Literatura dla pokolenia Z. Tematy i problemy współczesnej prozy młodzieżowej

obowiązkowe

Przydatne (ale nie niezbędne) będą:

– ogólna orientacja w podstawowych zagadnieniach teoretycznych dotyczących literatury młodzieżowej;

– uczestnictwo w kursie „Literatura dla dzieci i młodzieży”, seminarium magisterskim „Literatura dla dzieci i młodzieży – nurty, konwencje, tematy” lub licencjackim „Literatura dziecięca i młodzieżowa. Teorie – metody badań – interpretacje” oraz w innych konwersatoriach wydziałowych / zajęciach ogólnouniwersyteckich dotyczących literatury/kultury młodzieżowej;

– znajomość języka angielskiego na poziomie umożliwiającym krytyczną lekturę tekstów literackich i opracowań.

w sali

Podczas konwersatorium zastanowimy się, z jakim skutkiem najnowsza polska i zagraniczna proza młodzieżowa stara się sprostać oczekiwaniom lekturowym pokolenia Z, przyjrzymy się przenikaniu do literatury inspirujących tę generację dyskursów oraz rozważymy, za pomocą jakich kanałów komunikacyjnych zoomerzy i zoomerki poszukują książek, co faktycznie czytają i jak można wykorzystać popularne wśród nich media społecznościowe (TikTok, Instagram) do promocji czytelnictwa.

Kontekst stanowić będą najnowsze filmy i seriale skierowane do tej grupy odbiorczej i/lub ją prezentujące (np. "Euforia", "Ósma klasa", "Twój Simon", "Jeszcze nigdy").

Osoby uczestniczące w zajęciach poznają najnowsze powieści i opowiadania dla młodych dorosłych, jak również współczesne metodologie badania i modele lektury dzieł dla tej grupy odbiorczej. Uczą się dostrzegać cechy swoiste literatury młodzieżowej i badać ją za pomocą różnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych.

Pokolenie Z to ludzie urodzeni w drugiej połowie lat 90. XX w. oraz po 2000 r., dorastający „już w czasach istnienia powszechnego dostępu do komputerów, internetu i technologii mobilnych” – generacja, „która nie musiała się uczyć korzystania z tych zdobyczy postępu mechanicznie, ale wychowywała się i socjalizowała w środowisku telefonów komórkowych, ciągłego dostępu do sieci i mediów społecznościowych” (Całek, 2021, s. 105). Można ich określić mianem „cyfrowych tubylców 2.0” (Kosacka, 2020, s. 51). Nie tylko odbierają, lecz przede wszystkim kreują treści internetowe, jak również w inny, bardziej zaangażowany i zmediatyzowany sposób niż millenialsi reagują na nurtujące ich problemy (np. kryzys klimatyczny, kryzys demokracji, problemy psychiczne, kwestie genderowe, psychoseksualne, etniczne). Teksty kultury powstałe jeszcze kilkanaście lat temu ulegają w ich oczach szybkiej dezaktualizacji i nie przystają już do rzeczywistości tego pokolenia.

Podczas konwersatorium zastanowimy się, z jakim skutkiem najnowsza polska i zagraniczna proza młodzieżowa stara się sprostać oczekiwaniom lekturowym pokolenia Z, przyjrzymy się przenikaniu do literatury inspirujących tę generację dyskursów oraz rozważymy, za pomocą jakich kanałów komunikacyjnych zoomerzy i zoomerki poszukują książek, co faktycznie czytają i jak można wykorzystać popularne wśród nich media społecznościowe (TikTok, Instagram) do promocji czytelnictwa.

Kontekst stanowić będą najnowsze filmy i seriale skierowane do tej grupy odbiorczej i/lub ją prezentujące (np. "Euforia", "Ósma klasa", "Twój Simon", "Jeszcze nigdy").

Osoby uczestniczące w zajęciach poznają najnowsze powieści i opowiadania dla młodych dorosłych, jak również współczesne metodologie badania i modele lektury dzieł dla tej grupy odbiorczej. Uczą się dostrzegać cechy swoiste literatury młodzieżowej i badać ją za pomocą różnych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych.

