Uniwersytet Warszawski, Wydział Nauk Ekonomicznych - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Socjologia instytucji totalnych i służb dyspozycyjnych

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: 2102-BW-M-Z2SISD
Kod Erasmus / ISCED: 14.1 Kod klasyfikacyjny przedmiotu składa się z trzech do pięciu cyfr, przy czym trzy pierwsze oznaczają klasyfikację dziedziny wg. Listy kodów dziedzin obowiązującej w programie Socrates/Erasmus, czwarta (dotąd na ogół 0) – ewentualne uszczegółowienie informacji o dyscyplinie, piąta – stopień zaawansowania przedmiotu ustalony na podstawie roku studiów, dla którego przedmiot jest przeznaczony. / (0312) Politologia i wiedza o społeczeństwie Kod ISCED - Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Kształcenia (International Standard Classification of Education) została opracowana przez UNESCO.
Nazwa przedmiotu: Socjologia instytucji totalnych i służb dyspozycyjnych
Jednostka: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych
Grupy: BEZPIECZEŃSTWO WEWNĘTRZNE - ZAOCZNE II STOPNIA 2 semestr 1 rok - przedmioty obowiązkowe
Strona przedmiotu: http://www.teoriapolityki.com
Punkty ECTS i inne: 3.00 Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Założenia (opisowo):

Przedmiot wprowadza do socjologicznej analizy organizacji działających w systemie bezpieczeństwa wykorzystując dwa kluczowe modele: instytucji totalnej i grupy dyspozycyjnej. Spinającą te modele perspektywą jest socjologiczna teoria organizacji ze szczególnym uwzględnieniem uniwersalnych ujęć socjopolitycznych i politologicznych.

Tryb prowadzenia:

lektura monograficzna
w sali

Skrócony opis:

Przedmiot obejmuje:

- relacje społeczne i specyfikę grup dyspozycyjnych, organizacji totalnych i procesów totalizacji oraz oligarchizacji instytucji, identyfikowania i zapobiegania organizacyjnym patologiom

- analizę problemów funkcjonowania organizacji porządku publicznego, poczynając od rekrutacji i rozwoju personelu, misji i wyzwań strategicznych, efektywności działania, relacji z otoczeniem, funkcjonowania struktur organizacyjnych, ich uwarunkowań i dynamiki, biurokratycznych dysfunkcji, relacji porządku formalnego i nieformalnego, kultury organizacyjnej, tożsamości kulturowej, technologii działania, w tym związanych ze stosowaniem przemocy, etosu zawodowego, motywacji, etyki i stylu życia funkcjonariuszy służb dyspozycyjnych, problemów zawodowych oraz psychospołecznych uwarunkowań i konsekwencji służby, zmian organizacyjnych, źródeł i metod rozwiązywania konfliktów

Pełny opis:

1. Wprowadzenie. Socjologia instytucji totalnych i grup (służb) dyspozycyjnych na tle innych nauk społecznych i humanistycznych

2. Podstawowe kategorie socjologicznej wprowadzające do analizy instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

3. Tradycje badań nad organizacjami i instytucjami. Podejścia, paradygmaty i metafory

4. Model instytucji totalnej Goffmana

5. Grupy dyspozycyjne

6. Tożsamość i kultura instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

7. Procesy strategiczne w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

8. Struktury formalne i nieformalne instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

9. Społeczna odpowiedzialność w organizacjach totalnych i dyspozycyjnych. Patologie ich funkcjonowania

10. Władza i przywództwo w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

11. Konflikt i zmiana w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

Problematyka:

1. Wprowadzenie. Socjologia instytucji totalnych i grup (służb) dyspozycyjnych na tle innych nauk społecznych i humanistycznych

*Specyfika poznania społecznego *Socjologia na tle innych nauk o społeczeństwie *Subdyscypliny socjologii *Socjologia instytucji totalnych *Socjologia wojska *Socjologia grup dyspozycyjnych Socjologia organizacji *Politologia organizacji *Wzajemne interferencje pomiędzy naukami społecznymi *Politologia, socjologia, nauki o bezpieczeństwie – wzajemne relacje*Jedność nauk społecznych i humanistycznych *Przedmiot, problematyka i metody socjologii instytucji totalnych i grup (służb) dyspozycyjnych *Świat społeczny jako świat organizacji i instytucji *Polityczny wymiar instytucji i organizacji, organizacyjny i instytucjonalny wymiar polityki

2. Podstawowe kategorie socjologicznej wprowadzające do analizy instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

