Metodologia badań nad bezpieczeństwem

obowiązkowe

Celem zajęć jest opanowanie przez studenta podstawowej wiedzy z zakresu metodologii ogólnej i metodologii szczegółowej z zakresu bezpieczeństwa wewnętrznego. Dzięki poznaniu specyfiki badania naukowego w obszarze nauk społecznych słuchacz poznaje związki między wiedzą ogólną (teorią) a badaniami empirycznymi i wybraną dziedziną życia społecznego, jaką jest bezpieczeństwo wewnętrzne.

w sali

Przedmiot obejmuje:

- proces poznania naukowego (twierdzenia i teorie, procedury i czynności poznawcze, konstruowanie narracji wyjaśniającej)

- proces badawczy z wykorzystaniem techniki kwestionariuszowej (metoda reprezentacyjna, dobór próby, pomiar, konstruowanie kwestionariusza, zastosowanie statystyki opisowej do analizy danych)

- specyficzne dla dyscypliny problemy badawcze: wtórna analiza danych, zastosowania syntetycznych miar potęgi w analizach strategicznych, prognozowanie na podstawie symulacji i scenariuszy, podstawy analiz geopolitycznych i metod jakościowych.

1. Ogólna charakterystyka procesu poznania naukowego

(wiedza naukowa a wiedza potoczna, kryteria naukowości wiedzy, cele poznania naukowego; sytuacja problemowa, problem badawczy, czynności badawcze; założenia metateoretyczne badania, pojęcie konceptualizacji teoretycznej, paradygmaty badań, problemy rozwoju wiedzy naukowej).

2. Status i model metodologiczny nauk politycznych i nauk o bezpieczeństwie, problemy semiotyczne w badaniu bezpieczeństwa wewnętrznego

(przedmiot poznania a przedmiot badania, myślenie „dyscyplinowe” a myślenie teoretyczne, model empirycznych nauk politycznych, badanie bezpieczeństwa w przestrzeni nauk społecznych, aparatura pojęciowa i jej budowa, definiowanie i eksplikacja; realizm, realizm umiarkowany, antyrealizm)

3-4. Prawa nauki i teorie – rola wiedzy ogólnej w pracy badawczej

(rodzaje i funkcje twierdzeń, prawa ogólne a generalizacje historyczne, funkcje i struktura teorii, teorie a modele, sterowanie badaniami za pomocą teorii, klauzula ceteris paribus, realizm i instrumentalizm).

Studium przypadku: formułowanie teorii empirycznej (K. Brzechczyn, Polityka jako proces rewolucyjnej zmiany społecznej. Od Marksa do współczesnych teorii rewolucji w socjologii historyczno-porównawczej, w: Koncepcje polityki, W. Wesołowski (red.), Warszawa 2009, s.273-314.

5-6. Procedury badawcze: wyjaśnianie i uzasadnianie wiedzy naukowej

(opis a wyjaśnianie, wyjaśnianie przyczynowe, interpretacja humanistyczna, koncepcja wyjaśniania integralnego; argumentowanie, asercja, empiryczna weryfikacja hipotez, konfirmacja, falsyfikacja, kanony Milla, problem experimentum crucis).

Studium przypadku: L. Jaśkiewicz, Carat i ziemstwa na przełomie XIX i XX w., Warszawa 1979, s.53-77 (wyjaśnienie integralne klęski głodu w Rosji w r. 1981), A. W. Crosby, Imperializm ekologiczny. Biologiczna ekspansja Europy 900-1900, Warszawa 1999, s. 216-238 (weryfikacja hipotezy dotyczącej przyczyn wymarcia tubylczych populacji), J. Goody, Kapitalizm i nowoczesność. Indie, Chiny a narodziny Zachodu, Warszawa 2006, s. 179-218 (falsyfikacja hipotez tłumaczących „wielkie rozwidlenie” między Wschodem a Zachodem).

7. Procedury badawcze: wartościowanie i przewidywanie, symulacje i scenariusze rozwoju

(trudności wartościowania w naukach społecznych, problem symetrii wyjaśniania i przewidywania, prognozowanie na podstawie modeli, prognozy i scenariusze, forsight technologiczny, metody wyodrębniania tendencji rozwojowej).

