Archeologia Bliskiego Wschodu w epoce brązu

obowiązkowe

zdalnie

Zajęcia poświęcone będą szczegółowemu omówieniu zagadnień związanych z Archeologią Bliskiego Wschodu. Celem zajęć jest poszerzenie wiedzy ich uczestników na temat starożytnego Bliskiego Wschodu w epoce brązu - kultury materialnej i duchowej, organizacji społeczeństwa ("masy" i elity, rodzina i życie codzienne), najważniejszych instytucji (pałac, świątynia) oraz różnych aspektów rozwoju cywilizacyjnego, objaśnieniu mechanizmów rozwoju, problemów i zagadnień związanych z poruszaną problematyką. Studenci będą nabywali wiedzę poprzez wykład konserwatoryjny z materiałem wizualnym oraz przygotowanie krótkich prezentacji, wypowiedzi ustnych i pisemnych dotyczących materiału odpowiadającego treściom programowym (zapoznanie się z różnymi źródłami, studiami przypadku, etc.).

Słynne powiedzenie Ex oriente lux (Światło przychodzi ze wschodu) ma wiele znaczeń: od najbardziej oczywistego, wskazującego na wschodzące słońce, do uznania Wschodu jako miejsca narodzin najstarszych kultur i cywilizacji. Lata pracy kolejnych pokoleń archeologów na Bliskim Wschodzie wykazały, że to tutaj miały miejsce początki rolnictwa i hodowli i to tutaj powstały pierwsze miasta, państwa i pierwsze imperia. Na Bliskim Wschodzie wynaleziono pismo i pierwszy alfabet będący przodkiem dzisiejszego systemu zapisu, powstały podstawy astronomii i geometrii, jak również najstarsza wersja mitu o potopie. Wynaleziony przez mieszkańców Mezopotamii system sześćdziesiętny służy nam nadal do podziału godziny na minuty, czy koła na 360 stopni. W tym właśnie rejonie leży również Ziemia Święta, uwieczniona w Starym i Nowym Testamencie, tutaj narodziły się wielkie religie monoteistyczne – chrześcijaństwo i islam.

Prowadzone od końca XIX wieku wykopaliska przyniosły ogromną ilość informacji o procesach powstawania, funkcjonowania i upadku starożytnych bliskowschodnich miast i państw. Informacje te zyskujemy poprzez analizę pozostałości kultury materialnej, sztuki, architektury oraz tysięcy tekstów zapisanych na glinianych tabliczkach. W ostatnich dziesięcioleciach zostały one uzupełnione poprzez zastosowanie nowych metod i narzędzi, takich jak intensywne badania powierzchniowe, analizy przestrzenne przy użyciu narzędzi Systemu Informacji Geograficznej (GIS), analizy obrazowań satelitarnych, nowe metody badań geomorfologicznych, czy badania izotopowe. Pozwalają one na pełniejszą rekonstrukcję osadnictwa, praktyk rolniczych i ich zmian w czasie.

Konwersatorium składa się z trzech bloków obejmujących Archeologię starożytnego Bliskiego Wschodu, Archeologię Wielkiego Iranu oraz zajęcia dotyczące okresu antycznego na Bliskim Wschodzie.

Niniejsze zajęcia dotyczące Archeologii starożytnego Bliskiego Wschodu w epoce brązu są pierwszą częścią cyklu (kontynuacja w semestrze letnim - epoka żelaza). Konwersatorium dotyczy okresu III i większości II tysiąclecia p.n.e. (do ok. 1200 p.n.e.), ale przy niektórych zagadnieniach - żeby zrozumieć procesy zachodzących przemian - cofniemy się do czasów wcześniejszych, do późnego okresu epoki chalkolitu.

Przykładowe poruszane tematy:

- Odkrywanie starożytnego Bliskiego Wschodu, czyli krótka historia badań archeologicznych z uwzględnieniem zmieniających się podejść metodologicznych.

- Podstawy egzystencji: środowisko naturalne, rolnictwo i hodowla. Ludność osiadła i mobilni pasterze.

- „Wieża Babel”: ludy, pisma i języki. Autochtoni i ludność napływowa, systemy pisma, różnorodność językowa. Sumerowie, Semici, indoeuropejczycy i inne ludy.

- Początki cywilizacji miejskich. Rewolucja urbanistyczna Gordona Childe’a dzisiaj. Wyznaczniki miasta, pierwsze miasta chalkolityczne, miasta-państwa sumeryjskie.

- Pałac i świątynia - sztuka elit, wierzenia, bogowie i demony.

- Miasto, dzielnica, dom - rzemiosło i życie codzienne.

- Archeologia Zatoki Perskiej i kontakty Mezopotamii z cywilizacją doliny Indusu.

- Anatolia od początków Troi do upadku państwa hetyckiego.