*Grupa społeczna a zbiory i agregaty społeczne *Więź społeczna i jej rodzaje *Role społeczne*Typologie grup społecznych: grupy pierwotne i wtórne, formalne i nieformalne, małe i duże, grupy odniesienia *Wielkie grupy społeczne *Mikrostruktury a makro – megastruktury *Stanowisko emergentnego strukturalizmu socjologicznego *Instytucja społeczna *Szerokie i wąskie rozumienie instytucji *Funkcje i dysfunkcje instytucji *Organizacja: prakselogiczne a socjologiczne rozumienia organizacji *Organizacja jako grupa społeczna a jako system społeczny *Analiza systemowa *Cechy organizacji jako systemu społecznego *Cele, funkcje, kryteria efektywności organizacji i instytucji *Cykl życia instytucji i organizacji *Organizacje i instytucje a otoczenie – modele zależności*Organizacja a instytucja – interpretacje zależności

3. Tradycje badań nad organizacjami i instytucjami. Podejścia, paradygmaty i metafory

*Szkoły i kierunki badań nad organizacjami i instytucjami *Dorobek polskich nauk społecznych *Socjologia wojska i jej ewolucja *Naukowe wyobrażenia a technologie organizacyjne jako mechanizmy kontroli społecznej *Fordyzm i postfordyzm jako systemy kontroli społecznej *Metoda metafor w badaniu instytucji totalnych i organizacji dyspozycyjnych *Metafory a modele i paradygmaty *Instytucje totalne i organizacje dyspozycyjne jako maszyny, organizmy, mózgi, psychiczne więzienia, systemy polityczne, narzędzia dominacji, kultury, procesy zmian i transformacji

4. Model instytucji totalnej Goffmana a procesy totalizacji życia społecznego

*Koncepcje i modele socjologiczne E. Goffmana: model dramatyczny, model gry, model instytucji totalnej *Instytucje totalne jako typ idealny*Rozumienie instytucji totalnej *Typy instytucji totalnych i ich charakterystyka *Przykładowe instytucje totalne: *Wojsko jako instytucja totalna *Szkoła jako instytucja totalna *Więzienie jako instytucja totalna *Szpital psychiatryczny jako instytucja totalna *Cechy instytucji totalnych *Charakterystyka świata podwładnych (pensjonariuszy) i świata personelu *Różnice między instytucjami totalnymi Krytyka i alternatywne modele analizy instytucji totalnych*Instytucje totalne a procesy totalizacji i oligarchizacji organizacji i życia społecznego *Instytucje totalne a totalitarny model analizy systemów społecznych

5. Grupy dyspozycyjne

*Kategoria grup dyspozycyjnych jako model analityczny*Rozumienie grup dyspozycyjnych *Funkcje grup dyspozycyjnych w systemie społecznym i podsystemie bezpieczeństwa państwa *Typologie grup dyspozycyjnych *Profesjonalizacja grup dyspozycyjnych *Wzory społeczne i wzory osobowe w grupach dyspozycyjnych *Przykładowe wzory społeczne i ethos członków grup dyspozycyjnych: żołnierza, policjanta, strażaka, funkcjonariusza służby więziennej, ratownika medycznego *Wzory społeczne w ochotniczych grupach dyspozycyjnych *Rekrutacja do grup dyspozycyjnych, jej uwarunkowania społeczno – demograficzne, psychospołeczne i ideologiczno – polityczne *Normatywna a eksplanacyjna perspektywa w analizie grup dyspozycyjnych * Grupy dyspozycyjne a instytucje totalne *Uwarunkowania i mechanizmy totalizacji i oligarchizacji w grupach dyspozycyjnych

6. Tożsamość i kultura instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

*Organizacje i instytucje jako zjawiska kulturowe, *Kultury i subkultury organizacyjne, *Modele, funkcje i uwarunkowania kultury organizacyjne, model Scheina *Wymiary kultury organizacyjnej *Poziomy kultury organizacyjnej *Zarządzanie poprzez kulturę *Zmiana kultury organizacji *Typologie kultur organizacyjnych *Teorie kultury organizacyjnej: symboliczno-interpretatywna, modernistyczna i postmodernistyczna *Organizacje w warunkach kulturowej różnorodności *Kultury organizacyjne a kultury narodowe *Kultura organizacyjna a kultura polityczna *Kultura a tożsamość *Kultura a kontrola w organizacjach, kultura jako kontrola, kontrola poprzez kulturę *Ideologie organizacyjne *Kontrola za pomocą ideologii a ideologia kontroli *Metafora organizacji jako kultury *Charakterystyczne cechy kultur organizacyjnych w organizacjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

