Historia literatury polskiej: staropolska i oświecenie [3001-11A1HS] Rok akademicki 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 8

Wykaz literatury obejmuje tylko i wyłącznie pozycje, które będą omawiane / wykorzystywane na zajęciach.

1. Średniowieczne pieśni maryjne.

- Bogurodzica, w: W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1995, s. 234-237; Lament świętokrzyski („Posłuchajcie bracia miła...”), w: Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. I: Teksty i komentarze, zebr. i oprac. M. Korolko, oprac. język. J. Puzynina, T. Dobrzyńska, oprac. paleograf. H. Kowalewicz, Warszawa 1977, s. 124-127.

- R. Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Kraków 2002. Stąd: Narodziny obrazu Deesis.

- P. Stępień, Chaos i ład. “Lament świętokrzyski” w świetle tradycji teologicznej, „Pamiętnik Literacki” 1998, nr 1, s. 69-94.

- Zrozumieć średniowiecze. Wypisy. Konteksty i materiały literackie, oprac. R. Mazurkiewicz, Tarnów 1997. Stąd: Jacopone da Todi, Stabat Mater dolorosa.

2. Wizerunek doskonałego króla.

- Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. L. Grodecki, oprac. i wstęp M. Plezia, Wrocław 1982 (lub wyd. nast.) (BN I, 59). Stąd: M. Plezia, Wstęp; z Księgi I: List, Skrót, Przedmowa, r. 1, 2, 4, 6-9, 11, 22-27; z Księgi II – r. 36-39, 41; z Księgi III – List, Skrót, r. 25.

- J.-P. Roux, Król. Mity i symbole, przeł. K. Marczewska, Warszawa 1998. Stąd: Król chrześcijański.

3. Wzorzec świętego.

- Legenda o św. Aleksym, w: W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, dz. cyt., s. 97-98, 103-104.

- Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1972. Stąd: A. Gieysztor, Dobrowolne ubóstwo, ucieczka od świata i średniowieczny kult św. Aleksego, s. 21-40.

- P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach, Warszawa 2003. Stąd: Między miłością do Boga a miłością do bliskich, s. 117-130.

- A. Guriewicz, Problemy średniowiecznej kultury ludowej, przeł. Z. Dobrzyniecki, Warszawa 1987. Stąd: Chłopi i święci, s. 68-126.

4. Struktura tekstu średniowiecznego.

- Władysław z Gielniowa, Żołtarz Jezusow (Jezusa Judasz przedał...), w: W. Wydra, Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992, s. 64-66.

- P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza..., dz. cyt. Stąd: Stopnie do nieba. „Żołtarz Jezusow” Władysława z Gielniowa. 1. „Jezusow żołtarz czcicie...”, s. 258-289.

5. Śmierć wobec człowieka i człowiek wobec śmierci.

- Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Skarga umierającego, w: Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997 (BN I, 60).

- J. Huizinga, Jesień Średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, wstęp H. Barycz, Warszawa 1996. Stąd: Wizerunek śmierci.

6. Od polityki do poezji.

- A. Krzycki, Poezje, w: Antologia poezji polsko-łacińskiej, wstęp i oprac. A. Jelicz, Szczecin 1985, s. 155-199. Stąd: Andrzej Krzycki do Czytelnika (Si quis durior aciorque nostro), O twardym sercu dziewiczym Diamanty (Duritia superat cunctas Diamanta puellas), O dziewczynie Lidii (Me nive candenti petiit modo Lydia), O własnym szaleństwie (Heu mihi, quis furor hic?), Miłosny epigram (Me tuus urit amor, mea spes, mea summa voluptas), Czterowiersz o Beacie (Inter feminas formosa Beata catervas), Pieśń na wesele wspaniałego króla Zygmunta I i słynnej królowej Bony (Ne mirere hospes), Na węża królowej Bony (Si sub rupe draco conclusus hianate cavena), Zając schwytany na polowaniu przez królowę Bonę (Intertium laudesne meum doleasne viator), O Beacie Kościeleckiej (O Beata, decorata rara forma, moribus), Na Jana Górskiego z Miłosławia (Ecce canunt tenebras animi sua corpora vates), Na tego samego (Miraris te longe omnes fugitare puellas), O pewnym zabawnym zdarzeniu (Praesulis ex Thais demissa fenestra), Biskup Andrzej Krzycki do Erazma Rotterdamczyka (Qua tua non penetrant, doctissime gloria Erasme).

- C. Backvis, Szkice o kulturze staropolskiej, Warszawa 1975. Stąd: Łaciński poeta Polski humanistycznej Andrzej Krzycki - Andrea Cricius (1482-1532), przeł. M. Daszkiewicz.

- Pisarze staropolscy. Sylwetki, red. J. S. Gruchała, t. 1, Warszawa 1991. Stąd: J. S. Gruchała, Zmarnowany talent - Andrzej Krzycki.

7. Mądrość w oczach głupoty.

- Jan z Koszyczek, Rozmowy Salomona z Marchołtem, przeł. i oprac. M. Eder, Wrocław 2014.

- M. Głowiński, Mity przebrane, Kraków 1990. Stąd: Portret Marchołta.

- M. Słowiński, Błazen. Dzieje postaci i motywu, Warszawa 1993 (wyd. II). Stąd: Cz. I: Rozdział I. 1-4, Rozdział II. 4-5; Cz. II: Rozdział II. 1-2.

8. Śmiech w służbie propagandy.

- M.j Rej, Krótka rozprawa między trzema osobami..., w: Mikołaj Rej, Wybór pism, oprac. J. Ślaski, Warszawa 1975. M. Rej, Figliki, wstęp J. Krzyżanowski, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 1970. Stąd: 31. Chłopi, co Bożą Mękę kupowali, 42. Księdza, co wróbl osrał, 75. Machna, co w jajca nie chciała całować, 76. Kazanie na Wielki Piątek, 78. Pies u Bożej Męki jajca pogryzł, 96. Co się nie chciał spowiedać, iż się żona spowiedała, 97. Baba, co w Pasyją płakała, 123. Dziewka, co kożuszka szanowała, 141. Żadny, co go na Maryją ubierali, 189. Co na krzyżu chłopy posrał.

- J. S. Maciuszko, Mikołaj Rej. Zapomniany teolog ewangelicki z XVI wieku, Warszawa 2002, s. 62-82, 496-507.

9. Miłość doskonałego dworzanina.

- Ł. Górnicki, Dworzanin polski, w: tegoż, Pisma, oprac. R. Pollak, t. 1, Warszawa 1961. Stąd: Księga I, IV.

- T. Klaniczay, Renesans. Manieryzm. Barok, tłum. E. Cygielska, oprac. J. Ślaski, Warszawa 1986. Stąd: Neoplatońska filozofia piękna i miłości w literaturze renesansowej.

10. O doskonałym państwie i obywatelu.

- A. Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej, w: tegoż, Wybór pism, oprac. W. Voisé, Wrocław 1977 (BN I, 229), s. 91-219. Stąd zwłaszcza: Ks. I O obyczajach (r. IV, V, X), Ks. II O prawach (r. II, III), Ks. III O wojnie (r. I, II), Ks. V O szkole (r. I).

- J. Delumeau, Cywilizacja Odrodzenia, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1993. Stąd: Marzenia renesansu.

11. Renesansowe recepty na życie.

- J. Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, wyd. IV, Wrocław 1997 (BN I, 100). Stąd: “Czego chcesz od nas Panie...”, P. I, 2 [„Serce roście patrząc na te czasy...”], pieśni: I 9 [„Chcemy sobie być radzi...”], P. II 3 [„Nie wierz Fortunie, co siedzisz wysoko…”], II 11 [„Stateczny umysł pamiętaj zachować...”], II 19 [„Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy...”], II 22 [„Srogie łańcuchy na swym sercu czuję...”]; z Fragmentów...: 3 [„Oko śmiertelne Boga nie widziało…”], 9 [„Kto mi dać wiary nie chce, daj ją oku swemu...”].

- Jan Kochanowski: epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1530-1980, red. T. Michałowska, Warszawa 1984. Stąd: M. Cytowska, Horacy w twórczości Jana Kochanowskiego.

12. Kryzys renesansu.

- J. Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1991 (BN I, 1).

- A. Nowicka-Jeżowa, Sen życia w Trenie XIX Jana Kochanowskiego, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 1997, R. XXXII, s. 37-61.

- T. Klaniczay, Renesans. Manieryzm. Barok, dz. cyt. Stąd: Kryzys renesansu i manieryzm.

13. W labiryncie fraszek.

- J. Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, Warszawa 1991 (lub wyd. nast.) (BN I 163). Całość, zwłaszcza: z Księgi I: 1, 2, 3, 87, 101; z Księgi II: 1, 33, 37, 41, 106, 107, 108; z Księgi III: 1, 11, 29, 47, 76, 84, 85, 86.

- Jan Kochanowski 1584-1984. Epoka – twórczość – recepcja, red. B. Otwinowska, J. Pelc, t. 1, Lublin 1989. Stąd: A. Nowicka-Jeżowa, „U Boga każdy błazen”.

14. Dramat ludzkiej wolności.

- M. Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak, A. Karpiński przy współpracy K. Mrowcewicza, Warszawa 2001. Stąd: R. Grześkowiak, A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, Sonety, Parafrazy psalmów, Epigramaty.

- J. Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków 1996 (lub wyd. nast.). Stąd: jeden rozdział do wyboru.

15. W mikrokosmosie folwarku.

- Sz. Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprac. J. Pelc, Wrocław 1999 (BN I, 182). Stąd: Żeńcy.

- J. Kochanowski, Poezje, oprac. J. Pelc, Warszawa 1993. Stąd: Pieśń świętojańska o Sobótce (Panna I, VI, XII).

- Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok, red. T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 2002. Stąd: A. Krzewińska, Sielanka.

16. Od rozkoszy do marności.

- H. Morsztyn, Światowa rozkosz, wyd. A. Karpiński, Warszawa 1995. Tekst dostępny na: https://ibl.waw.pl/1bps.pdf

- P. Buchwald-Pelcowa, Hieronim Morsztyn – pierwszy z rodu poetów, „Przegląd Humanistyczny”, 1980, z. 4.

17. W królestwie konceptu.

- D. Naborowski, Poezje, oprac. J. Dürr-Durski, Warszawa 1961. Stąd: Miłości wszytko równo, Mądrość i rozkosz, Żywot ludzki, Do złej baby, Marność, Na oczy królewny angielskiej, Pieśń ad imitationem Horatiuszowej ody „Beatus ille, qui procul negotiis”, Cień, Krótkość żywota, Na toż, Błąd ludzki, Cnota grunt wszytkiemu, Do Anny.

- K. Mrowcewicz, Trivium poetów polskich epoki baroku: klasycyzm – manieryzm – barok. Studia nad poezją XVII stulecia, Warszawa 2005, s. 129-177.

- U. Eco, Wyspa dnia poprzedniego, przeł. A. Szymanowski. Warszawa 1995. Stąd: Luneta Arystotelesowska.

18. Zapominanie i pamiętanie

- Sz. Zimorowic, Roksolanki, to jest ruskie panny, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa 1999. Całość, zwłaszcza zaś: Ukochanym Oblubieńcom B.Z. i K.D.; Dziewosłąb; I 13 (Bonorella); I 17 (Marantula); II 6 (Hipolit); II 9 (Halcjon); II 10 (Euzebi); II 11 (Lubomir); II 14 (Symeon); II 22 (Aleksy); III 5 (Pawencja); III 6 (Tamilla); III 9 (Proceryna); III 19 (Pulcheria); III 20 (Halcydis). Konieczna jest również kserokopia spisu treści. Tekst dostępny na: www.staropolska.pl

- L. Ślękowa, Wstęp, do: Sz. Zimorowic, Roksolanki, oprac. L. Ślękowa, Wrocław 1983 (BN I 73).

19. Gry z tradycją.

- J. A. Morsztyn, Lutnia, Kanikuła, Erotyki, w: tegoż, Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski. Warszawa 1971. Stąd: ze zbioru Lutnia: 24. Zapust, 38. Boginie, 41. Sen, 171. Na krzyżyk na piersiach jednej panny. Sonet, 200. Wiosna; ze zbioru Kanikuła: 19. Redivivatus; z Erotyków: 5. Na sen, 20. Gniewem nie wskórasz.

- Literatura polskiego baroku w kręgu idei, red. A. Nowicka-Jeżowa, M. Hanusiewicz, A. Karpiński, Lublin 1995. Stąd: A. Nowicka-Jeżowa, Dyskusja z platońską koncepcją miłości w erotyce J. A. Morsztyna.

20. Blaski i cienie konwersji.

- W. Potocki, Dzieła, t. 2: Ogród nie plewiony i inne utwory z lat 1677-1695, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1987. Stąd: cz. 1 Ogrodu – 4, 17, 40, 54, 98, 138, 162, 183, 193, 195, 204, 213, 245; cz. 2 – 72, 101, 185, 201, 210, 254, 266, 269, 321, 452, 458, 470; cz. 3 – 96, 145, 146.

- Cz. Hernas, Barok, Warszawa 1998. Stąd: Wacław Potocki.

21. W królestwie cnoty.

- S. H. Lubomirski, Adverbia moralia, w: tegoż, Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński, t. 1. Warszawa 1995. Stąd: Drukarz pozdrawia czytelnika, List Autora do Przyjaciela, Adverbium I, Adverbium XIV, Adverbium XV. Teksty dostępne na: https://rcin.org.pl/dlibra/publication/97592/edition/74637

- S. H. Lubomirski, Poezje zebrane, wyd. A. Karpiński, t. 2, Warszawa 1995. Stąd: A. Karpiński, O autorze. W poszukiwaniu wizerunku „Salomona polskiego.

22. Dydaktyka klasycyzmu.

- I. Krasicki, Satyry i listy, wstęp J. T. Pokrzywniak, oprac. Z. Goliński, Wrocław 1988 (lub wyd. nast.). (BN I 169). Stąd: Do króla, Świat zepsuty, Żona modna, Pochwała wieku, Pochwała głupstwa. Teksty dostępne na: https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/satyry.pdf

- J. T. Pokrzywniak, Wstęp, do: I. Krasicki, Satyry i listy, dz. cyt.

- T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975. Stąd: Klasycyzm. III. Filozoficzno-ideowa problematyka prądu, V. Tematy i motywy literatury klasycystycznej.

23. Zabawy przyjemne i pożyteczne.

- A. Naruszewicz, Liryki wybrane, oprac. i wstęp. J. W. Gomulicki, Warszawa 1964. Stąd: Do fiołka, Nic nadto, Do Poezji, Hymn do Słońca, Szczęśliwość, Hymn do Boga, Daniel Kalwiński do Trembeckiego na skasowanie jezuitów, Do astronoma, Balon. Teksty dostępne na: https://ibl.waw.pl/pl/nauka-i-badania/publikacje/biblioteka-pisarzy-polskiego-oswiecenia

- J. W. Gomulicki, Krzywda Naruszewicza, w: A. Naruszewicz, Liryki wybrane, dz. cyt.

- J. Snopek, Objawienie i Oświecenie, dz. cyt. Stąd: III. Literackie wzory postaw libertyńskich, 2. Libertynizm duchownego.

- C. L. Becker, Państwo Boże osiemnastowiecznych filozofów, przeł. J. Ruszkowski, Poznań 1995 (lub wyd. nast.). Stąd: Rozdz. II. Prawa Natury i Bóg Natury, Rozdz. III. Pożytek z potomności (I-III).

24. Serce i czucie.

- F. Karpiński, Poezje wybrane, oprac. T. Chachulski, Wrocław 1997 (BN I 89). Stąd: Do Justyny. O stateczności, Do motyla, Do skowronka, Laura i Filon, Na obraz tryumfu Śmierci, Kato o nieśmiertelności duszy. Z francuskiego, Sumienie, Powrót z Warszawy na wieś (lub te same utwory w: F, Karpiński, Wiersze zebrane, cz. 1, wyd. T. Chachulski, Warszawa 2005. Teksty dostępne na: https://ibl.waw.pl/pl/nauka-i-badania/publikacje/biblioteka-pisarzy-polskiego-oswiecenia.

- F. D. Kniaźnin, Wiersze wybrane, oprac. A. K. Guzek, Warszawa 1981. Stąd: Dwie gałązki, Do księżyca, Babia Góra. Do Pawła Czenpińskiego, gdy objażdżał góry krakowskie, Karlsbad, Do Józefa Świętorzeckiego, Do Jana Rembielińskiego.

- T. Chachulski, Wstęp, do: F. Karpiński, Poezje wybrane, dz. cyt.

- T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm. Sentymentalizm. Rokoko, dz. cyt. Stąd: Sentymentalizm. III. Filozoficzno-ideowe założenia prądu, V. Motywy i tematy literatury sentymentalizmu; Rokoko. II. Poszukiwania Kniaźnina.

25. Filozofia Ogrodu.

- S. Trembecki, Sofijówka, wyd. J. Snopek, Warszawa 2000. Tekst dostępny na: https://ibl.waw.pl/1bppoocr.pdf

- R. Przybylski, Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Warszawa 1983 (lub wyd. nast.). Stąd: Rozpacz libertyna.

- J. Snopek, Objawienie i Oświecenie. Z dziejów libertynizmu w Polsce, Wrocław 1986. Stąd: I. Rozważania wstępne, 1. Kłopoty z terminem, II. Inspiracje i tradycje, III. Literackie wzory postaw libertyńskich, 3. Libertynizm szambelana.

26. Racjonalizm libertyna.

- T. K. Węgierski, Wiersze wybrane, oprac. J. W. Gomulicki. Warszawa 1974. Stąd: Przypadek w piwnicy, Nice, Kobieta, czuły i młody, Złe czasy, nie ja, Do Ogińskiego, hetmana wielkiego litewskiego, O pożytku niemienia, List do JMCI starosty garwolińskiego, Myśl moja do JW. Stanisława Bielińskiego, starosty garwolińskiego, Moja ekskuza [Do księdza Gracjana Piotrowskiego], Sen pierwszy. Żona, Do pisarza Potockiego o śmierci syna jego, Napis na domku, Inny napis, Na ścianie La Grande-Chartreuse oraz J. W. Gomulicki, Młody “gniewny” polskiego oświecenia, Tabela biograficzna.

- P. Hazard, Myśl europejska w XVIII wieku. Od Monteskiusza do Lessinga, przeł. H. Suwała, wstęp S. Pietraszko, Warszawa 1972. Stąd: Bóg chrześcijan przed sądem, Przeciwko religii objawionej, Religia naturalna, Prawo, Moralność, Idee a obyczaje (Awanturnik, Kobieta, Literat, Filozof).

- J. Snopek, Objawienie i Oświecenie…, dz. cyt. Stąd: III. Literackie wzory postaw libertyńskich, 4. Libertynizm outsidera.

1. Zajęcia organizacyjne

2-6. Literatura średniowiecza

7-15. Literatura renesansu.

16-22. Literatura baroku.

23-27. Literatura oświecenia.

Uwaga! W każdym semestrze odbędą się też zajęcia warsztatowe (w Gabinecie Starych Druków BUWu).

- dyskusja i burza mózgów,

- closereading.

Aby zaliczyć zajęcia w I semestrze (zimowym), osoba studiująca powinna:

- zaliczyć na ocenę pozytywną sprawdziany z lektur ze średniowiecza i renesansu),

- ustalić temat pracy rocznej,

- ustalić bibliografię (wstępną) do pracy rocznej,

- brać aktywny udział w zajęciach,

- legitymować się obecnością na zajęciach (dozwolone są 2 nieobecności, każda następna musi być odrobiona na dyżurze prowadzącego).

Aby zaliczyć zajęcia w II semestrze (letnim), osoba studiująca powinna:

- zaliczyć na ocenę pozytywną sprawdziany z lektur z baroku i oświecenia,

- zaliczyć krótką pracę pisemną, której temat zostanie ustalony przez prowadzącego,

- złożyć pracę roczną w terminie ustalonym przez prowadzącego zajęcia i w porozumieniu z grupą,

- brać aktywny udział w zajęciach,

- legitymować się obecnością na zajęciach (dozwolone są 2 nieobecności, każda następna musi być odrobiona na dyżurze prowadzącego).

Rozkład zajęć może ulec zmianie w zależności od indywidualnych potrzeb uczestników oraz w związku z planowanymi zajęciami warsztatowymi. Wszystkie zmiany, a tak terminy sprawdzianów z lektur będą ustalane w porozumieniu z grupą zajęciową.

Prowadzący zajęcia będzie dostępny na dyżurach dydaktycznych (terminy zostaną podane na pierwszych zajęciach). Możliwy jest też kontakt mailowy (pod adresem z USOS-web).

Część tekstów potrzebnych do zajęć została zdygitalizowana i jest dostępna na:

www.staropolska.pl

www.wolnelektury.pl

www.polona.pl

www.fbc.pl