Psycholingwistyka

obowiązkowe

w sali

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z wybranymi zagadnieniami z pogranicza psychologii i językoznawstwa. Są to problemy neurolingwistyki w świetle badań kognitywnych, problemy kategoryzacji językowej i organizacji słownika umysłowego, komunikacji zwierzęcej w konfrontacji z cechami języka ludzkiego, a także teorie filogenezy i ontogenezy mowy oraz psycholingwistyczne problemy dwujęzyczności i glottodydaktyki. Przedmiot wchodzi do puli zajęć przygotowujących studentów do pracy nauczyciela na III etapie edukacji.

Zajęcia mają służyć przedyskutowaniu następujących tematów:

 Wstęp do psycholingwistyki: przedmiot, historia i metodologia badań psycholingwistycznych. Podstawowe terminy.

 Elementy neurolingwistyki w kontekście językoznawstwa kognitywnego („o języku ucieleśnionym”).

 Słownik umysłowy i kategoryzacja językowa na przykładzie badań nad językiem emocji.

 Język ludzi a język zwierząt.

 Filogeneza języka: powstanie i rozwój języka ludzkiego.

 Ontogeneza języka: biologiczne i kulturowe uwarunkowania rozwoju mowy dziecka.

 Bilingwizm i nauczanie języków obcych w kontekście badań psycholingwistycznych.

Na pierwszym spotkaniu możliwe będzie uzupełnienie programu o zagadnienia interesujące grupę lub zmodyfikowanie zaproponowanych wyżej tematów.

1. J. Aitchison, Ssak, który mówi. Wstęp do psycholingwistyki, Warszawa 1991.

2. J. Aitchison, Ziarna mowy: początki i rozwój języka, Warszawa 2002.

3. J. Bartmiński, Stereotypy mieszkają w języku. Studia etnolingwistyczne, Lublin 2009.

4. B. Bierwiaczonek, O języku ucieleśnionym, [w:] Językoznawstwo kognitywne III. Kognitywizm w świetle innych teorii, red. O. Sokołowska, D. Stanulewicz, Gdańsk 2006.

5. J. Diamond, Trzeci szympans. Ewolucja i przyszłość zwierzęcia zwanego człowiekiem, Warszawa 1998.

6. M.D. Hauser, N. Chomsky, W.T. Fitch, The faculty of language: What is it, who has it, and how did it evolve? „SCIENCE” 2002, vol. 298, 22 listopada, s. 1569-1579: www.sciencemag.org

7. Język jako przedmiot badań psychologicznych. Psycholingwistyka ogólna i neurolingwistyka, red. I. Kurcz, H. Okuniewska, Warszawa 2011.

8. M. Kielar-Turska, Eleonory Rosch koncepcja kategorii semantycznych. Badania własne [w:] Studia z psycholingwistyki ogólnej i rozwojowej, red. I. Kurcz, Wrocław 1983.

9. I. Kurcz, Język a psychologia, Warszawa 1992.

10. I. Kurcz, Pochodzenie języka, [w:] tejże Psychologia języka i komunikacji, Warszawa 2000, s. 29-45.

11. G. Lakoff, M. Johnson, Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988 (wstęp T.P. Krzeszowskiego).

12. T. Maruszewski, Reprezentacje pojęciowe, [w:] tegoż Psychologia poznawcza, Warszawa 1996, s. 184-203.

13. A. Mikołajczuk, Mówiąc o uczuciach: między naturą i kulturą. O podstawach konceptualizacji uczuć w kontekście semantycznych badań porównawczych, „Etnolingwistyka” 2011, t. 23, s. 67-82.

14. Mózg a zachowanie, red. T. Górska, A. Grabowska, J. Zagrodzka, Warszawa 2005 (gł. rozdziały 19. i 20).

15. J. Porayski-Pomsta, Psycholingwistyka, "Polonistyka" 1989, z. 7.

16. Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, red. I. Kurcz, Gdańsk 2007 (Wstęp – s. 17-34).

17. Psycholingwistyka, red. J. B. Gleason, N. B. Ratner, Gdańsk 2005.

18. Psychologia języka dziecka. Osiągnięcia, nowe perspektywy, red. B. Bokus, G.W. Shugar, Gdańsk 2007.

19. R. M. Seyfarth, D. L. Cheney, Czy małpy myślą? „Świat Nauki” 1993, nr 2, s. 52-59.

20. J.R. Taylor, Kategoryzacja w języku. Prototypy w kategorii językoznawczej, Kraków 2001.

21. M. Tomasello, Kulturowe źródła ludzkiego poznawania, Warszawa 2002.

22. A. Wierzbicka, Język – umysł – kultura. Wybór prac, red. J. Bartmiński, Warszawa 1999 (jeden artykuł do wyboru).

23. M. Zagrodzki, Słownik umysłowy [w:] Psychologia a semiotyka. Pojęcia i zagadnienia, red. I. Kurcz, Warszawa 1993, s. 178-190.