7. Procesy strategiczne w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

*Polityczny charakter strategii i procesów strategicznych w instytucjach totalnych i dyspozycyjnych *Przetrwanie organizacji *Podstawowe koncepcje strategii organizacyjnych: szkoła planistyczna, szkoła ewolucyjna, szkoła pozycyjna, szkoła zasobów, umiejętności i uczenia się *Pojmowanie strategii *Rodzaje strategii organizacyjnych i ich typologie: strategie rozwoju, strategie wzrostu, strategie konkurencji, strategie funkcjonalne, strategie na poziomie organizacji /przedsiębiorstwa/, strategie na poziomie strategicznej jednostki operacyjnej *Analiza strategiczna: SWOT, problemów krytycznych, procesowa, rdzennych kompetencji i zasobów strategicznych, segmentacja strategiczna i analiza portfelowa – macierz BCG, analiza PEST, benchmarking, model pięciu sił konkurencji i łańcuch wartości Portera *Zarządzanie strategiczne: proces, etapy, cele, organizacja, misja firmy, uwarunkowania *Planowanie i kontrola strategiczna *Wdrażanie strategii *Specyfika procesów strategicznych w organizacjach totalnych i dyspozycyjnych

8. Struktury formalne i nieformalne instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

*Pojęcie struktury, *Struktura jawna, ukryta, głęboko ukryta *Porządek zwinięty i rozwinięty *Struktura realna a zaprojektowana *Struktura społeczna organizacji *Parametry struktury społecznej organizacji *Schematy analizy struktur: gradacyjny, konfliktowy, funkcjonalny, dialektyczny, * Formalizacja a instytucjonalizacja struktur,*Luki strukturalne *Czynniki określające strukturę, *Struktura a integracja i dezintegracja organizacji, *Typologie struktur organizacyjnych: struktury płaskie i smukłe, rozpiętość kierowania, struktury liniowe, funkcjonalne, sztabowe, macierzowe, struktury sieciowe, wirtualne, holograficzne, hybrydowe; struktury typu U, typu H, typu M; struktury statyczne i dynamiczne, struktury zorientowane hierarchicznie i struktury zorientowane heterarchicznie *kompleksowy model struktur H.Mintzberga *Autodynamizm i dynamiczne modele struktur organizacyjnych, teoria strukturalizacji *Projektowanie i zmiana struktur organizacyjnych *Fizyczna struktura organizacji: definicje, podejście behawioralne i symboliczne, struktura fizyczna a powstawanie tożsamości organizacji *Porządek formalny a nieformalny* Cechy wspólne i odmienności struktur organizacji totalnych i dyspozycyjnych

9. Społeczna odpowiedzialność w organizacjach totalnych i dyspozycyjnych. Patologie ich funkcjonowania

*Patologie organizacji totalnych i dyspozycyjnych *Kryteria patologii: etyczne, teleologiczne i funkcjonalno-systemowe. *Wskaźniki i przykłady patologii *Funkcjonalizacja patologii *Analiza wybranych zjawisk patologicznych w grupach dyspozycyjnych *Etyczne problemy organizacji *Społeczna i polityczna odpowiedzialność służb dyspozycyjnych, jej uwarunkowania i ograniczenia

10. Władza i przywództwo w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

*Władza, wpływ i autorytet w organizacjach *Osie sporów w kwestii pojmowania władzy i władzy organizacyjnej *Mechanizmy kreacji władzy *Kształt władzy organizacyjnej w grupach dyspozycyjnych a ich funkcje, zadania i stosowane technologie organizacyjne *Przesłanki, źródła i legitymizacja władzy w organizacji *Wzory walki o władzę w organizacji *Funkcje władzy w organizacji, *Władza organizacyjna a interesy, *Sposób sprawowania władzy, *Instrumenty władzy, *Bariery i koszty władzy organizacyjnej, *Władza a normy organizacyjne, *Symbole władzy * Władza symboliczna i ukryte oblicza władzy w organizacjach *Przywództwo w organizacji, *Teorie przywództwa, *Style przewodzenia *Polityczna metafora organizacji *Przywództwo polityczne a przywództwo organizacyjne *Biurokracja *Oligarchizacja organizacji dyspozycyjnych *Właściwości władzy i przywództwa w organizacjach dyspozycyjnych *Problem pretorianina

11. Konflikt i zmiana w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

*Metafora transformacji i przepływu /dialektyczna/ i jej zastosowanie do analizy funkcjonowania instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych, *Sprzeczność a konflikt, *Źródła konfliktów w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjncyh *Konflikty a interesy i role, *Konflikty a adaptacja, *Modele konfliktu *Typologie konfliktów, *Kierowanie poprzez konflikt, *Metody rozwiązywania konfliktów *Negocjacyjny i przetargowy aspekt rozwiązywania konfliktów w grupach dyspozycyjncyh *Koncepcje i modele zmiany organizacyjnej *Wymiary diagnozy otoczenia, potencjału organizacyjnego i sił sprawczych zmiany organizacyjnej, *Typowe scenariusze zmiany, *Typowe reakcje na zmiany i opór wobec zmiany; sposoby jego przezwyciężania, mapa zaangażowania i analiza pola sił, *Realizacja zmiany, *Przywództwo a zmiana *Grupy dyspozycyjne w procesie transformacji systemowej

