Psychologia procesów poznawczych II

Wykłady obejmują podstawową problematykę psychologii pamięci i uczenia się. Zawierają wprowadzenie w tradycyjne i najnowsze kierunki badań nad pamięcią i uczeniem się. Przedstawione zostaną główne paradygmaty badań, stwierdzenia empiryczne, teorie wyjaśniające funkcjonowanie pamięci i uczenia się, aktualne kierunki badań. Zagadnienia pamięci i uczenia się będą omawiane z uwzględnieniem powiązań z innymi procesami poznawczymi, wpływu różnych zmiennych (m.in.czynników emocjonalnych i kontekstowych), neurofizjologicznych podstaw pamięci i uczenia się. Podjęte będą także zagadnienia związane z funkcjonowaniem pamięci w życiu codziennym oraz stosowaną psychologią pamięci.

Wykłady obejmują podstawową problematykę psychologii pamięci i uczenia się. Zawierają wprowadzenie w tradycyjne i najnowsze kierunki badań nad pamięcią i uczeniem się. Przedstawione zostaną główne paradygmaty badań, stwierdzenia empiryczne, teorie wyjaśniające funkcjonowanie pamięci i uczenia się, aktualne kierunki badań. Zagadnienia pamięci i uczenia się będą omawiane z uwzględnieniem powiązań z innymi procesami poznawczymi, wpływu różnych zmiennych (m.in.czynników emocjonalnych i kontekstowych), neurofizjologicznych podstaw pamięci i uczenia się. Podjęte będą także zagadnienia związane z funkcjonowaniem pamięci w życiu codziennym oraz stosowaną psychologią pamięci.

1. Wprowadzenie do problematyki psychologii uczenia się i pamięci. Przejawy pamięci i uczenia się. Pamięć a uczenie się: definicje; związek procesów uczenia się i pamięci; róż-nice w problematyce badań nad uczeniem się i pamięcią. Główne podejścia teoretyczne w historii badań nad uczeniem się i pamięcią: asocjacjonizm klasyczny; behawioryzm; po-dejście poznawcze. Badania laboratoryjne a badania w warunkach naturalnych: podejście ekologiczne. Neurofizjologiczne badania nad pamięcią i uczeniem się.

2. Uczenie się jako wytwarzanie odruchów warunkowych. Warunkowanie klasyczne: eksperymenty I. P. Pawłowa; schemat warunkowania klasycznego; prawidłowości wystę-pujące w warunkowaniu klasycznym; przykłady warunkowania klasycznego u ludzi; funkcje warunkowania klasycznego; zastosowania wiedzy o warunkowaniu klasycznym. Warunkowanie instrumentalne: eksperymenty Thorndike'a; eksperymenty Skinnera; schemat warunkowania instrumentalnego; porównanie warunkowania instrumentalnego i klasycznego; prawidłowości występujące w warunkowaniu instrumentalnym; skuteczność różnych rodzajów wzmocnień; rola kary w uczeniu się; uczenie się nowych zachowań; funkcje warunkowania instrumentalnego; zastosowania warunkowania instrumentalnego.

3. Uczenie się złożonych czynności. Uczenie się czynności jako tworzenie łańcucha nawy-ków. Rola rozumienia: eksperymenty E.C. Tolmana nad uczeniem się utajonym; ekspe-rymenty W. Köhlera nad uczeniem się przez wgląd; eksperymenty nad uczeniem się czynności przez ludzi. Nabywanie wprawy w procesie uczenia się: krzywe uczenia się. Uczenie się czynności jako nabywanie wiedzy proceduralnej: etapy nabywania umiejętno-ści wg J.R. Andersona; reprezentacja wiedzy proceduralnej.

4. Czynniki wpływające na przebieg i efekty uczenia się. Transfer w uczeniu się: schemat badania; rodzaje transferu; wpływ podobieństwa zadań; wpływ ogólnych zasad postępo-wania. Sposób powtarzania a przebieg i efekty uczenia się: skuteczność powtarzania sko-masowanego i rozłożonego w czasie; skuteczność powtarzania całościowego i częściami; znaczenie przeuczenia. Rola motywacji: prawa Yerkesa-Dodsona.

