Ewolucja ustrojów państwowych i instytucji prawnych [2200-1P006] Rok akademicki 2022/23
Ćwiczenia, grupa nr 7

Literatura podstawowa:

A. Ajnenkiel, Konstytucje polskie 1791 – 1997, wyd. 2 [AA]

J. Bardach, B. Leśnodorski, M. Pietrzak, Historia ustroju i prawa polskiego, wyd. VI [BLP]

A. Moniuszko, Wstęp do staropolskiego prawa sądowego, Warszawa 2017 [AM]

Historia ustroju i prawa polskiego. Testy i kazusy, red. A. Rosner, wyd. 2, Warszawa 2014

K. Sójka – Zielińska, Historia prawa, wyd. 10 i poźn. [KSZ]

M. Wąsowicz, Historia ustroju państw Zachodu, wyd. 3 [MW]

M. Wąsowicz, Prawo i obywatel, Warszawa 2015

Wybór źródeł do historii prawa sądowego czasów nowożytnych, oprac. G. Bałtruszajtys i in., Warszawa 2002

Wybór źródeł do powszechnej historii państwa i prawa w dobie nowożytnej, oprac. M. Sczaniecki, M. Wąsowicz, Warszawa 2001

Literatura dodatkowa wskazana przy poszczególnych zajęciach (dostępna na platformie Kampus).

SEMESTR ZIMOWY

Zajęcia 1. Zajęcia wstępne. Epoka przedkonstytucyjna

• Kwestie organizacyjne (podręczniki, zasady zaliczania ćwiczeń, zakres egzaminu)

• Historia ustroju i prawa Polski – cele i założenia przedmiotu

• Omówienie podstawowych pojęć

• Charakterystyka monarchii absolutnej

• Czy istniał absolutyzm oświecony?

Zajęcia 2-3. Polska droga do monarchii konstytucyjnej

• Ustrój Rzeczypospolitej szlacheckiej – podstawowe zasady

• Kryzys ustrojowy

• Reformy w II poł. XVIII w.

• Konstytucja 3 Maja

Źródła: Artykuły henrykowskie 1576 (fragm..); Albrycht Stanisława Radziwiłł, Pamiętnik, t. III, fragment o sejmie 1652); Ustawa Rządowa z dnia 3 Maja 1791

Podręcznik: BLP: R. Monarchia stanowa: podrozdział: Władza królewska i reprezentacja stanowa; R. Rzeczpospolita szlachecka: podrozdziały: Władza królewska; Sejmy i sejmiki; r. Początki monarchii konstytucyjnej: podrozdziały III – VII; AA; Konstytucja 3 Maja

Zajęcia 4-5. Konstytucjonalizm anglosaski

• Ewolucja ustroju Anglii XVII-XX w.

• Konstytucja Stanów Zjednoczonych 1787

• Ewolucja ustroju USA w XIX i XX w.

Źródła: ustawa o prawach 1689, ustawa o parlamencie 1911, konstytucja Stanów Zjednoczonych 1787 z poprawkami

Podręcznik: MW: Ewolucja ustroju Anglii od XVII do XX wieku, Stany Zjednoczone Ameryki; MS: r.. XXI: Anglia w XVII i XVIII w., Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki; Stany Zjednoczone Ameryki w XIX i XX w.

Zajęcia 6. Ewolucja ustroju Francji w XVI-XVIII w

• Monarchia absolutna i jej kryzys

• Prawa obywatelskie

• Zasady konstytucji francuskiej z 1791

• Podstawowe zasady konstytucji jakobińskiej

Źródła: Źródła: Ludwik XIV jako monarcha absolutny wg relacji L. de Saint Simona (fragm.); istota władzy absolutnej w pamiętnikach J.B. Colberta (fragm..); Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r.; konstytucja francuska z 1791 (fragm.)

Podręcznik: MW: Ustrój Francji w okresie XVI – XVIII wieku; Francja początków konstytucjonalizmu

Zajęcia 7. Ustrój monarchii ograniczonej: przykłady

• Zasady ustroju państwa we francuskiej Karcie Konstytucyjnej 1814.

