Historia kultury skandynawskiej

fakultatywne
obowiązkowe

Zajęcia mają charakter preleminarny. Nie jest wymagana kompetencja skandynawistyczna, tj. zastana wiedza profesjonalna o państwach, społeczeństwach i kulturach obszaru nordyckiego, ani znajomość języków skandynawskich czy języka fińskiego. Od osób uczestniczących w zajęciach nie oczekuje się również doświadczenia terenowego - podróży po krajach Europy Północnej i Arktyce.

w sali

Zajęcia mają na celu syntetyczne przybliżenie najważniejszych zagadnień z historii krajów i kultur nordyckich, zarówno z uwzględnieniem tropów wspólnej tożsamości północnoeuropejskiej, jak i lokalnych oraz etnicznych zróżnicowań. Kryterium porządkowania materiału (historycznego, socjologicznego, politycznego i artystycznego) będzie z jednej strony proces cywilizacji, tj. analiza kulturowych uwarunkowań skandynawskiego modelu demokracji, państwa opiekuńczego, społeczeństwa dobrobytu, a z drugiej - kształtowanie się politycznej, etnicznej i kulturowej mapy współczesnej Skandynawii (rozpatrywane w szerokim kontekście kulturowym i społecznym dążenia do niezależności poszczególnych krajów). Wiedza ta zostanie skonfrontowana ze współczesnymi dyskursami nordyckimi i wyzwaniami społecznymi.

Tematy zajęć wraz z kluczowymi zagadnieniami:

1. Północne krajobrazy kulturowe.

Definicje Północy. Kultura typu skandynawskiego i zagadnienie nordyckiej wspólnoty kulturowej.

2. Północ w lustrze międzykulturowym.

Skandynawowie w badaniach międzykulturowych i wybranych relacjach Polaków. Autostereotypy skandynawskie a historie kulturowe. Różnice kulturowe wewnątrz regionu nordyckiego.

3. Starożytności nordyckie.

Wikingowie: organizacja społeczna, obyczaje, podboje. Staroskandynawska religijność. Mitologia nordycka. Runy i sagi.

4. "Polska" wyspa Islandia.

Specyfika Islandii (przyrodnicza, językowa, kulturalna, historyczno-ustrojowa. Koncepcja uchronii: od archaiczności do późnej nowoczesności. Polska migracja w XXI wieku.

5. Terytoria osobne Norden. Rekonesans.

Grenlandia, Svalbard, Wyspy Owcze, Wyspy Alandzkie, Sapmi.

6. Wokół integracji skandynawskiej.

Dziedzictwo Unii Kalmarskiej w perspektywie "długiego trwania". Skandynawizm Rada Nordycka i inne struktury nordyckie. Norden a świat bałtycki.

7. "Trzecia droga" - model skandynawski jako model społeczno-kulturowy.

Geneza i podstawy "Domu Ludu" w Szwecji. Indywidualizm państwowy. Krytyka i obrona skandynawskiego "velfærd". Kwestia równości płci.

8. Samoorganizacja duńskiego społeczeństwa a "mentalność państewka".

Rok 1864 w kulturze. Mikołaj Grundtvig i ruch wyższych szkół ludowych.

9. Ugrofińska Finlandia jako część nordyckiej Północy.

Fińska tradycja i mitologia. Fińska droga do odrodzenia kulturowego i niezależności państwowej. Kulturowa historia sauny. Finlandzkie społeczeństwo informacyjne.

10. Norweski "Syndrom Peera Gynta".

Dzieje niezależności i odrodzenia kulturalnego Norwegii. Najlepszy kraj na świecie. Praktyki friluftsliv.

Szczegółowy plan i rytm realizacji wymienionych tu tematów przedstawiony zostanie na zajęciach.

Wszystkie lektury obowiązkowe będą udostępniane osobom uczestniczącym w zajęciach w postaci plików PDF za pośrednictwem Google Classroom w zakładce "Materiały" z podziałem na tematy (lub/i daty poszczególnych spotkań). Szczegółowa lista lektur zostanie udostępniona grupie na początku semestru.

1. Matti Klinge, Północ, natura, ubóstwo – tło nordyckiej tożsamości, w: tegoż, Fińska tradycja. Eseje o strukturach i tożsamościach, Północy, przeł. Jarosław Suchoples, Wrocław 2006.

2.. Peter Heather, Wikińska diaspora, w: tegoż, Imperia i barbarzyńcy, przeł. J. Szczepański, Poznań 2012.