Literatura:

Wybrana literatura, literatura będzie konkretyzowana na zajęciach

M. Jo Hatch „Teoria organizacji”, Warszawa 2002 i nast. wydania

G.Morgan, „Obrazy organizacji”, Warszawa 1997 i nast. wydania

M. Zawadzki „Nurt krytyczny w zarządzaniu. Kultura, edukacja, teoria”, Warszawa 2014

Ł. Sułkowski „Epistemologia i metodologia zarządzania”, warszawa 2012

B. Kaczmarek „Organizacje. Polityka, władza, struktury”, Warszawa 2001

E. Goffman „Instytucje totalne. O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych”, Gdańsk 2011

E. Goffman „Charakterystyka instytucji totalnych”, [w:] A. Jasińska – Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i opracowanie) „Współczesne teorie socjologiczne”, Warszawa 2006

J.J. Wiatr „Socjologia wojska”, Warszawa 1982

J. Maciejewski „Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna”, Wrocław 2014

J. Maciejewski „Sylwetka oficera Wojska Polskiego w dobie przemian ustrojowych. Kontekst socjologiczny”, [w:] Acta Universatis Wratislaviensis, No 3079, Wrocław 2008

J.Maciejewski, M. Stochmal (red.) „Metodologiczne problemy w badaniach grup dyspozycyjnych”, Wrocław 2014

A. Sułek „Polski szlak The American Soldier Przyczynek do historii wędrówek idei socjologicznych”, Studia Socjologiczne 2017, 1 (224)A. Baranowska „Socjologia wojska w Polsce – pytania o przeszłośc, teraźniejszość i przyszłość subdyscypliny”, [w:] Rocznik Historii Socjologii , vol. 6 (2016) , http://rhs.epigram.eu/index.php/rhs/article/view/72/72

A. Baranowska „Proces kształtowania się tożsamości w instytucji totalnej na przykładzie żołnierzy – mieszkańców obozu Babilon w Iraku”, Acta Universitatis Wratislaviensis, No 3096, Wrocław 2009

M. Liberadzki, K. Marciniak „Dualizm armii jako instytucji totalnej – kontekst społeczny”, Zeszyty naukowe AON nr 1 (98) 2015

J. Rokicki „Szkoła jako instytucja totalna”, [w:] Manipulacja. Pedagogiczno-społeczne aspekty cz.1. (red.) Joanna Aksman. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, 2010, s. 125-141

A. Miller „Szpital psychiatryczny jako instytucja totalna. Socjologiczne studium przypadku”, Warszawa 2013

W. Kędzierski „Deprywacyjne oraz subkulturowe aspekty odbywania kary pozbawienia wolności”, https://www.ms.gov.pl/pl/probacja/2017/download,3579,4.html

Efekty uczenia się:

Wiedza: absolwent zna i rozumie:

K_W01 istotę, miejsce i znaczenie bezpieczeństwa wewnętrznego jako dyscypliny nauk społecznych oraz wzajemne interferencje pomiędzy naukami o polityce i administracji oraz socjologią w badaniu organizacji totalnych i grup dyspozycyjnych; kluczowe paradygmaty i podejścia w tym zakresie; orientacje teoretyczne i metodologiczne oraz stosowane metody i techniki badawcze

K_W02 mechanizmy i rodzaje więzi społecznych kształtujących się w organizacjach totalnych i dyspozycyjnych, specyfikę tych więzi i ich dynamikę oraz uwarunkowania, znaczenie podmiotowości człowieka w kreowaniu więzi i strukturalne ograniczenia tej podmiotowości, uwikłanie w struktury interesów społecznych

K_W03 specyfikę norm, reguł i zasad funkcjonowania organizacji totalnych i dyspozycyjnych, relacje między regulacją a metaregulacją porządku społecznego, mechanizmy psychospołeczne i prawne ich funkcjonowania, w tym zapewniania równowagi dynamicznej systemów społecznych funkcjonujących w obszarze bezpieczeństwa, źródła i strategie rozwiązywania konfliktów i kryzysów, role i funkcje systemów i organizacji działających w obszarze bezpieczeństwa dla mechanizmów reprodukcji porządku społeczno - ekonomicznego i politycznego

K_W07 - Organizacyjne mechanizmy funkcjonowania struktur i rolę instytucji obecnych w obszarze bezpieczeństwa państwa i społeczeństwa oraz ich historyczne i współczesne teoretyczne interpretacje oraz ich ewolucję