5. Organizacja pamięci: systemy i procesy. Fazy i procesy pamięci. Jedna pamięć, czy wiele: tradycyjne rozróżnienia; wielomagazynowe modele pamięci; krytyka modeli wie-lomagazynowych. Ile jest systemów pamięci: główne podziały; kryteria wyróżniania sys-temów pamięci; typologia L. Squire’a; pięć głównych systemów pamięci według Schacte-ra i Tulvinga. Relacje pomiędzy systemami: model SPI.

6. Pamięć krótkotrwała, operacyjna. Krótkotrwałe pamiętanie informacji. Charakterystyka pamięci krótkotrwałej: pojemność; zapominanie; wydobywanie informacji; kody pamięci krótkotrwałej. Pamięć operacyjna: pamięć a bieżąca aktywność poznawcza; model pamię-ci operacyjnej A. Baddeley’a; inne koncepcje pamięci operacyjnej.

7. Pamięć deklaratywna: semantyczna i epizodyczna. Rozróżnienie pamięci semantycznej i epizodycznej. Charakterystyka pamięci epizodycznej. Kontrowersje związane z rozróż-nieniem systemów pamięci epizodycznej i semantycznej: dwa systemy, czy dwa rodzaje śladów pamięciowych; badania metodą pamiętam/wiem; dane kliniczne; dane neuropo-znawcze. Kody pamięci deklaratywnej: kod semantyczny; kod obrazowy. Struktura pa-mięci semantycznej: model sieciowy Collinsa i Quilliana; efekt odległości semantycznej; efekt typowości; model Collinsa i Loftus; modele porównywania cech; modele skryptów, ram i schematów.

8. Kodowanie informacji w pamięci epizodycznej. Aktywność podmiotu podczas przy-swajania informacji: powtarzanie; organizowanie; werbalizowanie; wyobrażanie; elabora-cja; złożone programy strategiczne. Zapamiętywanie niezamierzone. Wybiórczy i kon-struktywny charakter pamięci: badania Bartletta; eksperyment Bransforda i Franksa; ba-dania E. Loftus; podsumowanie. Koncepcja poziomów przetwarzania Craika i Lockharta: główne tezy; eksperymenty Craika i Tulvinga; rozwój koncepcji i krytyka.

9. Przechowywanie i zapominanie informacji. Przechowywanie informacji w różnych okresach czasu: Ebbinghausa krzywa zapominania; przechowywanie informacji w krót-kich okresach czasu; przechowywanie informacji autobiograficznych. Teorie zapomina-nia: teoria rozpadu śladu pamięciowego; teoria interferencji; badania nad zapominaniem dotyczące pamięci krótkotrwałej; badania nad zapominaniem dotyczące pamięci długo-trwałej; zapominanie jako brak dostępu do śladu pamięciowego. Czynniki wpływające na trwałość przechowywania informacji w pamięci: cechy materiału; rodzaj aktywności na-stępującej po przyswojeniu materiału; nastawienie na różne okresy czasu; wpływ czynni-ków emocjonalnych; reaktywacja śladów pamięciowych.

10. Wydobywanie informacji z pamięci. Charakterystyka wydobywania informacji z pamię-ci długotrwałej: rozpoznawanie a reprodukcja; znaczenie organizacji materiału; zjawisko "końca języka"; rola wskazówek – zasada specyficzności kodowania; zależność pamięci od kontekstu, stanu wewnętrznego i nastroju. Modele wydobywania informacji z pamięci długotrwałej: model jednego procesu; model dwóch procesów; model Andersona i Bowe-ra. Strategie przypominania.

11. Pamięć autobiograficzna. Organizacja pamięci autobiograficznej. Pamiętanie doświad-czeń życiowych: pamięć przeżyć z różnych okresów życia (amnezja dziecięca, remini-scencja), zapominanie informacji autobiograficznych. Pamięć zdarzeń emocjonalnych: pamięć fleszowa, pamięć przeżyć traumatycznych. Czy pamięć autobiograficzna jest wierna: pamięć w służbie ego; odzyskiwanie wypartych wspomnień, jak powstają fałszy-we wspomnienia?

12. Pamięć utajona (implicite). Pamięć a świadomość: obserwacje nieświadomych przeja-wów pamięci. Pomiary pamięci utajonej: testy oparte na torowaniu; inne pomiary; uczenie się utajone. Dysocjacje i stochastyczna niezależność pomiarów pamięci jawnej i utajonej. Wyjaśnienia teoretyczne. Znaczenie pamięci utajonej w życiu codziennym.

