System polityczny RP

obowiązkowe

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z mechanizmami funkcjonowania polskiego systemu politycznego. Studenci poznają kluczowe instytucje ustrojowe, zostają zaznajomieni z ich ewolucją ustrojową.Poznają specyfikę transformacji systemowej w Polsce, a także przebieg procesów związanych z przygotowaniem i uchwaleniem Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Potrafią opisać ewolucję instytucji państwowych oraz porządku konstytucyjnego, ze szczególnym uwzględnieniem okresu transformacji systemowej w Polsce.

w sali

Siatka pojęć obligatoryjnych dla studiów przedmiotu: system polityczny, ustrój polityczny, system rządów, konstytucja. Ewolucja systemu politycznego Polski: II RP, - PRL - III RP. Transformacja systemowa jako efekt "okrągłego stołu": przywrócenie jednoosobowej głowy państwa, zmiana struktury parlamentu i powrót do dwuizbowości. Proces przygotowania i uchwalenia tzw. Małej Konstytucji z 1992 r. Proces przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP z 1997 r. Wartości i zasady ustroju politycznego RP.

1. Pojęcie: systemu politycznego, ustroju politycznego, systemu rządów.

Sposoby klasyfikacji systemów politycznych.

2. Ewolucja systemu politycznego Polski: II RP (okres międzywojenny) - PRL - Transformacja demokratyczna w latach 1989-1997.

3. Pojęcie, rodzaje i funkcje konstytucji. Podstawowe cechy konstytucji: a) szczególna treść, b) szczególna forma stanowienia oraz zmiany, c) najwyższa moc prawna. Systematyka konstytucji RP

4. Ewolucja porządku konstytucyjnego w latach 1989 - 1997. Zmiany ustrojowe w latach 1989-1992. Proces przygotowania i uchwalenia: a) tzw. Małej Konstytucji z 17 października 1992 r., b) Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r.

5. Konstytucyjne zasady ustroju RP (m.in.: suwerenności narodu, republikańskiej formy państwa, demokratycznego państwa prawnego, reprezentacji politycznej, dwuizbowości parlamentu, pluralizmu politycznego, systemu parlamentarno-gabinetowego, wzajemnej niezależności i współdziałania państwa i kościołów oraz innych związków wyznaniowych, wolności i praw człowieka i obywatela, decentralizacji władzy publicznej i samorządu terytorialnego, społecznej gospodarki rynkowej).

6. Prawa, wolności i obowiązki człowieka i obywatela. Podstawowe pojęcia: wolności jednostki, prawa człowieka, prawa obywatelskie. Generacje praw jednostki. Zasady określające stosunki państwo - jednostka. Podstawowe zasady przewodnie statusu jednostki: a) godności, b) wolności, c) równości. Obywatelstwo: a) sposoby nabycia obywatelstwa polskiego, b) utrata obywatelstwa polskiego. Systematyka wolności i praw w Konstytucji z 2 kwietnia 1997 r. a) wolności i prawa osobiste, b) wolności i prawa polityczne, c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne). Środki ochrony wolności i praw w Polsce. Podstawowe obowiązki.

7. Konstytucyjne podstawy systemu źródeł prawa. Akty prawa powszechnie obowiązujące (Konstytucja, ustawa, umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego). Akty prawa wewnętrznie obowiązujące (m.in. uchwały, zarządzenia). Prawo krajowe a prawo wspólnotowe.

8. System organów państwowych. Podstawowe pojęcia. Czynniki decydujące o kształcie systemu organów. Organy ustawodawcze. Organy wykonawcze. Sądy i trybunały. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa.

9. System wyborczy w Polsce. Zasady prawa wyborczego (powszechności, równości, bezpośredniości, tajności głosowania, proporcjonalności). Ważność wyborów.

10. Stany nadzwyczajne: stan wojenny, stan klęski żywiołowej, stan wyjątkowy (przyczyny wprowadzenia, czas trwania).

1. Dziemidok-Olszewska B., Kowalska M. , Leszczyńska K., Michalczuk-Wlizło M., Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej w konstytucji 1997 roku, Lublin 2018.

2. Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2016 i nast. wyd.

3. Jakubowski W., Słomka T., Konstytucyjne organy władzy RP w latach 1989-2011 na tle polskich tradycji ustrojowych XIX i XX wieku, Warszawa 2012.

4. Leszczyńska-Wichmanowska K., Sejm i Senat III Rzeczypospolitej, [w:] D. Kupisz, Dzieje polskiego parlamentaryzmu, Warszawa 2022.

5. Materska-Sosnowska A., Słomka T. (red.), Konstytucje polskie z 1952 i 1997 roku: tradycja, instytucje, praktyka ustrojowa, Warszawa 2015.

6. Mołdawa T., Konstytucja RP a standardy współczesnego konstytucjonalizmu w perspektywie minionej dekady, [w:] W. Jakubowski, T. Słomka (red.), Porządek konstytucyjny w Polsce, Warszawa-Pułtusk 2008.

7. Mołdawa T., Konstytucje polskie 1918-1998, Warszawa 1999 i nast. wyd.

Podstawowym aktem normatywnym do nauki przedmiotu jest: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona dnia 2 kwietnia 1997 r.

Inne akty prawne (według aktualnego ich stanu):

• Ustawa z dnia 24 czerwca 1999 r.o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli

• Ustawa z dnia 14 marca 2003 r.o referendum ogólnokrajowym

• Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. kodeks wyborczy

• Ustawa z dnia 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora

• Ustawa z dnia 20 lipca 2000 r.o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych

• Ustawa z dnia 4 września 1997 r. o Radzie Ministrów

• Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r.o działach administracji rządowej

• Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej

• Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym

• Ustawa z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej

Student

EK1. Posiada wiedzę na temat ewolucji systemu politycznego Polski począwszy od 1918 r.

EK2. Zna pojęcie i treść standardów konstytucyjnych funkcjonujących w Polsce i innych państwach demokratycznych

EK3. Posiada wiedzę z perspektywy historycznej i współczesnej w wymiarze polskim o demokracji, społeczeństwie obywatelskim, kulturze politycznej oraz partycypacji obywatelskiej

EK4. Ma wiedzę dotyczącą trybu przyjęcia i zmiany konstytucji, jej systematyk i znaczenia w ustrojowego

EK5. Zna i rozumie system źródeł prawa w RP oraz zasady prawa wyborczego

EK6. Posiada wiedzę na temat podstawowych zasad ustroju RP

EK7. Zna zasady wyboru i powoływania naczelnych organów władzy państwowej RP

EK8. Zna i rozumie konstytucyjny katalog praw, wolności i obowiązków człowieka i obywatela oraz zna środki służące ochronie praw i wolności

EK9. Rozpoznaje katalog funkcji i kompetencji naczelnych organów władzy państwowej RP oraz prawidłowości w zakresie ich relacji wzajemnych

Test

Algorytm oceny końcowej

2 - Do 50%

3*** - Co najmniej 51%, ale nie więcej niż 65%

3,5 - 66-70%

4 - 71-80%

4,5 - 81-90%

5 - 91-100%

*** Student opanował wszystkie efekty kształcenia ujęte w sylabusie.

Nie są wymagane