Umiejętności: student potrafi

K_U01 całościowo i wieloaspektowo analizować i wyjaśniać powiązania i wzajemne oddziaływania zjawisk i procesów społecznych i politycznych w różnych sferach i na różnych poziomach życia społecznego ze szczególnym uwzględnieniem roli organizacji działających w obszarze bezpieczeństwa

K_U02 analizować w oparciu o różne koncepcje teoretyczne, modele i metafory poznawcze różne zjawiska społeczne, przede wszystkim dotyczące bezpieczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji kryzysowych i zagrożeń dla jednostki, społeczeństwa i państwa; formułować wynikające z przeprowadzonych analiz propozycje rozwiązywania problemów w tym obszarze

Kompetencje społeczne: student jest gotów do

K_K01 Krytycznego i konstruktywnego współdziałania w zakresie analizowania i rozwiązywania problemów zarówno wewnętrznego funkcjonowania organizacji totalnych i dyspozycyjnych, jak i roli w szerszym kontekście społecznym i w zakresie przeciwdziałania zagrożeniom dla struktur państwowych i społecznych.

K_K03 postępowania zgodnego z etosem i misją działania organizacji działających w obszarze bezpieczeństwa i porządku publicznego, identyfikowania źródeł i przejawów mechanizmów patologicznych w ich działaniu, rozpoznawania i formułowania kryteriów oceny patologiczności zjawisk społecznych oraz działania na rzecz ich przeciwdziałania zjawiskom patologicznym.

Metody i kryteria oceniania:

Warunkiem zaliczenia jest:

- obecność i aktywność na zajęciach

- przygotowanie referatu lub pracy pisemnej

- ewentualne kolokwia

Końcowa ocena będzie wypadkową oceny z referatu lub pracy pisemnej, ewentualnych kolokwiów oraz aktywności na zajęciach

Zajęcia w cyklu "Semestr letni 2023/24" (zakończony)

Okres: 2024-02-19 - 2024-06-16
Wybrany podział planu:
Przejdź do planu
Typ zajęć:
Wykład, 18 godzin więcej informacji
Koordynatorzy: Bohdan Kaczmarek
Prowadzący grup: Bohdan Kaczmarek
Strona przedmiotu: http://www.teoriapolityki.com
Lista studentów: (nie masz dostępu)
Zaliczenie: Przedmiot - Zaliczenie na ocenę
Wykład - Zaliczenie na ocenę
Rodzaj przedmiotu:

obowiązkowe

Tryb prowadzenia:

lektura monograficzna
w sali

Skrócony opis:

Przedmiot obejmuje:

- relacje społeczne i specyfikę grup dyspozycyjnych, organizacji totalnych i procesów totalizacji oraz oligarchizacji instytucji, identyfikowania i zapobiegania organizacyjnym patologiom

- analizę problemów funkcjonowania organizacji porządku publicznego, poczynając od rekrutacji i rozwoju personelu, misji i wyzwań strategicznych, efektywności działania, relacji z otoczeniem, funkcjonowania struktur organizacyjnych, ich uwarunkowań i dynamiki, biurokratycznych dysfunkcji, relacji porządku formalnego i nieformalnego, kultury organizacyjnej, tożsamości kulturowej, technologii działania, w tym związanych ze stosowaniem przemocy, etosu zawodowego, motywacji, etyki i stylu życia funkcjonariuszy służb dyspozycyjnych, problemów zawodowych oraz psychospołecznych uwarunkowań i konsekwencji służby, zmian organizacyjnych, źródeł i metod rozwiązywania konfliktów

Pełny opis:

1. Wprowadzenie. Socjologia instytucji totalnych i grup (służb) dyspozycyjnych na tle innych nauk społecznych i humanistycznych

2. Podstawowe kategorie socjologicznej wprowadzające do analizy instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

3. Tradycje badań nad organizacjami i instytucjami. Podejścia, paradygmaty i metafory

4. Model instytucji totalnej Goffmana

5. Grupy dyspozycyjne

6. Tożsamość i kultura instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

7. Procesy strategiczne w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

8. Struktury formalne i nieformalne instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

9. Społeczna odpowiedzialność w organizacjach totalnych i dyspozycyjnych. Patologie ich funkcjonowania

10. Władza i przywództwo w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

11. Konflikt i zmiana w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

Problematyka:

1. Wprowadzenie. Socjologia instytucji totalnych i grup (służb) dyspozycyjnych na tle innych nauk społecznych i humanistycznych

