Język i medycyna

obowiązkowe

w sali

Celem konwersatorium jest zapoznanie uczestników z różnymi formami obecności języka w medycynie (i medycyny w języku) oraz zainteresowanie interdyscyplinarnym obszarem badawczym, wyznaczonym przez zbliżenie medycyny i humanistyki. Podczas zajęć poznamy m.in. podstawowe pojęcia komunikacji medycznej i poszukamy najważniejszych językowych aspektów relacji między pacjentem i personelem medycznym. Zastanowimy się nad tym, jak „zwykli ludzie” (którzy są lub bywają pacjentami) mówią o kluczowych zjawiskach kojarzonych z medycyną (choćby takich jak: choroba, zdrowie, ból i inne wrażenia fizyczne), jakich środków dostarcza im system języka polskiego i czy/jak ich język różni się od języka medycyny jako nauki. Szczególną uwagę poświęcimy metaforze i jej funkcjom: w medycynie, w komunikacji medycznej i w doświadczaniu choroby. Wreszcie będziemy czytać i analizować wybrane teksty w nurcie medycyny narracyjnej (w ujęciu Rity Charon).

Wybrane zagadnienia omawiane podczas zajęć:

1. Język wobec medycyny, komunikacji medycznej i fenomenu choroby – rozpoznanie zagadnienia

2. Funkcje języka i wypowiedzi w kontekście medycznym (w tym terapeutyczna funkcja słowa)

3. Komunikacja werbalna i niewerbalna w relacji lekarz – pacjent. Blokady komunikacyjne

4. Prosty język w komunikacji medycznej

5. Perspektywa pacjenta i stereotypizacja chorób utrwalona w języku

6. Ujęzykowienie doświadczenia bólu i choroby we współczesnej polszczyźnie

7. Metafora w medycynie i w komunikacji medycznej

8. Medykalizacja i inne formy przenikania wiedzy i terminologii naukowej do języka ogólnego

9. Profesjolekty medyczne

10. Konteksty medycyny humanistycznej / humanistyki medycznej: wprowadzenie do medycyny narracyjnej

11. Medycyna narracyjna w praktyce klinicznej i w dydaktyce

Zakres tematów oraz dobór tekstów mogą się zmienić, zgodnie z potrzebami grupy i dynamiką zajęć.

Broyard A., 2010, Upojony chorobą. Zapiski o życiu i śmierci, tłum. A. Nowakowska, Wołowiec.

Charon R., Narrative Medicine. Honoring the Stories of Illness, Oxford University Press, New York.

Charon R. i in., 2017, The Principles and Practice of Narrative Medicine, Oxford University Press, New York.

Chojnacka-Kuraś M., (red.), 2019, Medycyna narracyjna. Opowieści o doświadczeniu choroby w perspektywie medycznej i humanistycznej, Warszawa. (wybrane teksty, szczególnie z części „Medycyna narracyjna w ujęciu metodologicznym”)

Chojnacka-Kuraś M., 2019, Kiedy WALKA staje się PODRÓŻĄ. O przeobrażeniach metafor opisujących doświadczenie chorowania z uwzględnieniem typu i fazy choroby, [w:] „Prace Filologiczne” LXXIII, s. 33-48.

Domaradzki J., 2013, O skrytości zdrowia. O problemach z konceptualizacją pojęcia zdrowie, [w:] „Hygeia Public Health” 48(4), s. 408-419.

Doroszewski J., 2019, Odmiany języka medycyny, [w:] Językowe, prawne i dydaktyczne aspekty porozumiewania się z pacjentem, red. M. Kulus, A. Doroszewska, M. Chojnacka-Kuraś, Warszawa, s. 13-22.

Eichelberger W., Stanisławska I., 2013, Być lekarzem, być pacjentem. Rozmowy o psychologii relacji, Warszawa.

Grzegorczykowa R., 2007, O terapeutycznej funkcji mowy na tle innych funkcji wypowiedzi, [w:] Językowe, psychologiczne i etyczne aspekty komunikacji lekarza z pacjentem, red. A. Markowski, J. Majkowski, J. Meder, J. Doroszewski, warszawa, s. 7-16.

Kiełkiewicz-Janowiak A., 2021, „Pacjent nie współpracuje”. Socjopragmatyka (nie)porozumienia w ochronie zdrowia, [w:] „Poradnik Językowy” 8, s. 7-22.

Kaczkowski J., Jabłońska K., 2017, Żyć aż do końca. Instrukcja obsługi choroby, Warszawa.

Kalanithi P., 2016, Jeszcze jeden oddech, tłum. Ł. Małecki, Kraków.