W zakresie wiedzy Student/Studentka zna i rozumie:

 miejsce psycholingwistyki wśród innych nauk; podstawowe pojęcia psychologii odnoszące się do odbioru i przetwarzania informacji, mowy i języka, myślenia i rozumowania, uczenia się i pamięci;

 tezę „o ucieleśnieniu języka”, odwołującą się do wyników badań neurolingwistycznych;

 cechy języka ludzkiego i systemów porozumiewania się zwierząt oraz hipotetyczne czynniki warunkujące narodziny i rozwój języka ludzkiego;

 mechanizmy kategoryzacji językowej oraz organizację i funkcjonowanie słownika umysłowego;

 główne teorie nabywania mowy przez dziecko;

 uwarunkowania bilingwizmu, w tym pozytywne i negatywne konsekwencje różnych sytuacji nabywania języka drugiego oraz uczenia się języka obcego.

Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:

B.1.W1, B.1.W2, B.1.W3, B.1.W4, C.W7

W zakresie umiejętności Student/Studentka potrafi:

 obserwować, analizować i wyjaśniać procesy rozwojowe uczniów w perspektywie psycholingwistycznej;

 rozpoznawać bariery i trudności uczniów w procesie uczenia się;

 identyfikować potrzeby uczniów i wspomagać ich w rozwijaniu zdolności i zainteresowań.

Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:

B.1.U1, B.1.U5, B.1.U6, B.1.U1, B.1.U5, B.1.U6, B.1.U8

W zakresie kompetencji społecznych Student/Studentka jest gotów/gotowa do:

 wykorzystania zdobytej wiedzy psycholingwistycznej do analizy zdarzeń pedagogicznych;

 twórczego poszukiwania najlepszych rozwiązań dydaktycznych sprzyjających postępom

uczniów.

Odniesienie do szczegółowych efektów uczenia się z rozporządzenia MNiSW z 25 lipca 2019 r.:

B.1.K1, B.1.K2, C.K1

Grupa zajęć z rozporządzenia MNISW w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela z 25 lipca 2019 r.: B

Nakład pracy:

Udział w zajęciach: 30

Przygotowanie do zajęć (w tym czytanie wskazanej literatury): 30

Przygotowanie do testu zaliczeniowego: 30

Podstawa zaliczenia:

 kontrola obecności (dopuszczalne są 2 nieobecności w semestrze);

 aktywny udział w zajęciach;

 końcowe zaliczenie pisemne (test).

Zasady korzystania z narzędzi SI:

1. Jeśli osoba studiująca chce (na potrzeby pracy zaliczeniowej lub prac cząstkowych) skorzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, musi:

a. uzyskać na to zgodę osoby prowadzącej zajęcia,

b. uzgodnić z osobą prowadzącą zajęcia cele i zakres wykorzystania narzędzi sztucznej inteligencji.

2. Osoba studiująca nie może korzystać z narzędzi sztucznej inteligencji, aby redagować prace w języku polskim, chyba że osoba prowadząca zajęcia się na to zgodzi.

3. Jeśli osoba studiująca wykorzysta narzędzia sztucznej inteligencji:

a. bez zgody osoby prowadzącej zajęcia lub

b. w sposób z nią nieuzgodniony,

osoba prowadząca zajęcia stosuje procedury analogiczne do tych stosowanych w procedurze antyplagiatowej. Procedury te opisała Uniwersytecka Rada ds. Kształcenia w uchwale nr 14.

Podstawa:

1. Uchwała nr 170 Rady Dydaktycznej dla kierunków studiów: filologia bałtycka, filologia klasyczna i studia śródziemnomorskie, filologia polska, filologia polskiego języka migowego, kulturoznawstwo – wiedza o kulturze, logopedia ogólna i kliniczna, slawistyka, sztuka pisania, sztuki społeczne z dnia 27 lutego 2024 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia na Wydziale Polonistyki

2. Uchwała nr 98 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 8 grudnia 2023 r. w sprawie wytycznych dotyczących korzystania z narzędzi sztucznej inteligencji w procesie kształcenia

3. Uchwała nr 14 Uniwersyteckiej Rady ds. Kształcenia z dnia 13 lipca 2020 r. w sprawie wytycznych dotyczących standardów i procedur postępowania w przypadku przygotowywania prac zaliczeniowych i dyplomowych z naruszeniem prawa na Uniwersytecie Warszawskim.