*Specyfika poznania społecznego *Socjologia na tle innych nauk o społeczeństwie *Subdyscypliny socjologii *Socjologia instytucji totalnych *Socjologia wojska *Socjologia grup dyspozycyjnych Socjologia organizacji *Politologia organizacji *Wzajemne interferencje pomiędzy naukami społecznymi *Politologia, socjologia, nauki o bezpieczeństwie – wzajemne relacje*Jedność nauk społecznych i humanistycznych *Przedmiot, problematyka i metody socjologii instytucji totalnych i grup (służb) dyspozycyjnych *Świat społeczny jako świat organizacji i instytucji *Polityczny wymiar instytucji i organizacji, organizacyjny i instytucjonalny wymiar polityki

2. Podstawowe kategorie socjologicznej wprowadzające do analizy instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

*Grupa społeczna a zbiory i agregaty społeczne *Więź społeczna i jej rodzaje *Role społeczne*Typologie grup społecznych: grupy pierwotne i wtórne, formalne i nieformalne, małe i duże, grupy odniesienia *Wielkie grupy społeczne *Mikrostruktury a makro – megastruktury *Stanowisko emergentnego strukturalizmu socjologicznego *Instytucja społeczna *Szerokie i wąskie rozumienie instytucji *Funkcje i dysfunkcje instytucji *Organizacja: prakselogiczne a socjologiczne rozumienia organizacji *Organizacja jako grupa społeczna a jako system społeczny *Analiza systemowa *Cechy organizacji jako systemu społecznego *Cele, funkcje, kryteria efektywności organizacji i instytucji *Cykl życia instytucji i organizacji *Organizacje i instytucje a otoczenie – modele zależności*Organizacja a instytucja – interpretacje zależności

3. Tradycje badań nad organizacjami i instytucjami. Podejścia, paradygmaty i metafory

*Szkoły i kierunki badań nad organizacjami i instytucjami *Dorobek polskich nauk społecznych *Socjologia wojska i jej ewolucja *Naukowe wyobrażenia a technologie organizacyjne jako mechanizmy kontroli społecznej *Fordyzm i postfordyzm jako systemy kontroli społecznej *Metoda metafor w badaniu instytucji totalnych i organizacji dyspozycyjnych *Metafory a modele i paradygmaty *Instytucje totalne i organizacje dyspozycyjne jako maszyny, organizmy, mózgi, psychiczne więzienia, systemy polityczne, narzędzia dominacji, kultury, procesy zmian i transformacji

4. Model instytucji totalnej Goffmana a procesy totalizacji życia społecznego

*Koncepcje i modele socjologiczne E. Goffmana: model dramatyczny, model gry, model instytucji totalnej *Instytucje totalne jako typ idealny*Rozumienie instytucji totalnej *Typy instytucji totalnych i ich charakterystyka *Przykładowe instytucje totalne: *Wojsko jako instytucja totalna *Szkoła jako instytucja totalna *Więzienie jako instytucja totalna *Szpital psychiatryczny jako instytucja totalna *Cechy instytucji totalnych *Charakterystyka świata podwładnych (pensjonariuszy) i świata personelu *Różnice między instytucjami totalnymi Krytyka i alternatywne modele analizy instytucji totalnych*Instytucje totalne a procesy totalizacji i oligarchizacji organizacji i życia społecznego *Instytucje totalne a totalitarny model analizy systemów społecznych

5. Grupy dyspozycyjne

*Kategoria grup dyspozycyjnych jako model analityczny*Rozumienie grup dyspozycyjnych *Funkcje grup dyspozycyjnych w systemie społecznym i podsystemie bezpieczeństwa państwa *Typologie grup dyspozycyjnych *Profesjonalizacja grup dyspozycyjnych *Wzory społeczne i wzory osobowe w grupach dyspozycyjnych *Przykładowe wzory społeczne i ethos członków grup dyspozycyjnych: żołnierza, policjanta, strażaka, funkcjonariusza służby więziennej, ratownika medycznego *Wzory społeczne w ochotniczych grupach dyspozycyjnych *Rekrutacja do grup dyspozycyjnych, jej uwarunkowania społeczno – demograficzne, psychospołeczne i ideologiczno – polityczne *Normatywna a eksplanacyjna perspektywa w analizie grup dyspozycyjnych * Grupy dyspozycyjne a instytucje totalne *Uwarunkowania i mechanizmy totalizacji i oligarchizacji w grupach dyspozycyjnych

