komplex. Die Deutschen und der Osten 1900-1945, München 2005

 Kosiarski J., Deutschland, Mitteleuropa und die Revolutionierung Russlands, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations“ 2015, nr 2 (tom 51)

 Kosiarski J., „Nowy porządek” europejski w planach narodowego socjalizmu, „Stosunki Międzynarodowe-International Relations” 2000, nr 1-2 (tom 21)

 Kosiarski J., Niemcy a kwestia integracji Europy w dobie I wojny światowej (wybrane wątki), [w :] E. Haliżak, R. Kuźniar, G. Michałowska, S. Parzymies, J. Symonides, R. Zięba (red.), Stosunki międzynarodowe w XXI wieku. Księga jubileuszowa z okazji 30-lecia Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2006

 Kosiarski J., Niemcy, Austria i Mitteleuropa, „Studia Politica Germanica” 2012, nr 1(1)

 Kotłowski T., Historia Republiki Weimarskiej 1919-1933, Poznań 2004

 Kotłowski T., Niemcy 1890-1945. Dzieje państwa i społeczeństwa, Kraków 2008

 Kowalski M. T., Antropolodzy na wojnie. O „brudnej” użyteczności nauk społecznych, Warszawa 2015

 Krasuski J., Historia Niemiec, Wrocław-Warszawa-Kraków 1998

 Krasuski J., Polska-Niemcy. Stosunki polityczne od zarania po czasy najnowsze, Wrocław 2009

 Krasuski J., Labuda G., Walczak A. W. (red.), Stosunki polsko-niemieckie w historiografii, cz. II : Studia z dziejów historiografii polskiej i niemieckiej, Poznań 1984

 Kraus H.-Ch., Versailles und die Folgen. Außenpolitik zwischen Revisionismus und Verständigung 1919-1933, Berlin-Brandenburg 2013

 Krüger P., Hahn E.J.C., Der Loyalitätskonflikt des Staatssekretärs Bernhard von Bülow im Frühjahr 1933, „Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte”, nr 4/1972

 Kruszewski K., Starania Niemiec o pokój odrębny z Rosją carską 1914-1917, „Dzieje Najnowsze“, nr 2/2001

 Kuhlmann J., Subhas Chandra Bose und die Indienpolitik der Achsenmächte, Berlin 2003

 Lebioda T., II Rzesza a polityka międzynarodowa 1871-1914, Katowice 2010

 Lüdicke L., Griff nach der Weltherrschaft. Die Außenpolitik des Dritten Reiches 1933-1945, Berlin-Brandenburg 2009

 Maciejewski M., Od piwiarnianego klubu do organizacji wywrotowej. Nazizm w latach 1919-1924, Toruń 2005

 Madajczyk Cz., Faszyzm i okupacje 1938-1945. Wykonywanie okupacji przez państwa Osi w Europie, tom I : Ukształtowanie się zarządów okupacyjnych, tom II : Mechanizmy realizowania okupacji, Poznań 1983-1984

 Madajczyk Cz., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, tom I, Warszawa 1970

 Mazower M., Imperium Hitlera, Warszawa 2011

 Mącior-Majka B., Generalny Plan Wschodni. Aspekty ideologiczny, polityczny i ekonomiczny, Kraków 2007

 McMeekin S., Ekspres Berlin-Bagdad. Kajzer, islam i imperium osmańskie 1898-1918, Kraków 2012

 Michalka W. (red.), Der Erste Weltkrieg. Wirkung, Wahrnehmung, Analyse, München -Zürich 1994

 Michalka W., Deutsche Außenpolitik 1920-1933, (w :) K. D. Bracher, M. Funke, H.-A. Jacobsen (red.), Die Weimarer Republik 1918-1933. Politik, Wirtschaft, Gesellschaft, Düsseldorf 1987

 Michalka W. (red.), Deutsche Geschichte 1933-1945. Dokumente zur Innen- und Außenpolitik, Frankfurt am Main 1993

 Michalka W., Niedhart G., (red.), Deutsche Geschichte 1918-1933. Dokumente zur Innen- und Außenpolitik, Frankfurt am Main 1992

 Mommsen W. J., Grossmachtstellung und Weltpolitik. Die Außenpolitik des Deutschen Reiches 1870 bis 1914, Frankfurt am Main-Berlin 1993

 Münkler H., Der Große Krieg. Die Welt 1914 bis 1918, Berlin 2014

 Musiał B., Na Zachód po trupie Polski, Warszawa 2009

 Musiał B., „Niechaj Niemcy się przesuną”. Stalin, Niemcy i przesunięcie granic Polski na zachód, „Arcana” (Kraków), nr 79 (1/2008)

 Musiał B., Szumski J. (red.), Geneza paktu Hitler-Stalin. Fakty i propaganda, Warszawa 2012

 Niedhart G., Die Aussenpolitik der Weimarer Republik, München 1999

 Pajewski J., „Mitteleuropa“. Studia z dziejów imperializmu niemieckiego w dobie pierwszej wojny światowej, Poznań 1959

 Pajewski J., Pierwsza wojna światowa 1914-1918, Warszawa 1998

 Post W., Hitlers Europa. Die Europäische Wirtschaftsgemeinschaft 1940-1945, Stegen am Ammersee 2010