Całek, A. (2021). Pokolenie Z – próba diagnozy. Zeszyty Prasoznawcze, 64(1), 105–108.

Kosacka, K. (2020). The narratives about contentment in two generations of digital natives. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio J Paedagogia-Psychologia, 33(3), 49–66.

UWAGA! Ostateczna lista lektur zostanie przedstawiona na pierwszych zajęciach. Poniższe zestawienie zawiera wstępne propozycje, ukazując spektrum problemów i tematów, które zostaną rozważone na konwersatorium.

Przykładowe utwory literackie:

B. Albertalli, "Simon oraz inni homo sapiens ";

L. Bardugo, "Cień i kość", "Szóstka wron";

H. Black, "Okrutny książę";

L. Braswell, "Świat obok świata";

K. Callender, "Felix Ever After. Na zawsze Felix";

A. Christo, "Pieśń syreny";

A. Cieplak, "Ma być czysto", "Lata powyżej zera", "Rozpływaj się";

S. Collins, "Ballada ptaków i węży";

C. Dabos, "Zimowe zaręczyny";

J. Green, "Gwiazd naszych wina", "Żółwie aż do końca"

J. Green, D. Levithan, "Will Grayson, Will Grayson";

Y. Grevet, F. Hinckel, C. Trebor, V. Villeminot, "U4";

S. Henning, "Wiedźma morska";

J. Jagiełło, "Jak ziarnka piasku", "To już nie ma znaczenia", "Nie wiesz o mnie wszystkiego", "Tam, gdzie zawracają bociany", "Wszystkie moje śmierci";

E. Lockhart, "Byliśmy łgarzami";

M. Marcel, "Mój ostatni miesiąc";

M. Miller, "Kirke", "Pieśń o Achillesie";

L. O'Neill, "Pod taflą";

A. Oseman, "Heartstopper";

K. Ryrych, "Hodowla", "Bachor", "Mała Jerzego", "Pas startowy";

R. Jędrzejewska-Wróbel, "Stan splątania";

A. Lang, "Klucze", "Sznurek";

K. Liggett, "Rok próby";

W. Łodyga, "Angst with Happy Ending"; "Hurt/Comfort";

M. Meyer, "Cinder";

C. McQiston, "Red, White, and Royal Blue";

E. Nowak, "Orkan depresja";

K. Oram, "Cinder i Ella";

N. Osińska, "Fanfik", "Slash", "Fluff";

E. X. R. Pan, "Wszystkie kolory moich wspomnień";

A. Poston, "Geekerella";

P. Pullman, "La Belle Sauvage";

J. Rudniańska, "Flip";

B. A. Sáenz, "Arystoteles i Dante odkrywają sekrety wszechświata";

W. Schwab, "Niewidzialne życie Addie LaRue";

M. Senator, "Najgłośniej krzyczy serce";

A. Silvera, "More Happy than Not. Bardziej szczęśliwy niż nie", "Nasz ostatni dzień", "Zostawiłeś mi tylko przeszłość";

M. Strękowska-Zaremba, "Lilana";

D. Suwalska, "Czarne jeziora";

M. Szczygielski, "Serce Neftydy";

M. Warda, "5 sekund do Io".

Przykładowe opracowania:

Abate, M. A., Kidd, K. B. (2011). Over the rainbow: Queer children’s and young adult literature. University of Michigan Press.

Bednarek, M. (2021). Kopciuszki dla młodzieży. O rewritingach motywu ATU 510A w literaturze young adult. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 3(2), 11–34.

Całek, A. (2021). Pokolenie Z – próba diagnozy. Zeszyty Prasoznawcze, 64(1), 105–108.

Całek, A., Olkusz, K., Korczak, A., Skowera, M. (2017). Ta dziwna instytucja zwana fantastyką młodzieżową. Creatio Fantastica, 56(1), 115–125.

Cart, M. (2016). Young adult literature: From romance to realism (wyd. 3). ALA Neal-Schuman.

Gromadzka, B. (2018). Szkoła – dom – okolica. Wartościowanie przestrzeni w literaturze dla młodzieży. Polonistyka. Innowacje, 7, 59–70.