• Zasady ustroju Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego

Źródła: Karta Konstytucyjna 1814; konstytucja Księstwa Warszawskiego, konstytucja Królestwa Polskiego, K. Koźmian, Pamiętniki, (fragm..)y

Podręcznik: MW: Francja konstytucjona; BLP: cz. II, rozdz. I, pkt. III, IV

Zajęcia 8-9. Ewolucja ustroju Francji w XIX-XX w.

• Geneza powstania III Republiki

• Zasady ustroju państwa w konstytucji z 1875 (model parlamentarno-gabinetowy)

• Geneza utworzenia V Republiki i jej podstawowe zasady ustrojowe.

Źródła: konstytucja III Republiki 1875; konstytucja V Republiki 1958

Podręcznik: MW Francja konstytucyjna, A.P.: Ustroje państw współczesnych, r. IV Francja.

Zajęcia 10-12. Ewolucja ustroju II Rzeczypospolitej: od demokracji parlamentarnej do modelu autorytarnego

• •Rozwiązania ustrojowe w początkach II RP

• Zasady ustroju politycznego w konstytucji marcowej

• Nowela sierpniowa i system rządów po roku 1926

• Konstytucja kwietniowa – zasady ustroju politycznego i ich ideologiczne podstawy

• Pozycja władzy wykonawczej i ustawodawczej w systemie ustrojowym wedle konstytucji kwietniowej

• Administracja II RP

Źródła: tzw. Mała konstytucja z 20 lutego 1919 r.; Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r.; Ustawa o zmianie konstytucji z dnia 2 sierpnia 1926 (nowela sierpniowa); Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935; wybór z pamiętników polityków (H. Lieberman, M. Rataj, F. Sławoj-Składkowski)

Podręcznik: BLP: część III rozdział II Ustrój państwowy podrozdziały III – V; AA:

Zajęcia 13. Ustrój państwa demokracji ludowej na przykładzie PRL

• Mała Konstytucja z 1947 r.

• konstytucja z 1952 a praktyka ustrojowa

• „Solidarność” i stan wojenny

Źródła: ustawa konstytucyjna z 1947; konstytucja 1952

Podręcznik: AA: W dobie obowiązywania małej konstytucji z 1947 r., Konstytucja PRL z 1952 roku, Praktyki konstytucyjne

Zajęcia 14. Ustrój Niemiec w XX w.: charakterystyka ustroju III Rzeszy i państwa federacyjnego

• Wprowadzenie ustroju totalitarnego i jego charakterystyka

• Podstawowe zasady konstytucyjne RFN

Źródła: C. Schmidt, Fuehrer jest obrońcą prawa, konstytucja RFN

Literatura: MW, r. IV., Formy państwowości niemieckiej, AP: ustrój NIemiec

SEMESTR LETNI

Zajęcia 1-2. Ewolucja zasad organizacji sądownictwa

• Sądownictwo stanowe i powszechne

• Przykłady dawnych sądów stanowych: Trybunał Koronny

• System common law i sądownictwo

• Zasada niezależności władzy sądowej

• Od arbitralności do niezawisłości: ewolucja pozycji sędziego

• Udział społeczeństwa w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

• Prawotwórcza rola sądownictwa

Źródła: ordonans Karola VI 1413, konstytucja o Trybunale Koronnym 1578, fragment pamiętników J. Kitowicza i K. Koźmiana o Trybunale Koronnym

Podręcznik: M. Wąsowicz, Prawo i obywatel, r. V: Wymiar sprawiedliwości; MS, r. IX, podrozdział Sądownictwo i sądy przysięgłych

Zajęcia 3. Demokratyczne państwo prawne

• Powstanie koncepcji państwa prawa w XIX w.

• Ewolucja państwa prawa w XX w.