- Czasy wielkich imperiów późnego okresu epoki brązu.

- Ziemia Święta - od chalkolitu do kryzysu 12 wieku p.n.e.

P.M.M.G. Akkermans, G. M. Schwartz, The Archaeology of Syria. From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (ca.16,000-300 BC), Cambridge 2003 (rozdziały 6-10).

J. Aruz (ed.), Art of the First Cities: The Third Millennium B.C. from the Mediterranean to the Indus, New York 2003.

J. Aruz, K. Benzel, and J. Evans (eds), Beyond Babylon: Art, Trade, and Diplomacy in the Second Millennium B.C., New York 2008.

J. Black, A. Green, Słownik mitologii Mezopotamii, trad. A. Reiche, Katowice 1992.

H. Crawford, Dilmun and its Gulf Neighbours, Cambridge 1998.

H. Crawford, M. Rice, Traces of Paradise: The Archaeology of Bahrain 2500 BC-300 AD, Dilmun Committee, 2000.

A. Mazar, Archaeology of the Land of the Bible 10,000-586 B.C.E., New York-London-Toronto-Sydney-Auckland 1992.

D. Ławecka, Północna Mezopotamia w czasach Sumerów, Warszawa 2006.

G. McMahon, S. Steadman (eds), The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE), Oxford 2012.

E.M. Meyers (ed.), The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, vol. I-V, New York-Oxford 1997.

M. Van De Mieroop, Historia starożytnego Bliskiego Wschodu, ok.3000-323 p.n.e., trad. M. Komorowska, Kraków 2007.

J.N. Postgate, Early Mesopotamia, Society and Economy at the Dawn of History, London-New York 1992.

D.T. Potts, Mesopotamian Civilization. The Material Foundations, Ithaca, New York 1997.

D.T. Potts (ed.), A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East, Oxford 2012.

M. Roaf, Wielkie kultury świata. Mezopotamia, trad. H. Turczyn-Zalewska, Warszawa 1998.

A. Sagona, P. Zimansky, Ancient Turkey, London-New York 2009.

J.M. Sasson (ed.), Civilizations of the Ancient Near East, vol. I-IV, New York 1995 (wybrane rozdziały).

A. Smogorzewska, F.M. Stępniowski (eds), Archeologia starożytnego Bliskiego Wschodu, Warszawa 2009.

M.L. Steiner, A. E. Killebrew (eds), The Oxford Handbook of the Archaeology of the Levant c. 8000-332 BCE, Oxford 2014.

J. Śliwa, Sztuka i archeologia starożytnego Wschodu, Warszawa-Kraków 1997.

Student po odbyciu zajęć ma uporządkowaną wiedzę ogólną na tematy poruszane na zajęciach, zna i rozumie odnośne pojęcia i terminologię (K_W02) oraz najważniejsze zagadnienia związane z archeologią epoki brązu na Bliskim Wschodzie. Ma podstawową wiedzę w zakresie opisu, analizy i interpretacji źródeł archeologicznych (K_W03), oraz o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych nowych osiągnięciach w zakresie archeologii Bliskiego Wschodu (K_W08). Zna i rozumie podstawowe metody analizy i interpretacji informacji zawartych w publikacjach naukowych dotyczących tego regionu (K_W11).

Rozumie znaczenie starożytnego Bliskiego Wschodu w rozwoju cywilizacyjnym. Potrafi scharakteryzować podstawowe procesy rozwoju oraz ewolucji kultury materialnej. Potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informacje o źródłach archeologicznych i ich kontekście z wykorzystaniem literatury i mediów elektronicznych (K_U01), wykrywać proste zależności między artefaktami a dawnymi procesami kulturowymi i społecznym i(K_U13), samodzielnie analizować i interpretować źródła archeologiczne, dobierając właściwe metody analityczne,oraz prezentować uzyskane wyniki pracy (K_U03). Potrafi samodzielnie zdobywać wiedzę oraz prezentować wyniki badań, dokonując syntetycznego ich podsumowania.

Jest gotów docenić niepowtarzalne wartości źródeł archeologicznych i ich roli w odtwarzaniu przeszłości człowieka (K_K03) i do wykorzystania posiadanej przez siebie wiedzy na temat kompleksowej natury kultury i jej złożoności, ze świadomością potrzeby analizy rozmaitych kategorii źródeł dla odtworzenia przeszłości człowieka; jest również świadomy konieczności konfrontowania posiadanej przez siebie wiedzy i umiejętności z opiniami ekspertów (K_K01, K_K05). Jest przygotowany do wykorzystania pozyskanej wiedzy w dalszym toku specjalizacji.

Zaliczenie semestru na podstawie obecności, sprawdzianów i aktywności na zajęciach. Egzamin po semestrze letnim (Archeologia Bliskiego Wschodu w epoce brązu i żelaza, 60 godzin).