Studium przypadku: S. Albinowski, Bogactwo i nędza narodów. Studia o gospodarce światowej u progu XXI wieku, Warszawa 1996, s.36-43 (ocena trafności prognoz formułowanych w latach 60. i 70. ubiegłego wieku), P. Kennedy, Mocarstwa świata, Warszawa 1994, s. 428-520 (ocena trafności przewidywań z lat 80. strategii i gospodarki wielkich mocarstw).

8-9. Metoda reprezentacyjna i technika kwestionariuszowa: wywiad i badania ankietowe

(problem pomiaru zjawisk społecznych, techniki pomiaru, metody doboru próby (respondenta), ogólne zasady prowadzenia wywiadu, rodzaje pytań kwestionariuszowych, ankieta audytoryjna, badania sondażowe, badania panelowe i trackingowe).

Studium przypadku: przygotowanie planu badań sondażowych

10. Eksperyment w naukach społecznych i analizy historyczno-porównawcze

(obserwacja i jej rodzaje, schematy i procedury eksperymentalne w naukach społecznych, ograniczenia metod eksperymentalnych, logiczne podstawy analiz porównawczych)

Studium przypadku: S. Miligram, Dwuznaczne alibi (eksperymentalne badanie bezpieczeństwa), w: A. Sułek, Logika analizy socjologicznej. Wybór tekstów, Warszawa 1979, s.136-145, L. Wacquant, Więzienia nędzy, Warszawa 2009, s. 17-31.

11. Elementy statystyki opisowej i indukcyjnej

(miary tendencji centralnej, miary koncentracji i asymetrii rozkładów empirycznych, analiza dwuzmiennowa, korelacja, prawa wielkich liczb, podstawowe właściwości rozkładu normalnego, strategia testowania hipotez, hipoteza zerowa i hipoteza badawcza, rozkład z próby, poziom istotności i obszar odrzuceń, parametryczne i nieparametryczne testy istotności, podstawowe rozkłady statystyk z próby).

12. Podstawy analiz geopolitycznych: między geografią a historią

(rankingi i ratingi, wtórne analizy danych, korzystanie z archiwum badań społecznych i raportów organizacji międzynarodowych, zastosowanie syntetycznych miar potęgi w analizach strategicznych, ocena polityki i strategii bezpieczeństwa, geograficzne i gospodarcze ograniczenia polityki i strategii bezpieczeństwa, metody badań pozycji międzynarodowej państwa, metoda matrycy strategicznej).

Studium przypadku: ocena geopolitycznych analiz bezpieczeństwa wybranych krajów na podstawie samodzielnej pracy oraz studiów Stratfor: Syrii, Iranu, Chin, Rosji, Polski i UE.

13. Studia bezpieczeństwa: ruchy ludności i konflikty etniczne

(ruchy ludności jako zagadnienie bezpieczeństwa, ruchy ludności a bezpieczeństwo wewnętrzne, kategorie ruchów ludności, renesans starych konfliktów - wiara, klasa, zasoby i erozja demokracji, przyczyny gwałtownych konfliktów etnicznych, rozwiązywanie wewnętrznych konfliktów etnicznych).

Studium przypadku: H. Welzer, Wojny klimatyczne, Warszawa 2010, s.197-204 (ruchy migracyjne związane ze zmianami klimatu), W. Bello, Wojny żywnościowe, Warszawa 2011, s. 37-64 (skutki globalnego marketu rolnego dla bezpieczeństwa żywnościowego).

14. Studia bezpieczeństwa: bezpieczeństwo jednostki – ubóstwo, zdrowotność, zmiany w środowisku

(ocena zagrożeń dla bezpieczeństwa jednostki, związki ubóstwa z bezpieczeństwem, wpływ ubóstwa na konflikty, wpływ konfliktów na ubóstwo, zdrowotność jako problem bezpieczeństwa, epidemie, bioterroryzm, bezpieczeństwo jednostki a ekologia globalna).

Studium przypadku: Ch. Duncan, S. Scott, Czarna śmierć, dz. cyt. s. 57-121 (wpływ pandemii na dezorganizację porządku społecznego).

15. Perspektywy badań bezpieczeństwa: obszar badawczy czy subdyscyplina?

16. Narracja w naukach o bezpieczeństwie: między myślą a rzeczywistością

(typy tekstów naukowych: monografie, rozprawy, artykuły, recenzje, prace dyplomowe; struktura semantyczna narracji: warstwa informacyjna, warstwa retoryczna, warstwa teoretyczno-metodologiczna; problem prawdziwości narracji – współczesna debata).