6. Tożsamość i kultura instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

*Organizacje i instytucje jako zjawiska kulturowe, *Kultury i subkultury organizacyjne, *Modele, funkcje i uwarunkowania kultury organizacyjne, model Scheina *Wymiary kultury organizacyjnej *Poziomy kultury organizacyjnej *Zarządzanie poprzez kulturę *Zmiana kultury organizacji *Typologie kultur organizacyjnych *Teorie kultury organizacyjnej: symboliczno-interpretatywna, modernistyczna i postmodernistyczna *Organizacje w warunkach kulturowej różnorodności *Kultury organizacyjne a kultury narodowe *Kultura organizacyjna a kultura polityczna *Kultura a tożsamość *Kultura a kontrola w organizacjach, kultura jako kontrola, kontrola poprzez kulturę *Ideologie organizacyjne *Kontrola za pomocą ideologii a ideologia kontroli *Metafora organizacji jako kultury *Charakterystyczne cechy kultur organizacyjnych w organizacjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

7. Procesy strategiczne w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

*Polityczny charakter strategii i procesów strategicznych w instytucjach totalnych i dyspozycyjnych *Przetrwanie organizacji *Podstawowe koncepcje strategii organizacyjnych: szkoła planistyczna, szkoła ewolucyjna, szkoła pozycyjna, szkoła zasobów, umiejętności i uczenia się *Pojmowanie strategii *Rodzaje strategii organizacyjnych i ich typologie: strategie rozwoju, strategie wzrostu, strategie konkurencji, strategie funkcjonalne, strategie na poziomie organizacji /przedsiębiorstwa/, strategie na poziomie strategicznej jednostki operacyjnej *Analiza strategiczna: SWOT, problemów krytycznych, procesowa, rdzennych kompetencji i zasobów strategicznych, segmentacja strategiczna i analiza portfelowa – macierz BCG, analiza PEST, benchmarking, model pięciu sił konkurencji i łańcuch wartości Portera *Zarządzanie strategiczne: proces, etapy, cele, organizacja, misja firmy, uwarunkowania *Planowanie i kontrola strategiczna *Wdrażanie strategii *Specyfika procesów strategicznych w organizacjach totalnych i dyspozycyjnych

8. Struktury formalne i nieformalne instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych

*Pojęcie struktury, *Struktura jawna, ukryta, głęboko ukryta *Porządek zwinięty i rozwinięty *Struktura realna a zaprojektowana *Struktura społeczna organizacji *Parametry struktury społecznej organizacji *Schematy analizy struktur: gradacyjny, konfliktowy, funkcjonalny, dialektyczny, * Formalizacja a instytucjonalizacja struktur,*Luki strukturalne *Czynniki określające strukturę, *Struktura a integracja i dezintegracja organizacji, *Typologie struktur organizacyjnych: struktury płaskie i smukłe, rozpiętość kierowania, struktury liniowe, funkcjonalne, sztabowe, macierzowe, struktury sieciowe, wirtualne, holograficzne, hybrydowe; struktury typu U, typu H, typu M; struktury statyczne i dynamiczne, struktury zorientowane hierarchicznie i struktury zorientowane heterarchicznie *kompleksowy model struktur H.Mintzberga *Autodynamizm i dynamiczne modele struktur organizacyjnych, teoria strukturalizacji *Projektowanie i zmiana struktur organizacyjnych *Fizyczna struktura organizacji: definicje, podejście behawioralne i symboliczne, struktura fizyczna a powstawanie tożsamości organizacji *Porządek formalny a nieformalny* Cechy wspólne i odmienności struktur organizacji totalnych i dyspozycyjnych

9. Społeczna odpowiedzialność w organizacjach totalnych i dyspozycyjnych. Patologie ich funkcjonowania

*Patologie organizacji totalnych i dyspozycyjnych *Kryteria patologii: etyczne, teleologiczne i funkcjonalno-systemowe. *Wskaźniki i przykłady patologii *Funkcjonalizacja patologii *Analiza wybranych zjawisk patologicznych w grupach dyspozycyjnych *Etyczne problemy organizacji *Społeczna i polityczna odpowiedzialność służb dyspozycyjnych, jej uwarunkowania i ograniczenia

10. Władza i przywództwo w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

*Władza, wpływ i autorytet w organizacjach *Osie sporów w kwestii pojmowania władzy i władzy organizacyjnej *Mechanizmy kreacji władzy *Kształt władzy organizacyjnej w grupach dyspozycyjnych a ich funkcje, zadania i stosowane technologie organizacyjne *Przesłanki, źródła i legitymizacja władzy w organizacji *Wzory walki o władzę w organizacji *Funkcje władzy w organizacji, *Władza organizacyjna a interesy, *Sposób sprawowania władzy, *Instrumenty władzy, *Bariery i koszty władzy organizacyjnej, *Władza a normy organizacyjne, *Symbole władzy * Władza symboliczna i ukryte oblicza władzy w organizacjach *Przywództwo w organizacji, *Teorie przywództwa, *Style przewodzenia *Polityczna metafora organizacji *Przywództwo polityczne a przywództwo organizacyjne *Biurokracja *Oligarchizacja organizacji dyspozycyjnych *Właściwości władzy i przywództwa w organizacjach dyspozycyjnych *Problem pretorianina

