Etyka słowa

ogólnouniwersyteckie

w sali

Wykład pokazuje użycie języka jako działanie, które może służyć dobru człowieka albo kierować się przeciw niemu, czynić mu krzywdę. Działanie językiem widziane z perspektywy etycznej może wspierać realizację wartości wspólnych albo ją uniemożliwiać.

Główną część wykładu stanowi omówienie zasad etycznej komunikacji oraz przykładów naruszania tych zasad w przestrzeni publicznej, a także skutków społecznych nieetycznego użycia słowa.

Wykład ma za zadanie zapoznać studentów z normami etyki słowa, pokazać znaczenie tych norm w kształtowaniu wspólnoty komunikacyjnej oraz przygotować do partnerskiego i etycznego komunikowania się z członkami wspólnoty.

1. Etyka słowa jako dyscyplina humanistyczna zajmująca się komunikacją. Podstawy filozoficzne i językoznawcze etyki słowa.

2. Modele komunikacji etycznej. Myśl P. Grice’a, J.R. Searle’a, P. Brown i S.C. Levinsona, koncepcja demokracji deliberatywnej J.Habermasa. Model komunikacji J. Puzyniny i A. Pajdzińskiej Racjonalność i skuteczność kontaktu językowego a jego wymiar etyczny.

3. Podmiotowość człowieka i wynikające z niej normy etycznego użycia słowa. Normy poszanowania godności, uwzględniania wielowymiarowości człowieka oraz jego autonomiczności.

4. Dominacja, przemoc i dogmatyzm w komunikacji. Dlaczego wypowiedzi publiczne nie respektują zasad etycznych?

5. Nieetyczne zabiegi językowe o charakterze redukującym.

6. Jak powstaje obraz świata i narracja o nim? Co ogranicza naszą suwerenność poznawczą? Odpowiedzialność nadawcy i odpowiedzialność odbiorcy komunikatu.

7. Strategia walki za pomocą języka. Jak można stworzyć wroga i jakie są z tego korzyści?

8. Etyka słowa a poprawność polityczna. Etyka słowa a etykieta językowa.

9. Na czym polega wolność słowa? W jaki sposób można wpływać na etykę komunikacji?

10. Dlaczego niektórych sporów nie można zakończyć kompromisem? Analiza polskich sporów publicznych.

– A. Cegieła, Słowa i ludzie. Wprowadzenie do etyki słowa, Warszawa 2015.

– A. Cegieła, P. Kuciński, L. Polkowska, M. Stępień, Studia z etyki słowa, Warszawa 2015.

– M. Karwat, O złośliwej dyskredytacji. Manipulowanie wizerunkiem przeciwnika, Warszawa 2006.

– L. Polkowska, Konflikt wokół spektaklu Golgota Picnic, [w:] „Studia pragmalingwistyczne” VII, Warszawa 2015.

– J. Puzynina, Wartości i wartościowanie w perspektywie językoznawstwa, Kraków 2013 (wybrane fragmenty).

– A. Rytel, Gra w etykiety część pierwsza i druga, [w:] „Studia pragmalingwistyczne” VII, Warszawa 2015.

– M. Smoleń-Wawrzusiszyn, Kim jest człowiek w świecie marketingu? Etyka a profesjolekt marketerów, [w:] „Studia pragmalingwistyczne” VII, Warszawa 2015.

– A. Najdecka, Językowe sposoby, [w:] „Studia pragmalingwistyczne” VII, Warszawa 2015.

Po ukończeniu zajęć z przedmiotu etyka słowa student:

– zna zasady etycznego posługiwania się słowem

– umie wskazać wypowiedzi etyczne i nieetyczne

– potrafi zanalizować wypowiedź pod względem etycznym i wyjaśnić, na czym polega jej nieetyczność lub dlaczego jest ona tylko pozornie szkodliwa

– zna sposoby nieetycznego wartościowania

– umie sformułować wypowiedź wartościującą negatywnie w taki sposób, by spełniała wymagania etyczne i normy etykiety językowej

– wobec osób, o których mówi i do których mówi, przyjmuje postawę partnerską.

Szukanie przykładów – 5 godzin w semestrze, analityczna pisemna praca zaliczeniowa 15 godzin.

Studenci są oceniani za udział w wykładzie oraz za pisemną analizę zaobserwowanych przez siebie wypowiedzi publicznych pod kątem etyczności i poprawności komunikacyjnej.