Dwie tajemnice Haiti: vodou i zonbi

fakultatywne

Pożądane wcześniejsze zaliczenie ćwiczeń Antropologia kultury i ćwiczeń Antropologia widowisk, to znaczy znajomość podstaw kulturoznawstwa o nachyleniu antropologicznym, w szczególności antropologicznej analizy świata widowisk kulturowych i performansów społecznych.

w sali

Zajęcia poświęcone afrohaitańskiemu kultowi posesywnemu vodou oraz wyobrażeniom zbiorowym na temat zonbi, rozpatrywanym z jednej strony w kontekście kultury haitańskiej, a z drugiej - kultury popularnej (voodoo i zombie). Dwa centralne tematy to: po pierwsze - fenomen transu rytualnego i owładnięcia przez duchy zwane lwa, po drugie - praktyki tajnych stowarzyszeń. Celem zajęć jest relatywizacja treści kultury ze względu na ich kontekst społeczno-kulturowy. Uczestnicy uchwycą różnicę między kulturą popularną a tradycyjnymi praktykami performatywnymi, a przy tym opanują umiejętność analizy semiologicznej i analizy performatycznej. Nauczą się odróżniać widowisko od performansu.

zym są kulty posesywne?

afrohaitański kult vodou a czarna magia voodoo;

vodou w historii Haiti – voodoo w kulturze popularnej;

muzyka – taniec – trans – owładnięcie przez ducha;

trans rytualny a ekstaza mistyczna;

film Mai Deren "Divine Horsemen: The Living Gods of Haiti";

klasyczne monografie vodou: Mai Deren (tancerki, awangardystki) i Alfreda Métraux (etnologa);

obrzędy vodou: widowiska czy performanse?

zombie czy zonbi: demoniczne wampiry czy zniewoleni nieumarli?

haitańskie tajne stowarzyszenia - społeczeństwo alternatywne

książka Wade'a Davisa i film Wesa Cravena

Vincent Crapanzano, Mary L. Keller: Spirit possession, w: Encyclopedia of Religion, 2nd ed., ed. in chief: Lindsay Jones, vol. 13, Detroit: Macmillan Reference USA, 2005, s. 8687-8699.

Wade Davis: Wąż i tęcza. Voodoo, zombie i tajne stowarzyszenia na Haiti, przeł. Jan Dzierzgowski, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2022.

Maya Deren: Divine Horsemen: The Living Gods of Haiti, London – New York: Thames & Hudson [1953].

Maya Deren: Taniec nieba i ziemi. Bogowie haitańskiego wudu, przeł. Małgorzata Wiśniewska, Zbigniew Zagajewski Kraków: Wydawnictwo A, 2000.

Maya Deren: Jak opętała mnie Ezyli, przeł. Leszek Kolankiewicz, Maciej Tański, „Dialog” 1989, nr 9, s. 115-125.

Laënnec Hurbon: Les mystères du vaudou, Paris: Gallimard, 1993.

Leszek Kolankiewicz: Zombie czy zonbi? Fantazmat kina popularnego a haitańskie wyobrażenie zbiorowe, w: Nekroprzemoc. Polityka, kultura i umarli, red. Jakub Orzeszek, Stanisław Rosiek, Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, 2022, s. 150-230.

Louis Mars: Atak opętania przez loa, przeł. Maria Zofia Berwid, „Dialog” 1989, nr 9, s. 106-114.

Karen McCarthy Brown: Vodou, w: Encyclopedia of Religion, 2nd ed., ed. in chief: Lindsay Jones, vol. 14, Detroit: Macmillan Reference USA, 2005, s. 9634-9639.

Alfred Métraux: Le Vaudou haïtien [1958], préface de Michel Leiris, Paris: Éditions Gallimard, 2003.

Alfred Métraux: Opętanie w wodu, przeł. Katarzyna Ławniczak [Leżeńska], „Dialog” 1987, nr 9, s. 125-137.

Ksenia Olkusz: Narracje zombiecentryczne. Literatura - teoria - antropologia, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2019.

Adam Węgłowski: Żywe trupy. Prawdziwa historia zombie, Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 2016.

Filmografia:

Divine Horsemen: The Living Gods of Haiti [1947-1954], realizacja Maya Deren, montaż Teiji Itō, Cherel Itō, prod. USA, 1977, 52 min.

Noc żywych trupów, reż. George A. Romero, prod. USA, 1968, 96 min.

Wąż i tęcza, reż. Wes Craven, prod. USA, 1988, 98 min.

Wiedza

- student zna podstawowe pojęcia z zakresu antropologii kulturowej, religioznawstwa i performatyki;

- student zna wybrane metodologie w obszarze kulturoznawstwa;

- student ma pogłębioną wiedzę na temat kultury afrohaitańskiej;

- student ma pogłębioną wiedzę na temat wybranego widowiska/performansu.

Umiejętności

- student potrafi w krytyczny sposób analizować zjawiska z obszaru kultury widowiskowej i performatywnej;

- w analizie zjawisk i tekstów kultury wykorzystuje teorie semiologiczne i performatyczne;

- samodzielnie interpretuje zjawiska kultury, uwzględniając ich kontekst społeczny i medialny;

- potrafi zabrać głos w dyskusji;

- potrafi korzystać z literatury przedmiotu.

Kompetencje społeczne

- dostrzega wagę refleksji z zakresu kulturoznawstwa dla myślenia o problemach społecznych;

- wykazuje troskę o dziedzictwo kulturowe, rozumiejąc istotę i znaczenie dziedzictwa niematerialnego;

- prezentuje postawę szacunku i badawczej ciekawości wobec różnorodnych zjawisk kultury;

- wykazuje i stara się upowszechnić postawę tolerancji wobec kulturowej odmienności;

- potrafi ze zrozumieniem i empatią angażować się w dialog społeczny i międzykulturowy.

Podstawą zaliczenia jest aktywny udział w zajęciach.

Zaliczenie na stopień na podstawie pisemnej pracy semestralnej albo przygotowanego referatu ustnego – w jednym i drugim wypadku na temat uzgodniony z prowadzącym.

Nieobecność na więcej niż 1/3 zajęć w semestrze uniemożliwia uzyskanie zaliczenia.