3. Zenon Ciesielski, Dzieje kultury skandynawskiej, Marpress, Gdańsk 2016 (minimum = s. 300-402 z I tomu).

4. Kristian Gerner, Region bałtycki. Spojrzenie geokulturowe, "Herito" 2015, nr 20.

5. Włodzimierz Karol Pessel, Czerwono-biali i Biało-Czerwoni. Dania, Polska, Północ - problemy sąsiedztwa kulturowego, Wydawnictwo Akademickie Sedno, Warszawa 2019, s. 26-110.

I. Osoby studiujące po ukończeniu kursu posiadają podstawową wiedzę z zakresu kultur obszaru nordyckiego (kultury islandzkiej, duńskiej, szwedzkiej, norweskiej, fińskiej), a także rozumieją specyfikę terytoriów o szczególnym statusie, takich jak Grenlandia, Wyspy Owcze czy Sapmi (eksterytorialna kraina ludu Saami). Znają znaczenie dziedzictwa okresu przedpaństwowego (wikińskiego) ze szczególnym uwzględnieniem mitologii, religijności i literatury o rodowodzie oralnym. Przyswoiły kluczowe terminy skandynawistyczne (filologiczne), a także z zakresu nauk o kulturze i społecznych nauk sąsiednich (socjologia, politologia) niezbędne w badaniach regionu skandynawskiego.

II. Osoby studiujące po ukończeniu kursu potrafią identyfikować podstawowe zjawiska i procesy z dziedziny historii kultury skandynawskiej, jednocześnie sytuując je na tle współczesności. Po zapoznaniu się z literaturą przedmiotu (lekturą obowiązkową) nabyły narzędzia umożliwiające zrozumienie, analizę oraz kulturoznawczą interpretację tekstów kultur europejskiej Północy, w takim stopniu, by w interpretacjach tych uwzględniać jak najszersze konteksty społeczne, polityczne, symboliczne i artystyczne. Nadto, zdają sobie sprawę z uwarunkowań recepcji treści kultur obszaru nordyckiego w kulturze polskiej, zarówno w przeszłości, jak i w czasach współczesnych.

III. Osoby będące absolwentami kursu są przygotowane do łączenia kompetencji kulturoznawczych ze skandynawistycznymi, a także dalszego, indywidualnego poszerzania wiedzy o kulturach i krajach nordyckich; umiejętności te zaprezentują w przygotowywanych przez siebie pracach zaliczeniowych.

Podstawowym warunkiem zaliczenia semestru jest uczestniczenie w zajęciach. Nieobecności należy usprawiedliwiać u prowadzącego zajęcia. Osoba studiująca ma prawo do dwóch usprawiedliwionych lub nieusprawiedliwionych nieobecności w semestrze. Osoba mająca od trzech do pięciu nieobecności w semestrze musi

nadrobić je w sposób określony przez osobę prowadzącą zajęcia. Nieobecności (nawet usprawiedliwione!) na więcej niż pięciu zajęciach skutkują niedopuszczeniem do zaliczenia zajęć (jedynie osoby z przyznaną Indywidualną Organizacją Studiów w oparciu o opinię BON mogą mieć zwiększony limit nieobecności, jednak nie więcej niż do 50 proc).

Weryfikacja efektów uczenia się jest dwojaka. Na ocenę końcową składa się:

- aktywność na zajęciach (egzekwowana będzie znajomość lektury obowiązkowej) - 30%,

- krótka praca zaliczeniowa (ok. 4-5 stron znornalizowanego komputeropisu) w formie recenzji problemowej wybranego tekstu kultury skandynawskiej - 70%.

Wyjaśnienie: przez "recenzję problemową" należy rozumieć taką prezentację dowolnie wybranego przez siebie materiału, które uwzględni dystynktywne cechy kultur skandynawskich lub powiązania ze skandynawskimi dyskursami (współczesnymi) lub / i procesami historyczno-kulturowymi. Prace mogą dotyczyć filmów, dzieł literackich, muzycznych, plastycznych itp. Indywidualne tematy prac zostaną omówione na zajęciach, co zarazem tworzyć będzie instruktywny dla całej grupy przegląd zainteresowań poszczególnych osób uczestniczących w kursie.

Podczas przygotowywania pracy zaliczeniowej zabrania się wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji do korekty i redakcji tekstu. Na Uniwersytecie Warszawskim sposób wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji w pracach zaliczeniowych określają zapisy § 3 i 4 uchwały nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 roku.

Szacunkowy nakład pracy osób uczestniczących w zajęciach określa się następująco: udział w zajęciach trwających jeden semestr (30 godzin) - 1 ECTS, regularne przygotowanie do zajęć - 1 ECTS, przygotowanie i udział w zaliczeniu - 1 ECTS. Łącznie 3 ECTS, co stanowi ekwiwalent 90 godz. pracy w skali semestru.