Literatura i kultura epok dawnych [3001-P1A1LD] Rok akademicki 2024/25
Ćwiczenia, grupa nr 2

Dr hab. Marta Wojtkowska-Maksymik

m.wojtkowska-maksymik@uw.edu.pl

Historia literatury polskiej – staropolska i oświecenie

I semestr, r. ak. 2022/2023

1. Bogurodzica, w: W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław 1995, s. 234-237; Lament świętokrzyski („Posłuchajcie bracia miła...”), w: Polskie pieśni pasyjne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużewski, t. I: Teksty i komentarze, zebr. i oprac. M. Korolko, oprac. język. J. Puzynina, T. Dobrzyńska, oprac. paleograf. H. Kowalewicz, Warszawa 1977, s. 124-127.

- R. Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Kraków 2002. Stąd: Narodziny obrazu Deesis.

- J. Pietrkiewicz, Literatura polska w perspektywie europejskiej. Studia i rozprawy, przeł. A. Olszewska-Marcinkiewicz, I. Sieradzki, oprac. J. Starnawski, Warszawa 1986. Stąd: Jednoczesność w sekwencji. Model czasowy średniowiecznego utworu poetyckiego.

- P. Stępień, Chaos i ład. “Lament świętokrzyski” w świetle tradycji teologicznej, „Pamiętnik Literacki” 1998, nr 1, s. 69-94.

- Zrozumieć średniowiecze. Wypisy. Konteksty i materiały literackie, oprac. R. Mazurkiewicz, Tarnów 1997. Stąd: Jacopone da Todi, Stabat Mater dolorosa.

2. Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przeł. L. Grodecki, oprac. i wstęp M. Plezia, Wrocław 1982 (lub wyd. nast.) (BN I, 59). Stąd: M. Plezia, Wstęp; z Księgi I: List, Skrót, Przedmowa, r. 1, 2, 4, 6-9, 11, 22-27; z Księgi II – r. 36-39, 41; z Księgi III – List, Skrót, r. 25.

- J.-P. Roux, Król. Mity i symbole, przeł. K. Marczewska, Warszawa 1998. Stąd: Król chrześcijański.

3. Legenda o św. Aleksym, w: W. Wydra, W. R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, dz. cyt., s. 97-98, 103-104.

- Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej, Warszawa 1972. Stąd: A. Gieysztor, Dobrowolne ubóstwo, ucieczka od świata i średniowieczny kult św. Aleksego, s. 21-40.

- P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza. Studia o czterech tekstach, Warszawa 2003. Stąd: Między miłością do Boga a miłością do bliskich, s. 117-130.

- A. Guriewicz, Problemy średniowiecznej kultury ludowej, przeł. Z. Dobrzyniecki, Warszawa 1987. Stąd: Chłopi i święci, s. 68-126.

4. Władysław z Gielniowa, Żołtarz Jezusow (Jezusa Judasz przedał...), w: W. Wydra, Władysław z Gielniowa. Z dziejów średniowiecznej poezji polskiej, Poznań 1992, s. 64-66.

- W. Wydra, Władysław z Gielniowa..., dz. cyt., s. 63-79, 119-121.

- P. Stępień, Z literatury religijnej polskiego średniowiecza..., dz. cyt. Stąd: Stopnie do nieba. „Żołtarz Jezusow” Władysława z Gielniowa. 1. „Jezusow żołtarz czcicie...”, s. 258-289.

5. Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią, Skarga umierającego, w: Polska poezja świecka XV wieku, oprac. M. Włodarski, Wrocław 1997 (BN I, 60).

- J. Huizinga, Jesień Średniowiecza, przeł. T. Brzostowski, wstęp H. Barycz, Warszawa 1996. Stąd: Wizerunek śmierci.

6. Andrzej Krzycki, Poezje, w: Antologia poezji polsko-łacińskiej, wstęp i oprac. A. Jelicz, Szczecin 1985, s. 155-199. Stąd: Andrzej Krzycki do Czytelnika (Si quis durior aciorque nostro), O twardym sercu dziewiczym Diamanty (Duritia superat cunctas Diamanta puellas), O dziewczynie Lidii (Me nive candenti petiit modo Lydia), O własnym szaleństwie (Heu mihi, quis furor hic?), Miłosny epigram (Me tuus urit amor, mea spes, mea summa voluptas), Czterowiersz o Beacie (Inter feminas formosa Beata catervas), Pieśń na wesele wspaniałego króla Zygmunta I i słynnej królowej Bony (Ne mirere hospes), Na węża królowej Bony (Si sub rupe draco conclusus hianate cavena), Zając schwytany na polowaniu przez królowę Bonę (Intertium laudesne meum doleasne viator), O Beacie Kościeleckiej (O Beata, decorata rara forma, moribus), Na Jana Górskiego z Miłosławia (Ecce canunt tenebras animi sua corpora vates), Na tego samego (Miraris te longe omnes fugitare puellas), O pewnym zabawnym zdarzeniu (Praesulis ex Thais demissa fenestra), Biskup Andrzej Krzycki do Erazma Rotterdamczyka (Qua tua non penetrant, doctissime gloria Erasme).

