Teoria przedsiębiorstwa

obowiązkowe

Celem wykładu jest przedstawienie alternatywnych teorii przedsiębiorstwa. Teoria neoklasyczna przyjmuje wiele upraszczających założeń (m.in. że rynek jest doskonałym mechanizmem alokacji dóbr, przedsiębiorstwo to nakłady i efekty /”czarna skrzynka”/, celem firmy jest maksymalizacja zysku, koszty transakcyjne nie istnieją), które powodują, że jest ona w ograniczonym stopniu przydatna do badania, wyjaśniania, czy przewidywania zachowań przedsiębiorstw.

Tymczasem przedsiębiorstwa tworzą ok. 70 proc. PKB i zatrudniają ok. 60 proc. pracujących w gospodarce, i to w jaki sposób nakłady są przekształcane w produkty jest kluczowe dla jej rozwoju. Teorie alternatywne budują modele przedsiębiorstwa łączące neoklasyczne podejście z innymi zmiennymi determinującymi funkcjonowanie firmy.

1. Wprowadzenie - sektor przedsiębiorstw w polskiej gospodarce (liczebność, struktura wg klas wielkości i sektorów, udział w PKB, zatrudnieniu, inwestycjach, zmiany w czasie). Wprowadzenie ma być realnym tłem dla wykładu.

2. Definicje i modele przedsiębiorstwa – teoria neoklasyczna a teorie alternatywne przedsiębiorstwa.

3. Fazy rozwoju teorii przedsiębiorstwa – od A.Smith’a do teorii alternatywnych. Przyczyny ewolucji poglądów i teorii nt. przedsiębiorstwa. Koncepcje alternatywne - kontynuacja teorii neoklasycznej, rozbudowa teorii neoklasycznej, czy podstawa nowej teorii przedsiębiorstwa.

4. Spór o cele przedsiębiorstwa. Teorie menedżerskie (teoria W.J.Baumola, R.Marrisa, O.E.Williamsona). Maksymalizacja funkcji użyteczności menedżera.

5. Luka efektywności – koncepcja Efektywności-X Leibensteina. Selektywna racjonalność menedżerów i pracowników.

6. Teoria przedsiębiorcy i innowacji J.Schumpetera. Niepodzielność przedsiębiorczości. Teoria fal innowacji.

7. Wewnętrzne reguły gry. Teorie behawioralne przedsiębiorstwa. Poziom aspiracji. Zachowania satysfakcjonujące. Ograniczony charakter racjonalności wyboru.

8. Homeostatyczna równowaga między przedsiębiorstwem a otoczeniem. Teorie biologiczne. Cykl życia firmy.

9. Ekonomia instytucjonalna i nowa ekonomia instytucjonalna. Interdyscyplinarność podejścia do analizy stosunków rynkowych. Znaczenie instytucji w działalności gospodarczej.

10. Zewnętrzne reguły gry. Teoria praw własności – definicja i charakter praw własności, prawa własności a efekty zewnętrzne, ekonomiczna wartość praw własności. Prawo własności a efektywność alokacji zasobów. Praw własności a asymetria informacji i koszty transakcyjne.

11. Teoria agencji. Ekonomiczny sens stosunku pracy, relacje właściciel – menedżer. Asymetria informacji, konflikt interesów, działania oportunistyczne. Kontrakty określające reguły w warunkach konfliktu interesów.

12. Teoria kosztów transakcyjnych. Koordynacja przez rynek a koordynacja przez przedsiębiorstwo. R.Coase i granice przedsiębiorstwa. E.O.Williamson i koszty transakcyjne a struktura zarządzania. Typy stosunków kontraktowych.

13. Kompetencyjne teorie firmy. Teoria zasobowa (siła firmy – specyfika aktywów), teoria firmy opartej na wiedzy.

14. Nowe trendy w funkcjonowaniu przedsiębiorstw. Globalizacja. Miejsce w globalnym łańcuchu wartości. Nowe technologie. Rynek pracy.

Literatura obowiązkowa:

1. T.Gruszecki (2002), Współczesne teorie przedsiębiorstwa, PWN

2. A.Noga (2009), Teorie przedsiębiorstw, PWE

3. M.Rickets (1994), The Economic of Business Enterprise, Harvester Wheatheaf, New York

Literatura uzupełniająca:

1.G.C.Archibald (1971), The Theory of the Firm, Penguin Books, Harmondsworth

2.R.M.Cyert, J.G.March (1992), A Behevioral Theory of the Firm, Blackwell Business, Cambridge

3.R.Coase (1986), The Nature of the Firm, w: The Economic Nature of the Firm. A Reader, Cambridge University Press

5.P.F.Drucker (1992), Innowacja i przedsiębiorczość. Praktyka i zasady, PWE

6.The Elgar Companion to Institutional and Evalutionary Economics (1994), G.M.Hodson, W.J.Samuels, M.R.Tool (I,II), Brookfield, Aldershot, Hants

7.P.Ferguson, G.J.Ferguson, R.Rotschild (1993), Business Economics. The Application of Economical Theory, Macmillan, London