Lasoń-Kochańska, G. (2012). Gender w literaturze dla dzieci i młodzieży. Wzorce płciowe i kobiecy repertuar topiczny, WN AP.

Kosacka, K. (2020). The narratives about contentment in two generations of digital natives. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio J Paedagogia-Psychologia, 33(3), 49–66.

Morawska, N. (2021). Ocalająca moc literatury i sztuki – analiza powieści Jak ziarnka piasku Joanny Jagiełło w świetle biblioterapii i arteterapii. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 3(1), 127-149.

Niewielska, M. (2021). Zarys historii amerykańskiej i polskiej młodzieżowej literatury LGBT. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 3(1), 150-169.

Pawłowska, M. (2013). Generacja Z. Młodzi, otwarci, wychowani w dobrobycie, żyjący w świecie wirtualnym, skazani na kryzys. Pobrane z: https://natemat.pl/55617,generacja-z-mlodzi-otwarci-wychowani-w-dobrobycie-zyjacy-w-swiecie-wirtualnym-skazani-na-kryzys.

Reszczyńska-Urban, K. (2019). Inicjacje bohaterów nieheteronormatywnych w Fanfiku i Slashu Natalii Osińskiej. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 1(1), 221–235.

Rogowicz, K. (2017). Literatura dla młodzieży – między popularnością a dydaktyzmem. Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka

Polskiego, 26, 89–98.

Stunża, G. D. (2017). Edukacja wersja beta. Pokolenie Z i pokolenie Alfa a kompetencje uczestnictwa w kulturze. Kultura Popularna, 50(1), 86–94.

Wawryk, J. (2021). Od baśniowej księżniczki do młodej kobiety, czyli nie taka mała syrenka w Świecie obok świata Liz Braswell. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 3(2), 35–59.

Wawryk, J. (2021). Rany ciała i duszy. O Andersenowskiej Małej syrence i jej reinterpretacjach we współczesnych powieściach dla młodzieży. Rana. Literatura – Doświadczenie – Tożsamość, 2(4): Dzieciństwo, 1–31.

Zasacka, Z. (2020). Czytelnictwo młodzieży szkolnej 2017. Rocznik Biblioteki Narodowej, 51, 11-243.

Zasacka, Z. (2014). Czytelnictwo dzieci i młodzieży. Warszawa.

Zasacka, Z. (2013). Nastolatki i ich przyjemności z czytania książek (s. 95-115). W: M. Antczak, A. Brzuska-Kępa, A. Walczak-Niewiadomska (red.), Kultura czytelnicza dzieci i młodzieży. Szkice bibliologiczne. Łódź.

Zespół Facebooka. (b.d.). Poznaj polską generację Z. Pobrane z: https://tiny.pl/97rzk.

Kontekstowo: BookToki, Bookstagramy, współczesne filmy i seriale młodzieżowe.

Po ukończeniu przedmiotu osoba studiująca:

1) w zakresie wiedzy:

– zna koncepcje dotyczące definiowania literatury młodzieżowej;

– zna pojęcie pokolenia Z i jego definicje;

– rozpoznaje najważniejsze konwencje i tematy literatury młodzieżowej;

– rozpoznaje rozmaite konstrukty tożsamości obecne w literaturze młodzieżowej;

– zna teoretycznoliterackie koncepcje opisujące sposoby, za pomocą których współczesna literatura młodzieżowa wchodzi w dialog z kwestiami istotnymi dla pokolenia Z;

– dostrzega kulturową wartość współczesnej literatury młodzieżowej (oraz kina, telewizji, innych mediów dla młodych ludzi);

– zna zjawiska literackie obecne we współczesnych utworach dla młodych ludzi;

– zna wybrane narzędzia polskiej i zachodniej metodologii badań nad literaturą młodzieżową;

– zna i rozumie:

* specjalistyczną terminologię literaturoznawczą związaną z problematyką nowoczesności oraz w stopniu pogłębionym metody naukowe pozwalające na prowadzenie badań nad literaturą XIX, XX i XXI wieku;