• Kontrola administracji i rola sądownictwa administracyjnego

Literatura: W. Kozyra, Konstrukcja państwa prawnego w Europie i Polsce na przełomie XIX i XX w., Res Historica 31/2011

Zajęcia 4-5. Od procesu skargowego do cywilnego – zasady i ewolucja

• Omówienie podstawowych zasad procesu skargowego i cywilnego

• Ewolucja środków dowodowych

Żródla: Formula processus 1523; kodeks postępowania cywilnego 1930

Podręcznik: KSZ: cz. I, r. IV, 1 Proces sądowy w średniowieczu; 2 A Proces cywilny; cz. II r. IV 1 Proces cywilny; BLP cz. I, rozdz. III, pkt. III Postępowanie sądowe; rozdz. VI, pkt IV Postępowanie sądowe; AM, rozdz. 6 Postępowanie sądowe

Zajęcia 6-7. Ewolucja procesu karnego: od procesu inkwizycyjnego do procedury mieszanej

• Zasady procesu inkwizycyjnego

• Przykład procesu o czary

• Postulaty humanitarystów w zakresie procedury karnej

• Zasady procesu mieszanego na przykładzie polskiego kpk 1928

Źródła: Constitutio Criminalis Carolina 1532, Theresiana 1740, K. Filangieri, Nauka prawodawstwa (fragm.), polski kodeks postępowania karnego 1928

Podręcznik: KSZ: cz. I r. IV, 2 B Proces karny; cz. II, r. IV, 2 Proces karny

Zajęcia 8-9. Kształtowanie podstawowych instytucji nowoczesnego prawa karnego

• Etapy rozwoju prawa karnego

• Założenia szkoły humanitarnej (klasycznej), antropologicznej, socjologicznej

• Ewolucja pojęcia przestępstwa

• Pojęcie winy i jego ewolucja

• Funkcje i cele kary. Rodzaje środków karnych

Źródła: B. Groicki, Porządek sądów; Artykuły prawa majdeburskiego; III Statut litewski; C. Beccaria, O prztestępstwach i karach (fragm.); C. Lombroso, Człowiek zbrodniarz (fragm..), J. Makarewicz, Źródła przestępności (fragm..); francuski kodeks karny 1810, polski kodeks karny 1932

Podręcznik: KSZ: Cz. I r. III 2B Rozwój prawa karnego w XVI – XVII wieku; cz. II, r. III Historia prawa karnego; AM: r. 5, prawo karne.

Zajęcia 10. Prawo prywatne w prawie ziemskim

• Charakterystyka prawa ziemskiego

• Prawo osobowe i małżeńskie

• Własność i ograniczone prawa rzeczowe

• Prawo spadkowe

Literatura i źródła: AM, rozdz. IV Prawo prywatne; BLP: cz. I, r. VI.II

Zajęcia 11-13. Kodyfikacje i ewolucja wybranych instytucji prawa cywilnego w XIX-XX w.

• Ius commune i wielkie kodyfikacje prawa cywilnego

• Systemy osobowego i majątkowego prawa małżeńskiego XIX-XX w.

• Prawo własności – ewolucja pojęcia kapitalizmu

• Zobowiązania – podstawowe pojęcia

• Ewolucja zasad prawa spadkowego

Unifikacja i kodyfikacja prawa w II RP

Źródła: ustawa hipoteczna 1825; Kodeks Napoleona Kodeks Cywilny Królestwa Polskiego 1825 (części dot. Małżeństwa, własności), ABGB (dożywocie, własność), Landrecht, BGB, kodeks zobowiązań 1933

Literatura: KSZ cz. II, rozdz. II, BLP cz. II, rozdz. III. I, cz. III, rozdz. VI-VII

Zajęcia 14. Powstanie i ewolucja podstawowych instytucji prawa handlowego w XIX-XXw.

• Systemy prawa handlowego

• Podstawowe wiadomości o spółkach

• Instytucja giełdy

• Prawo wekslowe

Źródła: francuski kodeks handlowy 1807, niemiecki kodeks handlowy 1897, polski kodeks handlowy 1934 (fragm..)

Literatura: KSZ, cz. II, rozdz. II pkt 156, 165; BLP: cz. III, rozdz. VII pkt 89

Analiza źródeł, pogadanka, prezentacje multimedialne, elementy pracy grupowej; rozwiązywanie stanów faktycznych

Obecność (dopuszczalne dwie nieobecności w semestrze)

Uzyskanie co najmniej 50% punktów z kolokwiów (po 1-2 w semestrze, do uzgodnienia)

Ocena ciągła (aktywność na zajęciach)