Komunikacja medyczna dla studentów i lekarzy, red. M. Nowina-Konopka, W. Feleszko, Ł. Małecki, Kraków 2018.

Kozioł-Chrzanowska E., Niepytalska-Osiecka A., Romanik W., Rafałowicz P., 2022, Świadoma zgoda na znieczulenie dziecka – konstrukcja formularza w świetle badań nad prostym językiem, „Język Polski” 3, s. 79–94.

Marczewska M., 2018, Zdrowie w świetle danych językowych, [w:] Wartości w językowo-kulturowym obrazie świata Słowian i ich sąsiadów, red. S. Niebrzegowska-Bartmińska, J. Szadura. B. Żywicka, s. 189-203.

Porozumienie z pacjentem. Relacje i komunikacja, red. red. J. Doroszewski, M. Kulus, A. Markowski, Warszawa 2014. (wybrane rozdziały:1, 2, 3, 4 i 5, s. 13-84)

Reszka P., 2018, Mali bogowie 2. Jak umierają Polacy, Warszawa.

Rybarkiewicz D., 2017, Metafora w działaniu, Łódź.

Semino E. Demjén Z., Demmen J., Koller V., Payne S., Hardie A., Rayson P., 2015, The online use of Violence and Journey metaphors by patients with cancer, as compared with health professionals: a mixed methods study, [w:] „BMJ Supportive & Palliative Care” (doi:10.1136/bmjspcare-2014- 000785)

Silverman J., Kurtz S., Draper J., Umiejętności porozumiewania się z pacjentami, tłum. M. Lewandowska, Kraków 2018.

Sontag S., 2016, Choroba jako metafora. AIDS i jego metafory, Kraków (lub inne wydanie).

Stec M., 2007, Konceptualizacja pojęcia choroba w polszczyźnie, [w:] „Poradnik Językowy” 1, s. 20-32.

Szawarski Z., 2007, Terapeutyczna funkcja słowa: implikacje etyczne, [w:] Językowe, psychologiczne i etyczne aspekty..., s. 25-34.

Szczeklik A., 2002, Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki, Kraków.

Szczeklik A., 2007, Kore. O chorych, chorobach i poszukiwaniu duszy medycyny, Kraków.

Szubert M., 2019, Narracyjność choroby i nadejście medycyny jutra, [w:] „Kultura Współczesna” 4 (Homo medicus. Narracje humanistyczne w naukach medycznych), Warszawa, s. 76-92.

Zawisławska M., 2011, Metafora w języku nauki. Na przykładzie nauk przyrodniczych, Warszawa.

Żukowska A., 2019, Mięcho, Kraków.

Po zakończeniu zajęć studenci:

- stosują podstawowe pojęcia z zakresu komunikacji medycznej i medycyny narracyjnej

- rozróżniają perspektywę pacjenta i perspektywę biomedyczną w postrzeganiu choroby

- analizują i krytycznie oceniają metafory odnoszące się do zjawiska choroby i wykorzystujące chorobę jako domenę źródłową

- określają podstawowe funkcje wypowiedzi w kontekście medycznym

- charakteryzują rolę języka w komunikacji medycznej

- znają podstawowe zasady prostego języka w komunikatach pisemnych kierowanych do pacjentów

- rozpoznają zjawisko medykalizacji w tekstach

- analizują i interpretują teksty w nurcie medycyny narracyjnej

Na zajęciach będziemy omawiać przypadki, dyskutować i pracować z tekstami (indywidualnie i grupowo); pojawią się także elementy wykładu.

Podstawą zaliczenia zajęć (na ocenę) są:

- obecność i aktywność na zajęciach (dopuszczalne są 2 nieusprawiedliwione nieobecności; 2 kolejne nieobecności mogą być odpracowane w porozumieniu z prowadzącą, 5 i więcej nieobecności to podstawa do niezaliczenia zajęć)

- przygotowanie pracy semestralnej (może to być projekt indywidualny lub w parach): wybrany tekst (np. literacki, publicystyczny, użytkowy) zinterpretowany w perspektywie medycyny narracyjnej lub w kontekście któregoś z omawianych tematów.

Szacowany nakład pracy studentów - 210 godzin (7 ECTS):

- udział w zajęciach - 30 godzin (1 ECTS),

- bieżące przygotowanie do zajęć - 60 godzin (2 ECTS),

- przygotowanie projektu zaliczeniowego - 120 godzin (4 ECTS)

Wykorzystanie przez studentów narzędzi sztucznej inteligencji wymaga uzgodnienia z osobą prowadzącą zajęcia (zgodnie z uchwałą nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia).