Teoria i praktyka demokracji europejskiej [2105-M-D1TPDEU] Semestr zimowy 2023/24
Ćwiczenia, grupa nr 1

Temat 2. Demokracja w działaniu – źródła rozbieżności między praktyką a teorią

a) Perykles, Mowa pogrzebowa, w: Historia idei politycznych. Wybór tekstów, tom I, S. Filipowicz, A. Mielczarek, K. Pieliński, M. Tański (oprac.), Warszawa 2000;

b) S. Filipowicz, Historia myśli polityczno-prawnej, Gdańsk 2002, s. 32-37;

c) J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001, s. 19-24;

d) R. Legutko, O demokracji starożytnej, w: Oblicza demokracji, pod red. R. Legutki i J. Kloczkowskiego, Kraków 2002, s. 26-55;

e) D. Held, Modele demokracji, Kraków 2010, s. 15-28, 121-178;

f) Monteskiusz, O duchu praw (fragment – O rządzie republikańskim i prawach właściwych demokracji oraz O zasadzie demokracji), w: Historia idei politycznych. Wybór tekstów, tom II, S. Filipowicz, A. Mielczarek, K. Pieliński, M. Tański (oprac.), Warszawa 2000, s. 11-14;

g) J.J. Rousseau, Umowa społeczna (fragment – O demokracji), w: Historia idei politycznych. Wybór tekstów, tom II, S. Filipowicz, A. Mielczarek, K. Pieliński, M. Tański (oprac.), Warszawa 2000, s. 65-66;

h) T. Paine, O ograniczeniach prawa konstytucyjnego i prawach człowieka (fragment – O starych i nowych formach rządów), w: Historia idei politycznych. Wybór tekstów, tom II, S. Filipowicz, A. Mielczarek, K. Pieliński, M. Tański (oprac.), Warszawa 2000, s. 165-167;

i) A. de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, w: Historia idei politycznych. Wybór tekstów, tom II, S. Filipowicz, A. Mielczarek, K. Pieliński, M. Tański (oprac.), Warszawa 2000, s. 256-282;

j) J. Baszkiewicz, Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 2001, s. 273-284 oraz 300-304.

Temat 3. Współczesne modele demokracji

a) A. Antoszewski, Współczesne teorie demokracji, Warszawa 2016, roz. I-III;

b) Ch. Tilly, Demokracja, Warszawa 2008, s. 18-38, 301-318;

c) R. Doorenspleet, The fourth wave of democratization. Identification and Explanation, s. 5-40;

d) R.A. Dahl, O demokracji, Kraków 2000, s. 79-94 (rozdział 8);

e) D. Held, Modele demokracji, Kraków 2010, s. 203-221;

f) P.W. Juchacz, Demokracja. Deliberacja. Partycypacja, Poznań 2006;

g) M. Nowina-Konopka, Społeczeństwo informacyjne a teoria demokracji, w: Społeczeństwo informacyjne. Istota, rozwój, wyzwania, pod red. M. Witkowskiej i K. Cholawo-Sosnowskiej, Warszawa 2006;

h) A. Lijphart, Demokracja w społeczeństwach sfragmentaryzowanych, w: Elity, demokracja, wybory, wyb. i oprac. J. Szczupaczyński, Warszawa 1993;

i) http://www.egov.pl/;

j) United Nations, E-Government Survey 2012. E-Government for the People, http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un/unpan048065.pdf, s. 9-35.

Literatura fakultatywna:

a) e-Democracy: Putting Down Global Roots, http://www-01.ibm.com/industries/government/ieg/pdf/e-democracy%20putting%20down%20roots.pdf;

Temat 4. Kulturowe źródła demokracji europejskiej

a) F. Gołembski, Cywilizacja europejska, Warszawa 2012, s. 33-67;

b) A. Kołakowska, Europa kontra Europa, „Przegląd Polityczny” 2006, nr 75;

c) S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, Warszawa 2009, s. 82-94, ew.: S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, w: Konstytucjonalizm, demokracja, wolność. Wybór tekstów, bmw, bdw, s. 246-253;

d) A. Szachaj, Europa jako wola i wyobrażenie, w: A. Szachaj, Relatywizm i fundamentalizm oraz inne szkice z filozofii kultury i polityki, Toruń 2008.

Temat 5. Demokratyzacja i jak ją mierzyć?

a) A. Antoszewski, Współczesne teorie demokracji, Warszawa 2016, roz. IV;

b) S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, Warszawa 2009, s. 117-167;

c) Ch. Tilly, Demokracja, Warszawa 2008, s. 11-18, 78-87, 94-102;

d) http://www.freedomhouse.org/;

e) W. Szewczak, Jak zmierzyć demokrację? Skale pomiaru demokracji politycznej stosowane w politologii porównawczej, „Przegląd Politologiczny” 2011, nr 1.

Temat 6. Wybory jako instrument praktykowania demokracji

a) D. Nohlen, Prawo wyborcze i systemy wyborcze. O teorii systemów wyborczych, Warszawa 2004, s. 23-34, 102-156.

Temat 7. Społeczeństwo obywatelskie: sposób funkcjonowania w wybranych państwach demokratycznych Europy

a) Społeczeństwo obywatelskie, pod red. M. Witkowskiej i A. Wierzbickiego, Warszawa 2005, s. 9-41 oraz 51-83;

b) Ch. Tilly, Demokracja, Warszawa 2008, s. 116-102;

c) R. Putnam, Społeczny kapitał a sukces instytucji, w: Konstytucjonalizm, demokracja, wolność. Wybór tekstów, bmw, bdw, s. 147-156;

d) M. Rymsza, Klasyczne koncepcje kapitału społecznego, w: Kapitał społeczny. Ekonomia społeczna, red. T. Kaźmierczak i M. Rymsza, Warszawa 2007;

e) Diagnoza społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków – raport, red. J. Czapiński, T. Panek, s. 284-292 (dostępny on-line: http://www.diagnoza.com/pliki/raporty/Diagnoza_raport_2015.pdf);

f) Ł. Zamęcki, Społeczne podstawy ładu politycznego, Warszawa 2011, s. 138-152.

g) F. Fukuyama, Kapitał społeczny, w: Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw, pod red. L.E. Harrisona i S.P. Huntingtona, Poznań 2003.

Literatura fakultatywna:

a) F. Fukuyama, Zaufanie: kapitał społeczny a droga do dobrobytu, Warszawa-Wrocław 1997.

Temat 8. Praktyczne implikacje realizacji wartości demokratycznych

a) S. Lukes, Różnorodność moralna a relatywizm, w: S. Lukes, Liberałowie i kanibale. O konsekwencjach różnorodności, Toruń 2012;

b) S. Lukes, Czy uniwersalizm jest etnocentryczny?, w: S. Lukes, Liberałowie i kanibale. O konsekwencjach różnorodności, Toruń 2012;

c) S. Lukes, Liberalizm dla liberałów, kanibalizm dla kanibali, w: S. Lukes, Liberałowie i kanibale. O konsekwencjach różnorodności, Toruń 2012;

d) S. Lukes, Czy pluraliści muszą być relatywistami?, w: S. Lukes, Liberałowie i kanibale. O konsekwencjach różnorodności, Toruń 2012;

e) M. Król, Bezradność liberałów. Myśl liberalna wobec konfliktu i wojny, Warszawa 2005, s. 32-34.

f) F. Gołembski, Cywilizacja europejska, Warszawa 2012, s. 33-67;

g) A. Kołakowska, Europa kontra Europa, „Przegląd Polityczny” 2006, nr 75;

h) S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, Warszawa 2009, s. 82-94, ew.: S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, w: Konstytucjonalizm, demokracja, wolność. Wybór tekstów, bmw, bdw, s. 246-253;

i) A. Szachaj, Europa jako wola i wyobrażenie, w: A. Szachaj, Relatywizm i fundamentalizm oraz inne szkice z filozofii kultury i polityki, Toruń 2008.

Temat 9. De-demokratyzacja

a) S. Haggard, R. Kaufman, Backsliding: Democratic Regress in the Contemporary World, Cambridge 2021 (dostępna w pdf)

b) https://www.v-dem.net/

Temat 10. Korupcja i klientelizm w rzeczywistości demokratycznej

a) J. Tarkowski, Patroni i klienci, Warszawa 1994;

b) Art. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym;

c) https://www.transparency.org/whatwedo/publication/corruption_perceptions_index_2016S.M. Lipset, G.S. Lenz, Korupcja, kultura i funkcjonowanie rynków, w: Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw, pod red. L.E. Harrisona i S.P. Huntingtona, Poznań 2003.

Temat 11. Standardy praw człowieka a ich realizacja w demokracji

a) S. Lukes, Pięć bajek o prawach człowieka, w: S. Lukes, Liberałowie i kanibale. O konsekwencjach różnorodności, Toruń 2012;

b) Amnesty International Report 2016/2017, https://amnesty.org.pl/ai_reports/raport-roczny-201617/

c) HRW World Report 2017, https://www.hrw.org/pl/news/2017/01/12/298799

d) EIU, The Democracy Index 2016, https://www.eiu.com/public/topical_report.aspx?campaignid=DemocracyIndex2016

Temat 12. Demokracja i jej efektywność a rozwój ekonomiczny państwa

a) R.A. Dahl, O demokracji, Kraków 2000, s. 154-159 (rozdział 13);

b) S. Huntington, Trzecia fala demokratyzacji, Warszawa 2009, s. 67-81.

Literatura fakultatywna:

a) H.S. Rowen, When will the Chinese people be free? “Journal of Democracy” 2007, nr 3, http://www.journalofdemocracy.org/articles/gratis/China-cluster-18-3.pdf.

b) R. Inglehart, Kultura a demokracja, w: Kultura ma znaczenie. Jak wartości wpływają na rozwój społeczeństw, pod red. L.E. Harrisona i S.P. Huntingtona, Poznań 2003.

Temat 13. Populistyczne tendencje w demokracji

a) Populizm, pod red. O. Wysockiej, Warszawa 2011, s. 25-116; 283-335.

b) Demokracja w obliczu populizmu, pod red. Y. Meny, Y. Surel, Warszawa 2007, s. 28-53, 106-128, 249-271.

Temat 14. Demokracja europejska? Demokracja w UE?

a) S. Hix, System polityczny Unii Europejskiej, Warszawa 2010, s. 90-97, 217-250.

b) K.A. Wojtaszczyk, Czy w Unii Europejskiej istnieje demokratyczny deficyt, w: Deficyt demokracji w Unii Europejskiej, pod red. K.A. Wojtaszczyka, J. Szymańskiej, Warszawa 2012.

1. Zapoznanie z programem zajęć i zasadami zaliczenia przedmiotu

a) Zapoznanie z programem zajęć

b) Zapoznanie z wymaganiami oraz metodami pracy

c) Zapoznanie z zasadami zaliczenia przedmiotu

d) Zapoznanie z literaturą

e) Dyskusja wstępna

2. Demokracja w działaniu – źródła rozbieżności między praktyką a teorią

a) Demokracja – idea starożytnej Grecji

b) Demokracja – praktyka starożytnej Grecji

c) Oświeceniowy model demokracji

d) XX-wieczna praktyka demokracji

e) Demokracja a demokracja ludowa – krzesło a krzesło elektryczne?

3. Współczesne modele demokracji

a) Model R.A. Dahla

b) Model A. Lijphardta

c) Typy demokracji wg. D. Helda i Ch. Tilly

d) Demokracja elektroniczna

4. Kulturowe źródła demokracji europejskiej

a) Jedynie kultura europejska podłożem dla rozwoju demokracji?

5. Demokratyzacja i jak ją mierzyć?

a) Procesy demokratyzacyjne

b) Kryteria Freedom House

c) Jak zmierzyć demokrację?

6. Wybory jako instrument praktykowania demokracji

a) Znaczenie wyborów dla demokracji

b) Różne formy wyborów w państwach demokratycznych – implikacje praktyczne

7. Społeczeństwo obywatelskie: sposób funkcjonowania w wybranych państwach demokratycznych Europy

a) Analiza badań opinii publicznej w zakresie różnych aspektów funkcjonowania społeczeństwa obywatelskiego w państwach europejskich

b) Rola społeczeństwa obywatelskiego dla funkcjonowania demokracji

8. Praktyczne implikacje realizacji wartości demokratycznych

a) Jedynie kultura europejska podłożem dla rozwoju demokracji?

Debata oksfordzka studentów

b) Czy wolność wyklucza bezpieczeństwo?

c) Czy pluralizm i tolerancja musi prowadzić do relatywizmu?

9. De-demokratyzacja

a) Przebieg procesów de-demokratyzacyjnych, ich forma i przyczyny

b) Procesy de-demokratyzacyjne we współczesnej Europie

c) Kazus Polski i Węgier

10. Korupcja i klientelizm w rzeczywistości demokratycznej

a) Definicje pojęć wg ustaw – analiza polskich aktów prawnych

b) Formy patologii demokracji – case study studentów przygotowywany na zajęcia

c) Indeks korupcji Transparency International

d) Rola korupcji i klientelizmu dla państwa demokratycznego – przyczyny i efekty

11. Standardy praw człowieka a ich realizacja w demokracji

a) Ochrona praw człowieka w państwach demokratycznych

b) Główne formy łamania praw człowieka w demokracjach europejskich

c) Demokracja formalna a rzeczywista w państwach Europy Środkowej i Wschodniej

d) Index of democracy państw Europy Środkowej i Wschodniej

e) Rola demokratycznych ruchów społecznych w państwach wschodniej Europy

12. Demokracja i jej efektywność a rozwój ekonomiczny państwa

a) Pozaeuropejski przykład wysokiej efektywności gospodarczej bez demokracji (np. Hongkong, Singapur)

b) Demokracja a wolny rynek – zależność przyczynowo-skutkowa czy jedynie korelacja?

13. Populistyczne tendencje w demokracji

a) Populizm – próba konceptualizacji

b) Przyczyny rozwoju ruchów populistycznych

c) Rola populizmu na wybranych przykładach europejskich

14. Demokracja europejska? Demokracja w UE?

a) Europejski model demokracji?

b) Czy UE jest demokratyczna? Odwołanie do teorii demokracji wg R.A. Dahla

15. Podsumowanie: czy demokracja spełnia swoje obietnice?

a) Podsumowanie i zakończenie semestralnej pracy studentów

Rozmowa nauczająca, praca w grupie, analiza danych zastanych, debata oksfordzka, debata punktowana

Podstawowym warunkiem zaliczenia zajęć jest obecność (dopuszczalne są dwie nieusprawiedliwione nieobecności w semestrze). Przekroczenie liczby możliwych nieobecności skutkuje koniecznością zaliczenia zajęć na „dyżurze”. Nieobecność na ponad połowie spotkań prowadzi do niezaliczenia zajęć. Studenci ze względu na formę zajęć zobowiązani są do aktywnego w nich udziału.

Student w trakcie ćwiczeń uzyskuje punkty za różne formy aktywności. Uzyskanie 30 lub większej liczby punktów oznacza zaliczenie ćwiczeń na ocenę dobrą. Zdobycie 40 lub większej liczby punktów skutkuje oceną bardzo dobrą.

Za merytoryczne uczestniczenie w dyskusji w trakcie zajęć student po ich zakończeniu uzyskuje 1 pkt. Punkty można uzyskać również za napisanie esejów (każdy może w semestrze napisać maksymalnie dwa eseje). Za napisanie 4 stronicowego eseju naukowego zgodnie z wytycznymi student może uzyskać maksymalnie 17 punktów . Student może też samodzielnie bądź w parze przygotować prezentację, za wygłoszenie, której w trakcie zajęć można uzyskać maksymalnie 5 punktów.

-