11. Konflikt i zmiana w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjnych

*Metafora transformacji i przepływu /dialektyczna/ i jej zastosowanie do analizy funkcjonowania instytucji totalnych i grup dyspozycyjnych, *Sprzeczność a konflikt, *Źródła konfliktów w instytucjach totalnych i grupach dyspozycyjncyh *Konflikty a interesy i role, *Konflikty a adaptacja, *Modele konfliktu *Typologie konfliktów, *Kierowanie poprzez konflikt, *Metody rozwiązywania konfliktów *Negocjacyjny i przetargowy aspekt rozwiązywania konfliktów w grupach dyspozycyjncyh *Koncepcje i modele zmiany organizacyjnej *Wymiary diagnozy otoczenia, potencjału organizacyjnego i sił sprawczych zmiany organizacyjnej, *Typowe scenariusze zmiany, *Typowe reakcje na zmiany i opór wobec zmiany; sposoby jego przezwyciężania, mapa zaangażowania i analiza pola sił, *Realizacja zmiany, *Przywództwo a zmiana *Grupy dyspozycyjne w procesie transformacji systemowej

Literatura:

Wybrana literatura, literatura będzie konkretyzowana na zajęciach

M. Jo Hatch „Teoria organizacji”, Warszawa 2002 i nast. wydania

G.Morgan, „Obrazy organizacji”, Warszawa 1997 i nast. wydania

M. Zawadzki „Nurt krytyczny w zarządzaniu. Kultura, edukacja, teoria”, Warszawa 2014

Ł. Sułkowski „Epistemologia i metodologia zarządzania”, warszawa 2012

B. Kaczmarek „Organizacje. Polityka, władza, struktury”, Warszawa 2001

E. Goffman „Instytucje totalne. O pacjentach szpitali psychiatrycznych i mieszkańcach innych instytucji totalnych”, Gdańsk 2011

E. Goffman „Charakterystyka instytucji totalnych”, [w:] A. Jasińska – Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (wybór i opracowanie) „Współczesne teorie socjologiczne”, Warszawa 2006

Ł. Posłuszny "Organizacje totalne Teoria i praktyki", Warszawa 2022

J.J. Wiatr „Socjologia wojska”, Warszawa 1982

J. Maciejewski „Grupy dyspozycyjne. Analiza socjologiczna”, Wrocław 2014

J. Maciejewski „Sylwetka oficera Wojska Polskiego w dobie przemian ustrojowych. Kontekst socjologiczny”, [w:] Acta Universatis Wratislaviensis, No 3079, Wrocław 2008

J.Maciejewski, M. Stochmal (red.) „Metodologiczne problemy w badaniach grup dyspozycyjnych”, Wrocław 2014

A. Sułek „Polski szlak The American Soldier Przyczynek do historii wędrówek idei socjologicznych”, Studia Socjologiczne 2017, 1 (224)A. Baranowska „Socjologia wojska w Polsce – pytania o przeszłośc, teraźniejszość i przyszłość subdyscypliny”, [w:] Rocznik Historii Socjologii , vol. 6 (2016) , http://rhs.epigram.eu/index.php/rhs/article/view/72/72

A. Baranowska „Proces kształtowania się tożsamości w instytucji totalnej na przykładzie żołnierzy – mieszkańców obozu Babilon w Iraku”, Acta Universitatis Wratislaviensis, No 3096, Wrocław 2009

M. Liberadzki, K. Marciniak „Dualizm armii jako instytucji totalnej – kontekst społeczny”, Zeszyty naukowe AON nr 1 (98) 2015

J. Rokicki „Szkoła jako instytucja totalna”, [w:] Manipulacja. Pedagogiczno-społeczne aspekty cz.1. (red.) Joanna Aksman. Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, 2010, s. 125-141

A. Miller „Szpital psychiatryczny jako instytucja totalna. Socjologiczne studium przypadku”, Warszawa 2013

W. Kędzierski „Deprywacyjne oraz subkulturowe aspekty odbywania kary pozbawienia wolności”, https://www.ms.gov.pl/pl/probacja/2017/download,3579,4.html

Uwagi:

Pomocniczo będzie wykorzystywana platforma Google Classroom a w razie potrzeby Google Meet

Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Warszawski, Wydział Nauk Ekonomicznych.
ul. Długa 44/50
00-241 Warszawa
tel: +48 22 55 49 126 https://www.wne.uw.edu.pl/
kontakt deklaracja dostępności mapa serwisu USOSweb 7.1.0.0-7 (2024-10-21)