 Przybylski J., Scheffler T., Z badań nad politycznymi relacjami niemiecko-arabskimi w okresie Trzeciej Rzeszy, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, tom XXX, Wrocław 2008

 Roewer H., Kill the huns – Tötet die Hunnen ! Geheimdienste, Propaganda und Subversion hinter den Kulissen des Ersten Weltkrieges, Graz 2014

 Rubin B., Schwanitz W. G., Hitlerowcy, islamiści i narodziny nowożytnego Bliskiego Wschodu, Kraków 2014

 Ruge W., Schumann W., Die Reaktion des deutschen Imperialismus auf Briands Paneuropaplan 1930, „Zeitschrift für Geschichtswissenschaft“, nr 5/1972

 Scheffler T., Europa po Hitlerze. Ład międzynarodowy w koncepcjach konserwatywnej opozycji w Trzeciej Rzeszy, Wrocław 2006

 Schmidt R. F., Die Aussenpolitik des Dritten Reiches 1933-1939, Stuttgart 2002

 Schmitt C., Staat, Großraum, Nomos. Arbeiten aus den Jahren 1916-1969, Berlin 1995

 Schöllgen G., Deutsche Außenpolitik. Von 1815 bis 1945, München 2013

 Schwanitz W. G., Djihad „Made in Germany“ : Der Streit um den Heiligen Krieg 1914-1915, „Sozial. Geschichte“ 2003, nr 2(18)

 Sierpowski S. (red.), Niemcy w polityce międzynarodowej 1919-1939, tom II : Lata wielkiego kryzysu gospodarczego, Poznań 1992

 Sommer T., 1945 : die Biographie eines Jahres, Reinbeck bei Hamburg 2005

 Stevenson D., War Aims and Peace Negotiations, (w :) H. Strachan (red.), The Oxford Illustrated History of the First World War, Oxford 2014

 Szcześniak A. L., Generalny Plan Wschód, (w :) Encyklopedia „białych plam”, tom VI, Radom 2001

 Szlanta P., Nieżyczliwy sąsiad. Niemcy wobec wojny polsko-radzieckiej 1920 roku, „Mówią Wieki”, nr 3/2010 (wydanie specjalne)

 Szlanta P., Wilhelm II. Ostatni z Hohenzollernów, Warszawa 2015

 Tomasiewicz J., Brunatna Europa, „Fronda”, nr 25/26/2001

 Ullrich V., Die nervöse Großmacht 1871-1918. Aufstieg und Untergang des deutschen Kaiserreichs, Frankfurt am Main 1999

 Wiegrefe K., Altenhöner F., Bönisch G., Buschke H., Pyljow W., Zeller A., Revolutionär Seiner Majestät, „Der Spiegel“ z 10 XII 2007 r. (nr 50/2007); Wiegrefe K., Altenhöner F., Buschke H., Zeller A., „Nie war Russland käuflicher“, „Der Spiegel“ z 17 XII 2007 r. (nr 51/2007)

 Winkler H. A., Długa droga na Zachód. Dzieje Niemiec, tom 1 : 1806-1933, tom 2 : 1933-1990, Wrocław 2007

 Żerko S., Geneza hitlerowskiej koalicji. Z dziejów niemieckiej polityki sojuszy, „Przegląd Zachodni”, nr 2/2005

 Żerko S., Konserwatywna alternatywa ? Z badań nad koncepcjami niemieckiej polityki zagranicznej w latach 1933-1939, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, tom XXIV, Wrocław 2004

 Żerko S., Narodowosocjalistyczne koncepcje polityki zagranicznej przed 1933 r., „Przegląd Zachodni”, nr 4/1992

 Żerko S., Niemiecka polityka zagraniczna 1933-1939, Poznań 2005

 Żerko S., Niemiecka polityka zagraniczna w okresie II wojny światowej, (w :) S. Sierpowski (red.), Niemcy w polityce międzynarodowej podczas II wojny światowej, Poznań 2007

 Żerko S., Polska, Niemcy i geneza II wojny światowej, „Przegląd Zachodni”, nr 2/2009

 Żerko S., Polska w hitlerowskiej koncepcji polityki zagranicznej 1933-1939, „Studia nad Faszyzmem i Zbrodniami Hitlerowskimi”, tom XXIV, Wrocław 2001

 Żerko S., Stosunki polsko-niemieckie 1938-1939, Poznań 1998

 Żerko S., Wymarzone przymierze Hitlera. Wielka Brytania w narodowosocjalistycznych koncepcjach i w polityce III Rzeszy do 1939 r., Poznań 1995

Student powinien uzyskać podstawową wiedzę na temat niemieckiej polityki zagranicznej od wybuchu pierwszej wojny światowej do zakończenia drugiej wojny światowej

Przedmiot kończy się zaliczeniem na ocenę. Jej podstawą jest uczestnictwo w zajęciach, aktywność na nich, przygotowanie prezentacji lub przygotowanie przez studenta krótkiego eseju pisemnego na wybrany przez niego, jeden z podanych wcześniej tematów. Od studentów nie jest wymagana znajomość języka niemieckiego