Pałac jest wybitnym przykładem klasycyzmu końca XVIII w. , czyli czasów stanisławowskich w Warszawie. Wznoszenie obiektu rozpoczęto w 1785 r. na polecenie Ludwika Tyszkiewicza, hetmana polnego litewskiego. Początkowo pracami budowlanymi kierował architekt Stanisław Zawadzki, ale od 1786 r. przejął je Jan Chrystian Kamsetzer, architekt projektujący dla króla Stanisława Augusta. Pałac ukończono w 1792 r.
Budowla należy do typu pałaców przyulicznych, czyli pozbawiona jest dziedzińca poprzedzającego fasadę, bezpośrednio formuje on pierzeję Krakowskiego Przedmieścia. Elewacja od strony ulicy - zachodnia – ma wydłużone w poziomie proporcje. Kształtuje ją trzynaście osi okien przechodzących przez trzy piętra. Okna pierwszego piętra są najwyższe i ujawniają piano nobile, czyli kondygnację reprezentacyjną, natomiast najwyżej położone otwory okienne są najmniejsze i oświetlają niską kondygnację mezzanino. Główne wejście znajduje się pod balkonem wspieranym przez rzeźby czterech atlantów. Jest to jedna z najbardziej oryginalnych dekoracji rzeźbiarskich na Krakowskim Przedmieściu. Została wykonana przez Andrzeja Le Bruna i jego pomocnika Giacomo Contieriego.
Elewacja północna ma bardziej urozmaiconą formę architektoniczną. Jej głównym akcentem jest portyk toskański przechodzący przez pierwsze i drugie piętro oraz układ okien po jego obu stronach: prostokątnych i zamkniętych pełnym łukiem.
Pałac należał do rodziny Tyszkiewiczów, a następnie Potockich. W pierwszych dekadach XIX w. zamieszkiwała tu Anna z Tyszkiewiczów Potocka-Wąsowiczowa zwana Anetką, która prowadziła tu jeden z najbardziej znaczących salonów towarzysko-kulturalnych miasta. W 1856 roku odbyła się w pałacu wystawa starożytności i przedmiotów sztuki, która miała ogromne znaczenie dla polskiej kultury i sztuki.
W 1923 r. Potoccy sprzedali pałac Bankowi Gospodarstwa Krajowego. Wnętrza budynku były wykorzystywane m.in. przez Polską Akademię Literatury, znalazły się tu także starodruki Biblioteki Narodowej, która zorganizowała wystawy poświęcone Adamowi Mickiewiczowi i Henrykowi Sienkiewiczowi.
Pałac został spalony w 1944 r. Stan niektórych pomieszczeń – jak choćby Sali Balowej – umożliwiał jednak stosunkowo wierną odbudowę. Budynek odnowiono w latach 1948–56 według projektu Jana Dąbrowskiego.
Od czasu ponownego otwarcia po II wojnie światowej pałac należy do Uniwersytetu Warszawskiego. W murach budowli zorganizowano w 1958 r. wystawę z okazji 150-lecia inauguracji uczelni. Przez wiele lat mieścił się tu Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie. Obecnie w pałacu znajdują się Instytut Muzykologii, Instytut Kultury i Języka Polskiego dla Cudzoziemców "Polonicum", Ośrodek Badań nad Antykiem Europy Południowo-Wschodniej oraz Muzeum Uniwersytetu Warszawskiego.
Źródła
1. Kwiatkowska, M. Pałac Tyszkiewiczów, Warszawa 1973
Oprac. dr Krzysztof Mordyński, Muzeum UW
|