* powiązania filologii polskiej z innymi dziedzinami humanistyki podejmującymi refleksję nad procesami modernizacyjnymi w kulturze;

* metodologiczne podstawy badania przemian funkcji literatury jako odpowiedzi na wyzwania współczesności;

* kierunki rozwoju i stanowiska współczesnych teorii na temat przemian zachodzących w kulturze XIX, XX i XXI wieku;

* stan badań nad aspektami literatury wchodzącymi w zakres własnych badań szczegółowych prowadzonych przez studenta/studentkę;

*relacje między literaturą XIX, XX i XXI wieku a rozwijającymi się równolegle teoriami literatury, filozofią, socjologią, psychologią, psychoanalizą etc.;

* dynamikę zjawisk literackich i kulturowych przebiegających na zasadzie rewolucji artystycznych, przełomów, zwrotów etc.;

* rolę refleksji z zakresu historii filozofii, psychologii i psychoanalizy, socjologii, kulturoznawstwa, historii sztuki, historii czytelnictwa i historii politycznej w procesie analizy historycznoliterackiej;

* dynamikę rozwoju procesu historycznoliterackiego.

2) w zakresie umiejętności:

– potrafi analizować i interpretować współczesne teksty literatury młodzieżowej w sposób wykraczający poza ich stereotypowe odczytania;

– dostrzega w literaturze młodzieżowej istotny element kultury współczesnej;

– rozpoznaje, nazywa i analizuje zjawiska literackie i tendencje obecne we współczesnych tekstach dla młodych ludzi;

– potrafi analizować i interpretować współczesne utwory młodzieżowe za pomocą rozmaitych narzędzi teoretycznoliterackich i metodologicznych, z uwzględnieniem kontekstów kulturowych i ze świadomością ich specyfiki oraz stosunku do tradycji;

– potrafi:

* integrować wiedzę z różnych dyscyplin humanistycznych oraz efektywnie ją wykorzystywać w analizie historycznych i kulturowych uwarunkowań literatury XIX, XX i XXI wieku;

* wykorzystać zdobytą wiedzę historycznoliteracką, teoretycznoliteracką i komparatystyczną do identyfikowania luk w stanie badań oraz prowadzenia badań własnych nad twórczością wybranych pisarzy, funkcjonowaniem środowisk i formacji artystycznych, zjawiskami szczegółowymi z zakresu poetyki historycznej i teoretycznej, etc.;

* prowadzić analizę utworów literackich, właściwie identyfikując podejmowane w nich wzorce gatunkowe, narracyjne, wersyfikacyjne etc. oraz wysuwając uargumentowane hipotezy w sytuacji naruszania tych wzorców przez utwór;

* stosować narzędzia interpretacji literatury z uwzględnieniem specyfiki dzieła, swoistości życia literackiego i zróżnicowania publiczności literackiej;

* posługiwać się wybranym paradygmatem literaturoznawczym w celu analizy utworów literackich lub rozwiązywania problemów teoretycznych dotyczących procesu historycznoliterackiego, poetyki, relacji między literaturą a życiem społecznym, filozofią, innymi sztukami etc.;

* w zaangażowany i krytyczny sposób poruszać się wśród podstawowych znaków, pojęć i kategorii kultury współczesnej (polskiej i europejskiej);

* trafnie włączać zastane stanowiska teoretycznoliterackie i ustalenia historycznoliterackie do własnej argumentacji naukowej oraz posługiwać się poczynionymi ustaleniami analitycznymi w celu dyskusji ze stanem badań;

* w dyskusji dotyczącej dzieła literackiego dobierać argumentację uwzględniającą sytuację społeczno-polityczną, środowiskową i kulturową, w której to dzieło powstało;

* napisać pracę zaliczeniową, której celem jest analiza i interpretacja wybranego tekstu literackiego napisanego w XX lub XXI w.;

* czytać, interpretować i analizować teksty literackie, uwzględniając kontekst historyczny, kulturowy oraz teksty o charakterze naukowym i wysnute z nich wnioski wykorzystywać we własnej pracy badawczej;