13. Zaburzenia pamięci. Czynniki zaburzające funkcjonowanie pamięci. Rodzaje zaburzeń pamięci: amnezja pourazowa; rodzaje zespołów amnestycznych. Amnezje o podłożu or-ganicznym: amnezja po uszkodzeniu hipokampa; amnestyczny zespół Korsakowa; przej-ściowa amnezja globalna; choroba Alzheimera; zaburzenia różnych rodzajów pamięci. Psychogenne zaburzenia pamięci.

14. Różnice rozwojowe i indywidualne w pamięci. Ontogenetyczny rozwój pamięci: podej-ście tradycyjne; podejście poznawcze; podejście ekologiczne. Różnice inter- i intraindy-widualne w funkcjonowaniu pamięci: przypadki nadzwyczajnej pamięci; pamięć eksper-tów; od czego zależą wysokie osiągnięcia pamięciowe. Usprawnianie pamięci. Starzenie się a pamięć.

literatura obowiązkowa:

Włodarski, Z. (1996 lub 1998). Psychologia uczenia się. Tom 1 (wyd. 2 lub 3).

Warszawa: PWN.

Rozdział 8: Zagadnienia metodologiczne

Rozdział 11: Uczenie się w zależności od indywidualnych cech człowieka

Rozdział 15: Wzmocnienia

Jagodzińska, M. (2008). Psychologia pamięci. Badania, teorie, zastosowania. Gliwice: Helion.

Rozdział 2: Historia badań

Rozdział 5: Organizacja pamięci ? systemy i procesy

Rozdział 6: Systemy pamięci krótkotrwałej

Rozdział 7: Systemy pamięci długotrwałej

Rozdział 8: Procesy kodowania informacji w pamięci długotrwałej

Rozdział 11: Pamięć utajona

Rozdział 12: Od dziecka do dorosłego ? rozwój pamięci

Rozdział 13: Historia życia zapisana w pamięci ? pamięć autobiograficzna

Rozdział 15: Zaburzenia pamięci

Wiedza:

Po ukończeniu kursu, student

prawidłowo definiuje podstawowe rodzaje pamięci i uczenia się

opisuje podstawy neuroanatomiczne i neurofizjologiczne pamięci i uczenia się

używa pojęć opisujących funkcjonowanie pamięci i uczenia się

ocenia zalety i wady różnych metod usprawniania pamięci

wyjaśnia znaczenie różnych rodzajów pamięci dla sprawności funkcjonowania

formułuje zasady działania różnego rodzaju pamięci

integruje wiedzę na temat pamięci i uczenia się z danymi dotyczącymi innych aspektów funkcjonowania oraz różnic indywidualnych

kwalifikuje zaburzenia pamięci z uwagi na ich przejawy behawioralne oraz przyczyny

Umiejętności:

Po ukończeniu kursu, student

posługuje się pojęciami opisującymi pamięć i uczenie się dla opisu funkcjonowania poznawczego

używa wiedzy na temat pamięci i uczenia się do oceny efektywności funkcjonowania poznawczego

dostosowuje zasady działania do prawidłowości funkcjonowania pamięci

Postawy:

Po ukończeniu kursu, student:

ocenia różne modele pamięci

interpretuje zjawiska opisane w literaturze naukowej z wykorzystaniem pojęć i prawidłowości funkcjonowania procesów pamięci i uczenia się

wyjaśnia zjawiska spotykane w życiu codziennym z wykorzystaniem pojęć i prawidłowości funkcjonowania pamięci i uczenia się

wspiera funkcjonowanie poznawcze innych ludzi poprzez zastosowanie wiedzy na temat pamięci i uczenia się

Zaliczenie: egzamin pisemny z założonym poziomem trudności 60% (zaj. obligatoryjne) [4pkt/30h]

Kryteria oceniania: egzamin pisemny, zawierający pytania wielokrotnego wyboru, pytania typu prawda-fałsz, zdania z luką/lukami; egzamin obejmuje wszystkie zagadnienia prezentowane na wykładzie oraz opisane w literaturze obowiązkowej, w równomiernym rozkładzie

Nie dotyczy