8. U.Gorzelańska (1999), O instytucjonalnej i alternatywnych teoriach przedsiębiorstwa, w: Gospodarka w okresie przemian, Oficyna Wydawnicza SGH

9. T.Gruszecki (1996), Niejasności wokół przedsiębiorstwa: jedna czy wiele teorii przedsiębiorstwa?, PTE

10.T.Gruszecki (1989), Przedsiębiorstwo jako teoria ekonomiczna, w: Teoria i praktyka przemian gospodarczych, pr.zb. Ossolineum

11. Ł.Hardt (2009), Ekonomia kosztów transakcyjnych – geneza i kierunki rozwoju, Wyd. UW

12. M.Moschandreas (1994), Business Economics, Routledge

13. D.Kahneman (2012), Pułapki myślenia, Media Rodzina

14. A.Noga (1996/6), Cele przedsiębiorstwa. Kontrowersje teoretyczne, Ekonomista

15. D.P.O'Brien (1984), The Evaluation of the Theory of the Firm, w: Firms, Organization and Labour, Macmillan

16. E.T. Penrose (1959), The theory of the Growth of the Firm, Blackweel, Oxford

17. E.O.Williamson (1998), Ekonomiczne instytucje kapitalizmu. Firmy, rynki, relacje kontraktowe, PWN

18. T.Veblen, The Theory of Business Enterprises, C.Scribner's Sons

Student nabywa kompetencje w zakresie:

a) wiedzy

 rozumienie przesłanek krytyki neoklasycznej teorii przedsiębiorstwa i jej ograniczeń poznawczych oraz przyczyn powstawania alternatywnych teorii przedsiębiorstwa, w tym konieczności wprowadzania do teorii przedsiębiorstwa zmiennych jakościowych,

 znaczenie przedsiębiorcy jako czynnika produkcji,

 spór na temat przydatności maksymalizacji zysku do wyjaśniania i prognozowania zachowań przedsiębiorstw,

 ograniczenia dotyczące racjonalności wyboru w przedsiębiorstwie,

 znaczenie dla działalności przedsiębiorstwa indywidualnych motywacji członków firmy, poziomu ich aspiracji, satysfakcjonującego a nie optymalizującego charakteru decyzji w przedsiębiorstwie,

 znaczenie innowacji w procesie rozwoju przedsiębiorstwa i gospodarki,

 znaczenie instytucji wpływających na reguły transakcji gospodarczych,

 znaczenie charakteru praw własności dla efektywności działania przedsiębiorstwa i jego ekonomicznej wartości,

 znaczenie oportunizmu w zachowaniach przedsiębiorstw dla kształtowania się kosztów transakcyjnych,

 znaczenie zasobów firmy, a także wiedzy, umiejętności i doświadczenia dla rozwoju przedsiębiorstwa,

 trendy zmian w funkcjonowaniu przedsiębiorstw.

b) umiejętności

Student potrafi:

 wyjaśnić przyczyny dla których w przedsiębiorstwie alokacja zasobów nie jest koordynowana przez rynek, a w oparciu o decyzje kierownictwa przedsiębiorstwa,

 wskazać inne, poza maksymalizacją zysku, cele działania przedsiębiorstwa i ich źródła,

 wskazać uwarunkowania zewnętrzne i wewnętrzne funkcjonowania przedsiębiorstwa, w tym m.in. znaczenie innowacji, zachowań indywidualnych podmiotów działających w ramach przedsiębiorstwa, poziomu ich aspiracji, konfliktów między właścicielami firm a menedżerami, znaczenie praw własności dla efektywności przedsiębiorstw i ich rynkowej wartości, konsekwencje oportunizmu w zachowaniach przedsiębiorstw, znaczenie specyficznych zasobów firmy dla prowadzenia działalności,

 wyjaśnić przyczyny wyborów dokonywanych przez przedsiębiorstwa.

c) kompetencji społecznych

Student:

 ma świadomość znaczenia przedsiębiorstw w gospodarce, wagi problemów związanych z działaniem przedsiębiorstw,

 potrafi postawić się w roli właściciela przedsiębiorstwa i osoby zarządzającej przedsiębiorstwem i zrozumieć proces definiowania celów i dokonywania wyborów w firmie,

 ma świadomość wpływu decyzji podejmowanych przez właścicieli i osoby zarządzające przedsiębiorstwem na sferę makro- i mikroekonomiczną.

S_W01, S_W02, S_W03, S_W04, S_U01, S_U02, S_U03, S_U04, S_K01

Studenci są oceniani na podstawie końcowego egzaminu pisemnego. Przygotowując i przedstawiając na wykładzie prezentację dotyczącą wybranego aspektu/zagadnienia jednej z omawianych teorii alternatywnych Student otrzymuje dodatkowo 0,5 oceny do oceny uzyskanej z końcowego egzaminu pisemnego.

Egzamin pisemny w formie testu jednokrotnego wyboru. Test oparty głównie na krótkich case’ach. Zaliczenie – 50%+1 pkt.

Prezentacja przez Studentów na wykładzie wybranego zagadnienia z obszaru omawianych teorii przedsiębiorstwa (do decyzji i wyboru Studentów) powiększa wynik końcowy o 0,5 oceny.