- C. Backvis, Szkice o kulturze staropolskiej, Warszawa 1975. Stąd: Łaciński poeta Polski humanistycznej Andrzej Krzycki - Andrea Cricius (1482-1532), przeł. M. Daszkiewicz.

- Pisarze staropolscy. Sylwetki, red. J. S. Gruchała, t. 1, Warszawa 1991. Stąd: J. S. Gruchała, Zmarnowany talent - Andrzej Krzycki.

7. Jan z Koszyczek, Rozmowy Salomona z Marchołtem, przeł. i oprac. M. Eder, Wrocław 2014.

- M. Głowiński, Mity przebrane, Kraków 1990. Stąd: Portret Marchołta.

- M. Słowiński, Błazen. Dzieje postaci i motywu, Warszawa 1993 (wyd. II). Stąd: Cz. I: Rozdział I. 1-4, Rozdział II. 4-5; Cz. II: Rozdział II. 1-2.

8. Mikołaj Rej, Krótka rozprawa między trzema osobami..., w: Mikołaj Rej, Wybór pism, oprac. J. Ślaski, Warszawa 1975. M. Rej, Figliki, wstęp J. Krzyżanowski, oprac. M. Bokszczanin, Warszawa 1970. Stąd: 31. Chłopi, co Bożą Mękę kupowali, 42. Księdza, co wróbl osrał, 75. Machna, co w jajca nie chciała całować, 76. Kazanie na Wielki Piątek, 78. Pies u Bożej Męki jajca pogryzł, 96. Co się nie chciał spowiedać, iż się żona spowiedała, 97. Baba, co w Pasyją płakała, 123. Dziewka, co kożuszka szanowała, 141. Żadny, co go na Maryją ubierali, 189. Co na krzyżu chłopy posrał.

- J. S. Maciuszko, Mikołaj Rej. Zapomniany teolog ewangelicki z XVI wieku, Warszawa 2002, s. 62-82, 496-507.

9. Łukasz Górnicki, Dworzanin polski, w: tegoż, Pisma, oprac. R. Pollak, t. 1, Warszawa 1961. Stąd: Księga I, IV.

- T. Klaniczay, Renesans. Manieryzm. Barok, tłum. E. Cygielska, oprac. J. Ślaski, Warszawa 1986. Stąd: Neoplatońska filozofia piękna i miłości w literaturze renesansowej.

10. Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczpospolitej, w: tegoż, Wybór pism, oprac. W. Voisé, Wrocław 1977 (BN I, 229), s. 91-219. Stąd zwłaszcza: Ks. I O obyczajach (r. IV, V, X), Ks. II O prawach (r. II, III), Ks. III O wojnie (r. I, II), Ks. V O szkole (r. I).

- J. Delumeau, Cywilizacja Odrodzenia, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1993. Stąd: Marzenia renesansu.

11. Jan Kochanowski, Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, wyd. IV, Wrocław 1997 (BN I, 100). Stąd: “Czego chcesz od nas Panie...”, P. I, 2 [„Serce roście patrząc na te czasy...”], pieśni: I 9 [„Chcemy sobie być radzi...”], P. II 3 [„Nie wierz Fortunie, co siedzisz wysoko…”], II 11 [„Stateczny umysł pamiętaj zachować...”], II 19 [„Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy...”], II 22 [„Srogie łańcuchy na swym sercu czuję...”]; z Fragmentów...: 3 [„Oko śmiertelne Boga nie widziało…”], 9 [„Kto mi dać wiary nie chce, daj ją oku swemu...”].

- Jan Kochanowski: epoka renesansu. W 450 rocznicę urodzin poety 1530-1980, red. T. Michałowska, Warszawa 1984. Stąd: M. Cytowska, Horacy w twórczości Jana Kochanowskiego.

12. Jan Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1991 (BN I, 1).

- A. Nowicka-Jeżowa, Sen życia w Trenie XIX Jana Kochanowskiego, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza” 1997, R. XXXII, s. 37-61.

- T. Klaniczay, Renesans. Manieryzm. Barok, dz. cyt. Stąd: Kryzys renesansu i manieryzm.

13. Jan Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, Warszawa 1991 (lub wyd. nast.) (BN I 163). Całość, zwłaszcza: z Księgi I: 1, 2, 3, 87, 101; z Księgi II: 1, 33, 37, 41, 106, 107, 108; z Księgi III: 1, 11, 29, 47, 76, 84, 85, 86.