I. Metodologia ogólna i nauk społecznych

Ch. Frankfort-Nachamias, D. Nachamias, Metody badawcze w naukach w naukach społecznych, Poznań 2001.

E. Babbie, Badania społeczne w praktyce, Warszawa 2003.

S. Nowak, Metodologia badań społecznych, Warszawa 1995.

A. Grobler, Metodologia nauk, Kraków 2008.

M. Sobczyk, Statystyka, Warszawa 2000.

J. Topolski, Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996.

T. Klementewicz, Rozumienie polityki. Zarys metodologii nauki o polityce, Warszawa 2011.

II. Metodologia szczegółowa; metody i techniki badania bezpieczeństwa

Studia bezpieczeństwa, P.A. Williams (red.), Kraków 2012.

A. Dawidczyk, J. Jurczak, P. Łuka, Metody, techniki, narzędzia nauk o bezpieczeństwie, Warszawa 2019.

M. Cieślarczyk, Teoretyczne i metodologiczne podstawy badania problemów bezpieczeństwa i obronności państwa, Siedlce 2011.

B. Kuc, Z. Ściborek, Podstawy metodologiczne nauk o bezpieczeństwie, Warszawa 2013.

P. Sienkiewicz (red.), Metody badań nad bezpieczeństwem i obronnością, Warszawa 2010.

M. Sułek, Metody i techniki badań stosunków międzynarodowych, Warszawa 2004.

Student posiada pogłębioną wiedzę o istocie, miejscu i znaczeniu bezpieczeństwa wewnętrznego jako podobszaru nauk społecznych oraz zna metody i techniki badawcze pozostałych nauk społecznych, przydatne do opisu i interpretacji zjawisk własnej dziedziny. (K_W01)

Student zna wiedzę ogólną o człowieku i społeczeństwie, która stanowi strukturę heurystyczną dla prac badawczych nad bezpieczeństwem. (K_W02)

Student ma ugruntowaną wiedzę o determinantach bezpieczeństwa wewnętrznego, w tym o normach, regułach i mechanizmach służących utrzymaniu porządku społeczno-politycznego i bezpieczeństwa w Polsce i na świecie (K_W03)

Student potrafi analizować i wyjaśniać rozległe sieci przyczynowe zjawisk i procesów społecznych warunkujących bezpieczeństwo wewnętrzne (K_U01)

Student umie dokonać analizy geopolitycznej wybranego państwa bądź regionu świata, a także poprawnie skonstruować narrację wyjaśniającą wraz z praktycznymi wnioskami co do strategii postępowania w zakresie zapewniania bezpieczeństwa. (K_U02)

Student potrafi wykorzystywać wiedzę teoretyczną do opisu zagadnień bezpieczeństwa o różnorakim charakterze. (K_U03)

Student posiada umiejętność formułowania samodzielnych opinii, prognoz i propozycji rozwiązań (oraz ich wdrożenia) w zakresie zjawisk, mechanizmów i instytucji bezpieczeństwa (K_U04)

Student potrafi wykorzystać zdobytą wiedzę w różnych zakresach i formach pracy zawodowej oraz innych sytuacjach społecznych wymagających rozwiązania konkretnego problemu, ze szczególnym uwzględnieniem umiejętności krytycznej analizy skuteczności i przydatności zdobytej wiedzy oraz sprawnego posługiwania się systemami normatywnymi. (K_K04)

Metody i kryteria oceniania:

aktywność podczas zajęć oraz przedstawienie pracy semestralnej. Ma ona udokumentować opanowanie wybranej metody lub techniki badawczej w zastosowaniu do analizy aktualnego zjawiska lub procesu społecznego, będącego źródłem zagrożeń bezpieczeństwa wewnętrznego lub międzynarodowego.Ocena prac semestralnych z punktu widzenia trudności analizy wybranego problemu, selekcji źródeł i materiałów, konstrukcji narracji i formułowanych uogólnień oraz wniosków praktycznych. Ocena samodzielności interpretacji omawianych podczas zajęć zagadnień, znajomość zalecanej literatury oraz postęp w zakresie opanowywanej terminologii, procedur i reguł poznania teoretycznego i empirycznego.)

nie przewiduje się