* krytycznie spojrzeć na proces historycznoliteracki i właściwie usytuować w nim różne zjawiska społeczno-kulturowe;

* formułować problemy badawcze, dobierać adekwatne metody, narzędzia badawcze i techniki pracy nad tekstem;

* prezentować własne pomysły, wątpliwości i sugestie, popierać ich rozbudowaną argumentacją w kontekście wybranych perspektyw teoretycznych i przyjętej metodologii;

* samodzielnie dokonywać analizy filologicznej tekstów pisanych i mówionych, stosując oryginalne podejścia, korzystając z literatury przedmiotu;

* uzupełniać własną wiedzę;

3) w zakresie kompetencji społecznych

– dostrzega wartość literatury młodzieżowej i jej związek z z modami i trendami we współczesnej literaturze i kulturze;

– wykorzystuje wyniesioną z zajęć wiedzę w praktyce dydaktycznej, działalności naukowej i artystycznej itp.;

– jest przygotowana do aktywnego uczestnictwa w grupie dyskusyjnej;

– ma przekonanie o wadze profesjonalnej wiedzy na temat literatury młodzieżowej;

– jest gotowa do:

* aktywnego i twórczego uczestnictwa w bieżącym życiu literackim i aktualnych wydarzeniach kulturalnych;

* wyrażania zrozumienia dla skomplikowanych relacji literatura — polityka, literatura — historia zapisanych w tekstach literatury nowoczesnej;

* wzięcia czynnego udziału w procesie budowania dialogu pomiędzy różnymi literaturami i kulturami, kształtować w ten sposób zmysł otwartości, stymulując rozwój tego rodzaju postaw wśród innych członków swojego środowiska;

* ciągłego dokształcania się i rozwoju;

* docenienia znaczenia europejskiego i narodowego dziedzictwa kulturowego dla rozumienia wydarzeń społecznych i kulturalnych.

1) ocena ciągła – bieżące przygotowanie do zajęć i udział w dyskusji

2) projekt studencki – obowiązkowe przygotowanie a) prezentacji lub b) artykułu (popularno)naukowego

a) prezentacja ma stanowić analizę i interpretację wybranego (przez osobę uczestniczącą w zajęciach) współczesnego utworu dla młodzieży nieomawianego na konwersatorium (ew. kilku krótszych tekstów) w kontekście wyzwań, marzeń, fascynacji, lęków pokolenia Z. Prezentacja ma miejsce na zajęciach.

b) artykuł (popularno)naukowy ma stanowić analizę i interpretację wybranego (przez osobę uczestniczącą w zajęciach) współczesnego utworu dla młodzieży nieomawianego na konwersatorium (ew. kilku krótszych tekstów) w kontekście wyzwań, marzeń, fascynacji, lęków pokolenia Z. Po konsultacji tekstu z prowadzącym artykuł może zostać zgłoszony do publikacji w wybranym czasopiśmie (popularno)naukowym. W przypadku wyboru tej opcji, jeśli artykuł będzie mieć wysoki poziom, ocena końcowa może zostać podwyższona o 0,5 lub 1.

3) kontrola obecności; dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze; powyżej tej liczby (z wyłączeniem przypadków bezzwłocznie udokumentowanych) nie ma możliwości zaliczenia zajęć.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności i przygotowanie projektu gwarantują ocenę dostateczną.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie projektu oraz udział w dyskusji na co najmniej jednych zajęciach gwarantują ocenę dostateczną plus.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie projektu oraz udział w dyskusji podczas co najmniej trojga zajęć gwarantują ocenę dobrą.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie projektu oraz udział w dyskusji podczas połowy zajęć gwarantują ocenę dobrą z plusem.

Nieprzekroczenie dozwolonej liczby nieobecności, przygotowanie projektu oraz udział w dyskusji podczas (niemal) wszystkich zajęć gwarantują ocenę bardzo dobrą (a w wypadkach szczególnego zaangażowania – celującą).

7 ECTS to 175-210 godz. Oznacza to 30 uczestnictwa w zajęciach i 145–180 pracy własnej osoby studiującej.

–