- Jan Kochanowski 1584-1984. Epoka – twórczość – recepcja, red. B. Otwinowska, J. Pelc, t. 1, Lublin 1989. Stąd: A. Nowicka-Jeżowa, „U Boga każdy błazen”.

14. Mikołaj Sęp Szarzyński, Poezje zebrane, wyd. R. Grześkowiak, A. Karpiński przy współpracy K. Mrowcewicza, Warszawa 2001. Stąd: R. Grześkowiak, A. Karpiński, Wprowadzenie do lektury, Sonety, Parafrazy psalmów, Epigramaty.

- J. Błoński, Mikołaj Sęp Szarzyński a początki polskiego baroku, Kraków 1996 (lub wyd. nast.). Stąd: jeden rozdział do wyboru.

15. Szymon Szymonowic, Sielanki i pozostałe wiersze polskie, oprac. J. Pelc, Wrocław 1999 (BN I, 182). Stąd: Żeńcy.

- J. Kochanowski, Poezje, oprac. J. Pelc, Warszawa 1993. Stąd: Pieśń świętojańska o Sobótce (Panna I, VI, XII).

- Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze – renesans – barok, red. T. Michałowska, B. Otwinowska, E. Sarnowska-Temeriusz, Wrocław 2002. Stąd: A. Krzewińska, Sielanka.

Podczas zajęć omówione zostaną utwory polskie powstałe w okresie od XII do XVIII w. Ważnym kontekstem będą przemiany kultury, średniowieczna i wczesnonowożytna ikonografia oraz filozofia.

Zajęcia organizacyjne

Średniowieczna pieśń maryjna.

Kronika jako narzędzie politycznej propagandy.

Hagiografia i kult świętych.

Pieśni pasyjne.

Sztuki dobrego umierania.

Humanistyczna poezja dworska.

Literatura błazeńska wczesnego renesansu.

Piśmiennictwo polemiczne polskiej reformacji.

Wczesnonowożytny dwór i dworzanin.

Republika idealna?

W poszukiwaniu życiowej równowagi.

Poezja kryzysu.

W labiryncie zbioru epigramatycznego.

Zmierzch renesansu.

Staropolskie sielanki.

Poezja "światowych rozkoszy"?

Koncept i metafora w baroku.

Miłość ziemska i niebiańska.

W cieniu Giambattisty Marina.

Religijność późnego baroku.

Elogia i emblematy.

Klasycyzm oświeceniowy.

Sentymentalizm oświeceniowy.

Problem rokoka.

Poeci - libertyni polskiego oświecenia.

Warsztaty w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego (Gabinet Starych Druków)

- dyskusja,

- burza mózgów,

- close reading tekstów źródłowych,

- nacisk na tworzenie notatek ("mapy myśli", metoda Cornella),

- ćwiczenia pisania (jedna krótka praca analityczna w II semestrze, praca roczna).

Warunki uzyskania zaliczenia:

- obecność,

- udział w dyskusjach i przygotowanie do nich,

- napisanie w II semestrze krótkiej pracy analitycznej,

- zaliczenie sprawdzianów z lektur,

- ustalenie tematu pracy rocznej, złożenie bibliografii i pracy. Terminy zostaną podane na początku I semestru i po dyskusji z uczestnikami zajęć.

NIEOBECNOŚCI:

1. Student ma prawo do dwóch nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze.

2. Jeśli student ma więcej nieusprawiedliwionych nieobecności, nie otrzymuje zaliczenia z zajęć.

3. Jeśli student chce usprawiedliwić nieobecności, musi w ciągu tygodnia udokumentować ich obiektywne przyczyny (np. zwolnieniem lekarskim).

4. Student ma obowiązek odrobić nadprogramowe usprawiedliwione nieobecności na dyżurze prowadzącego zajęcia. Termin konsultacji zostanie wskazany na pierwszych zajęciach.

Podstawa: Regulamin studiów na Uniwersytecie Warszawskim:

a. pkt. 17 par. 2,

b. pkt. 5 par. 17,

c. par. 33.

Wykorzystanie narzędzi SI:

1. Jeśli student chce (na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych) skorzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:

a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,

b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji.

2. Student nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.

3. Jeśli student wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:

a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub

b. w sposób z nią nieuzgodniony,

osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w uchwale nr 14.

Podstawa:

1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki

2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia

3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim

Lista tematów i lektur może ulec zmianie w zależności od potrzeb uczestników.

Przydatne strony www:

https://ilp.uw.edu.pl/zaklad-literatury-i-kultury-epok-dawnych/

https://polona.pl

https://crispa.uw.edu.pl

https://rcin.org.pl/dlibra